Morgunblaðið - 12.03.2002, Blaðsíða 26

ERLENT
26 ÞRIÐJUDAGUR 12. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Vi› stöndum vi› skuldbindingar flínarwww.dhl.is fijónustudeild: 535-1100.
Nú getur DHL lofa› enn betri fljónustu. Me› DHL ertu öruggur um a› sendingin afhendist og fla› fljótt.
Ef flú velur DHL StartDay fljónustu getum vi› lofa› flér afhendingu fyrir klukkan 09:00 næsta morgun.
Ef fla› nægir a› sendingin sé afhent klukkan 12:00 flá getur flú vali› DHL MidDay fljónustu. fietta á vi›
um sendingar innan Evrópu.
Ger›u vel vi› flig og haf›u samband vi› okkur. DHL meira en bara lofor›.
Nú getum vi› lofa› afhendingu fyrr innan Evrópu.
fiarftu meiri tíma………
fiá höfum vi› betri lei›.
LÍKT og margir er Mizuho Fukush-
ima ákaflega ánægð með nafnið sitt
– og vill vera það áfram. Þegar hún
kynntist væntanlegum eiginmanni
sínum, Yuichi Kaido, fyrir rúmum
tuttugu árum, fannst henni það
helst eins og að myrða góðan vin að
gefa eftirnafnið sitt upp á bátinn.
„Mér fannst það bara ekki viðeig-
andi,“ sagði hún.
Í mörgum löndum hefði hún getað
haldið upprunalegu eftirnafni sínu,
eða hjónin hefðu bæði getað tekið
upp tvö eftirnöfn. En í Japan kveða
lög svo á, að fólk sem gengur í
hjónaband verði að deila einu eft-
irnafni, og sterk hefð sér um, að það
er eftirnafn mannsins í 97% tilvika.
Svo fór, að Fukushima og Kaido
mótmæltu með því að ganga ekki í
hjónaband. Næstu tvo áratugina,
þegar þau m.a. eignuðust dóttur,
hélt Fukushima baráttunni áfram
og skrifaði nokkrar bækur um kven-
réttindi. Síðan hún var kjörin á þing
1998 hefur hún barist fyrir því að fá
samþykkt lög er leyfa hjónum að
hafa sitthvort eftirnafnið.
Sífellt fleiri Japanir snúast á sveif
með Fukushima en íhaldssamir
karlþingmenn í Frjálslynda lýðræð-
isflokknum, sem heldur um stjórn-
artaumana í Japan, standa í vegi
fyrir breytingum á borgararéttinda-
skránni. Japan er eina landið í hópi
þróaðra iðnríkja og nágrannaríkja
eins og Kína og S-Kóreu sem bannar
að hjón hafi sitthvort eftirnafnið.
Skoðanakönnun, er gerð var á
vegum japanska stjórnarráðsins sl.
haust, leiddi í ljós, að 65% aðspurðra
voru fylgjandi því að hjón fái að
halda sitthvoru eftirnafninu, og var
það í fyrsta sinn sem fleiri voru
fylgjandi því en andvígir. Hafði
fylgnin við það snaraukist um tíu
prósent frá því 1996. Seint á síðasta
ári fylltust fylgismenn breyttra laga
nokkurri von, þegar þingmenn
Frjálslynda lýðræðisflokksins sam-
þykktu að kanna málið.
En hefðarsinnar hafa spyrnt við
fótum, og halda því fram, að með því
að leyfa að hjón hafi tvö nöfn verði
ýtt undir einstaklingshyggju og
grafið undan gildi fjölskyldunnar og
vandræði myndu skapast varðandi
póstkassa og jafnvel í kirkjugörð-
um. „Ég skil vel að það sé óþægilegt
fyrir vinnandi konur að skipta um
eftirnafn á miðjum starfsferli, en við
ættum að viðhalda núverandi kerfi
til þess að forðast misskilning og
setja börnunum gott fordæmi,“
sagði Sanae Takaichi, þingmaður
Frjálslynda lýðræðisflokksins. „Tvö
eftirnöfn eru ekki hluti af japanskri
menningu.“
Sjáiði bara Norðurlöndin, þar sem
hjónaskilnaðir eru 20% algengari en
í Japan, segir Eiko Araki, fram-
kvæmdastjóri Kvennasamtaka Jap-
ans, sem eru íhaldssöm samtök.
