Morgunblaðið - 09.03.2002, Síða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MARS 2002 39
Umhverfisviðurkenning
Reykjavíkurborgar
Borgarstjórinn
í Reykjavík auglýsir
eftir tilnefningum til
Umhverfisviðurkenningar
Reykjavíkurborgar
2002
Umhverfisviðurkenning Reykjavík-
urborgar er veitt fyrirtæki eða stofn-
un, sem leitast við að haga rekstri
sínum eða einstökum rekstrarþáttum
í samræmi við grunnregluna um
sjálfbæra þróun. Til greina koma fyr-
irtæki eða stofnanir í Reykjavík sem
á einhvern hátt hafa sýnt slíka við-
leitni. Viðurkenningin verður veitt
formlega á umhverfisdegi Sameinuðu
þjóðanna þann 5. júní nk. Viður-
kenningin kom í hlut Mjólkursam-
sölunnar árið 2001 og var það í
fimmta sinn sem hún var veitt.
Þeir sem óska eftir að koma til greina
í ár eða óska eftir að tilnefna fyrir-
tæki eða stofnun til Umhverfisviður-
kenningarinnar, eru vinsamlegast
beðnir að fylla út sérstök eyðublöð,
sem liggja frammi hjá Umhverfis- og
heilbrigðisstofu Reykjavíkur, Suður-
landsbraut 14, og hjá Upplýsingar-
þjónustu Ráðhúss Reykja-víkur.
Tilnefningum ber að skila á sama
stað eigi síðar en 10. apríl 2002
Umhverfis- og heilbrigðisnefnd Reykjavíkurborgar
mun óska eftir frekari upplýsingum frá tilnefndum
fyrirtækjum eða stofnunum og frá þeim aðilum
sem tilnefna.
Suðurlandsbraut 14, 108 Reykjavík, sími 588 3022.
Frekari upplýsingar fást hjá
Umhverfis- og heilbrigðisstofu Reykjavíkur
Í ÁRSLOK 2000 fól
menntamálaráðherra
Þjóðminjasafni Íslands
að setja á laggirnar
starfshóp sem hefði það
að markmiði að auka
samstarf um skráningu
og aðhlynningu menn-
ingarminja á lands-
byggðinni. Ákveðið var
að kalla saman fulltrúa
frá menntamála-, land-
búnaðar-, og umhverf-
isráðuneyti, Bænda-
samtökunum,
Skógrækt ríkisins og
Landssamtökum skóg-
areigenda, auk fulltrúa
Þjóðminjasafnsins.
Með gildistöku nýrra þjóðminjalaga
bættist fulltrúi Fornleifaverndar
ríksins nýverið í hópinn. Að auki hafa
fulltrúar frá Hólaskóla og Bænda-
skólanum á Hvanneyri tekið þátt í
hópnum.
Fleiri sóknarfæri
Með auknu þverfaglegu samstarfi
eru vonir bundnar við að takast muni
að halda til haga ýmsum þjóðminjum
og skapa þar með einnig tækifæri til
að nýta þær í þágu og samvinnu
heimamanna, t.d. í grænni ferða-
mennsku. Kunnátta í torf- og grjót-
hleðslu er minjavörslunni mikilvæg,
sem og kunnátta í trésmíði, báta-
smíði, málun og fleiru, en það á einn-
ig við um staðhátta- og söguþekk-
ingu, sem er afar mikilsverð fyrir
minjaskráninguna.
Rætt hefur verið um aukna þörf
fyrir menntun sem byggist á þekk-
ingu og virðingu fyrir gömlu hand-
verki, viðgerðum byggingarsögu-
legra minja, staðarþekkingu o.fl. og
hafa fulltrúar Hólaskóla og Bænda-
skólans á Hvanneyri leitt þá um-
ræðu. Mikilvægt er einnig að tekið
verði tillit til þessara þátta í almennri
menntun í framtíðinni. Ef vel tekst til
um uppbygginguna verður án efa
betur unnt að nýta fornleifar á jörð-
um landsins til hagsbóta fyrir ferða-
þjónustuna, eins og kemur vel fram í
nýrri skýrslu samgönguráðuneytis
um menningartengda ferðaþjónustu.
Þjóðminjar, skógrækt
og önnur landnýting
Skógrækt og minjavarsla geta átt
vel saman, því auðvelt er að rækta
skóg án þess að af því hljótist rask á
fornleifum og stundum stuðlar skóg-
ur beinlínis að varðveislu minjanna.
Fornleifar gefa skógunum aukið að-
dráttarafl og nýtast vel í leiðsögn,
bæði sem menningar- og sögulegar
minjar, enda hefur það sýnt sig í ná-
grannalöndum okkar að ferðaþjón-
usta bænda og varðveisla þjóðminja
eiga góða samvist. Þannig getur
varðveisla fornleifa inni í skógunum
þjónað hagsmunum margra. Sums
staðar þarf þó vissulega að gæta þess
að fara ekki í skógrækt þar sem varð-
veita þarf sögulegt og sérstætt lands-
lag, en það á einnig við um aðra land-
nýtingu á viðkvæmum svæðum.