„Það dæmi sýnir að sitthvort eft-
irnafnið hefur slæm áhrif á fjöl-
skylduböndin.“
Meginforsenda deilunnar er
nokkurra alda gömul hefð, sem að
hluta til er enn við lýði í Japan, eink-
um í dreifbýli. Samkvæmt þessari
hefð varð eiginkonan eign manns-
ins, tók upp nafn hans, annaðist
móður hans og vænti þess að aska
sín yrði grafin í fjölskyldugrafhýsi
hans. Eignarhald mannsins var svo
algert, að jafnvel í þeim tilvikum þar
sem konunni var misþyrmt skarst
fjölskylda hennar ekki í leikinn.
„Það var eins og konurnar væru
fasteign í eigu fjölskyldu mannsins,“
sagði Moriho Hirooka, lagaprófess-
or við Chuo-háskóla í Tókýó. „Í
þetta nafnamál flækjast ýmsar mjög
gamlar feðraveldishefðir.“ Eftir því
sem fleiri konur hafa farið út á
vinnumarkaðinn, gifst síðar og kom-
ist til meiri metorða hefur þetta
gamla kerfi sætt sífellt meiri gagn-
rýni, þótt hinn mikli munur á raun-
verulegum aðstæðum annars vegar
og hefðbundnum hugmyndum hins
vegar hafi leitt af sér flókið kerfi
undantekninga.
Eiginkonum er skylt að nota
skráða nafnið – þ.e. eftirnafn eig-
inmanns síns – á ökuskírteini,
sjúkratryggingaskírteini og íbúð-
arleyfi. Einnig í vegabréf, þótt upp-
runalegt eftirnafn megi koma fram
ef eiginkonan getur sýnt fram á, að
hún hafi áður verið í starfi sem
krefjist þess að hún fari til útlanda.
Arkitektar, kennarar, læknar,
efnafræðingar, hjúkrunarfræðingar
og fjöldi annarra verður að nota eft-
irnafn eiginmannsins, jafnvel þótt
konurnar hafi notað upprunalegt
eftirnafn sitt þegar þær voru að
byggja upp starfsferil sinn. Lög-
fræðingar, dómritarar og endur-
skoðendur geta notað upprunalegt
eftirnafn, að því tilskildu að þær
skrái einnig eftirnafn eiginmanns-
ins. Sum fyrirtæki leyfa konum að
halda eftirnöfnum sínum, önnur
leyfa það ekki. Í fyrra var embætt-
ismönnum veittur réttur til að halda
upprunalegum nöfnum sínum, en
þingið á eftir að samþykkja þá
breytingu.
Mikill þrýstingur
Þar sem 97% hjóna velja að nota
eftirnafn eiginmannsins geta þrjú
prósentin sem fara hina leiðina orð-
ið fyrir miklum óþægindum. Makoto
Yamada, 31 árs tannlæknir, tók upp
eftirnafn konu sinnar, Yuko Kuji,
þegar þau gengu í hjónaband fyrir
nokkrum árum. Hann segir að sér
hafi fundist Kuji mun skemmtilegra
nafn en Yamada, sem í Japan er
álíka og Jón eða Guðmundur.
Ekki leið á löngu uns fólk fór að
láta andúð sína í ljós – þ.á m. for-
eldrar hans, sem höfðu verið búsett-
ir erlendis og virtust að ýmsu öðru
leyti harla frjálslyndir. „En þegar
þeirra eigin sonur átti í hlut voru
þau mjög ósátt við að ég tæki nafn
hennar,“ sagði Yamada. „Og rökin
sem ég fékk að heyra voru ekki sér-
lega traust: Þú ættir að halda nafn-
inu þínu því að þess er vænst af þér.
Þú ættir að halda því vegna þess að
ella myndi faðir þinn skammast sín
þegar hann segði afa þínum frá
því.“
Þrýstingurinn varð að lokum svo
mikill, og óbeint í tengslum við það
þegar hann tók við rekstri fjöl-
skyldufyrirtækisins, að hjónin
skildu – það var eina lagalega að-
ferðin sem þau gátu farið til að
Yamada gæti tekið upp nafnið sitt
aftur. Þau eru hjón að öllu leyti
nema að nafninu til, segir Yamada,
og þar sem formlega tengingu
skorti hafi þau lagt sig enn meira
fram um að efla tilfinningatengslin.
Japanskar konur
vilja halda eftir-
nöfnum sínum
Reuters
Hjúkrunarfræðingur hugar að ungabarni á kvenna- og barnadeild Jik-
ei-háskólasjúkrahússins í Tókýó. Aukin atvinnuþátttaka kvenna og aðr-
ar breytingar á hefðbundnu hlutskipti þeirra hafa m.a. leitt til þess að
fæðingartíðni í Japan fer lækkandi.
Tókýó. Los Angeles Times.
’ Þú ættir aðhalda nafninu
þínu því að þess
er vænst af þér ‘