Nú þegar hefur verið komið á
formlegu samstarfi milli skógrækt-
arráðunauta hvers landshluta og
minjavörslunnar á viðkomandi svæði
og er litið til þess sem góðrar fyr-
irmyndar. Einnig hafa Þjóðminja-
safn Íslands og Fornleifavernd rík-
isins tekið þátt í námskeiðshaldi um
þessi mál fyrir skógarbændur.
Húsasafnið
Á fyrri hluta 20. aldar tók Þjóð-
minjasafnið að sér varðveislu húss í
fyrsta sinn með friðlýsingu bænhúss-
ins á Núpsstað og í húsasafni Þjóð-
minjasafnsins eru nú varðveittir okk-
ar merkustu torfbæir, s.s. Keldur,
Glaumbær, Laufás, Grenjaðarstaður
og Bustarfell. Húsasafnið varðveitir
þannig flesta torfbæi og torfkirkjur
landsins, sem enn eru uppistandandi-
,auk ýmissa annarra húsa sem talin
eru hafa mikið menningarsögulegt
gildi og væru glötuð ef safnið hefði
ekki tekið þau upp á arma sína.
Minjavarslan gegnir því hlutverki í
íslensku samfélagi að varðveita, skrá,
rannsaka, sýna og kynna íslenskar
menningarminjar. Til slíkra minja
heyra nánast öll mannanna verk frá
fyrri tímum, jafnt hlutir, mannvirki
og minjar sem tengdust mannlífinu,
svo sem trúarbrögðum, sjósókn,
landbúnaði og fleiru. Minjavarslan
og fornleifaskráningin þurfa því að
geta átt sem allra best samstarf við
mjög marga á þessu sviði.
Í starfshópnum hefur verið rætt
um mikilvægi þess að fara í mark-
vissa þróunarvinnu við gerð nytja-
gripa sem byggðir væru á nýtingu ís-
lenskra minja, sögu og efniviðar. Í
samvinnu ýmissa aðila, s.s. mennta-
stofnana, iðnaðarmanna, listamanna,
bænda, handverksmanna og minja-
vörslunnar væri gaman að sjá slíka
þróunarvinnu fara í gang, en vísir að
því eru t.d. námskeið sem Garðyrkju-
skólinn og Skógrækt ríkisins hafa
staðið að undir heitinu „Lesið í skóg-
inn og tálgað í tré“.
Verkefni okkar allra
Þjóðminjar okkar bera vitni um líf
og starf þjóðarinnar fyrr á öldum.
Milliliðalaust og án undanbragða
sýna þær okkur kjör forfeðranna,
sem oft voru mjög kröpp og ólík því
sem nútímafólk á að venjast. Frá
upphafi landnáms og fram á fyrstu
áratugi 20. aldar var íslensk híbýla-
menning einstök og í veigamiklum
atriðum frábrugðin því sem algeng-
ast var í nágrannalöndum okkar.
Saga torfhúsanna er líka sambúðar-
saga lands og þjóðar við erfiðar að-
stæður og þar með saga íslensks
landbúnaðar. Til vitnis um þessa
sögu eigum við fornleifar, misvel
varðveittar, á nánast hverri jörð í
landinu. Verndun þessara minja og
nýting þeirra krefst samstarfs, sem
byggist á virðingu og áhuga fyrir því
fólki sem hér lifði og dó. Þjóðminja-
varslan treystir því að landsmenn
vilji leggja sitt af mörkum til varð-
veislu og skráningar sögulegra minja
og um leið nýta þekkingu sína til að
koma henni á framfæri við ferða-
menn og komandi kynslóðir.
Það er von okkar, að með aukinni
umræðu og þverfaglegri vinnu verði
unnt að vekja athygli á mikilvægi
þess að taka höndum saman og nýta
þau sóknarfæri sem möguleg eru í
samstarfi minjavörslunnar og lands-
manna. Sú umræða er rétt að byrja
og verður áhugavert að taka þátt í
henni áfram.
K. Hulda
Guðmundsdóttir
Menningarminjar
Þjóðminjavarslan
treystir því að lands-
menn vilji leggja sitt af
mörkum, segja Margrét
Hallgrímsdóttir og K.
Hulda Guðmundsdóttir,
til varðveislu og skrán-
ingar sögulegra minja.
Margrét er þjóðminjavörður og
K. Hulda er í Landssamtökum
skógareigenda.
Margrét
Hallgrímsdóttir
Menningarminjar
á landsbyggðinni
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík