Morgunblaðið - 24.03.2002, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 24. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þegar vetrarþokan grá
þig vill fjötra inni.
Svífðu burt og sestu hjá
sumargleði þinni.
(Þorsteinn Erlingsson.)
SAGNORÐIÐ „að lesa“tengir íslenska og þýskatungu saman á skemmti-legan hátt. Í báðum málumer talað um að lesa bækur
og einnig að lesa plöntur í merking-
unni „að tína“. Við Íslendingar lesum
blóm á meðan þeir þýskumælandi
lesa t.d. vín, þ.e. tína vínþrúgur. Það-
an eru orð eins og „Weinlese“ og
„Spätlese“ komin, orð sem tengjast
vínuppskerunni.
Lengi hafði mig langað til að
kynnast öllu sem hægt væri í sam-
bandi við vín og víngerð. Hvað þá að
taka þátt í vínuppskeru, sem ég hafði
heyrt að væri mjög líflegur tími. Síð-
astliðið sumar tók ég því fagnandi
boði Manfreds Kleinwechter og fleiri
þýskra vina minna frá Karlstadt,
sem er lítil borg við ána Main í hér-
aðinu Franken nyrst í Bayern, um að
koma í nokkra daga með haustinu og
taka þátt í öllu sem snerti vínupp-
skeru og víngerð – og eðlilega vín-
drykkju. Þessum vinahópi hafði ég
kynnst i tveimur ferðum þeirra um
Ísland. Samband var haft við nokkur
íslensk kunningjapör og úr varð
samstilltur sextán manna hópur úr
mismunandi geirum þjóðfélagsins.
Allt frá læknum sem lokuðu skurð-
um eftir beittar vínklippurnar, til
bænda sem kunnu þeirri tilbreyt-
ingu vel að sjá safann kreistan úr
þrúgum í stað kúa.
Undirbúningur hófst með því að
kaupa vínbók Steingríms. Þýsk vín
voru fljóttekin, aðeins rúmlega
tveimur síðum af lesmáli varið í þau.
Með þessa tveggja blaðsíðna vitn-
eskju í farteskinu tók ég að mér að
fara fyrir hópnum, vitandi að nyrsta
vínræktarhérað Evrópu, Franken,
er ekki víðfeðmt. Ólíkt minna en
helstu vínræktarhéruð í Þýskalandi í
kring um Mósel og Rín eða lengra
suðurfrá, við Kaiserstuhl. Franken-
vín þykja engu að síður sérlega góð,
en þau eru að stærstum hluta hvít-
vín. Þau hafa einnig þá sérstöðu að
vera tappað á „Bocksbeutel“, þ.e.
flatar sporöskjulaga flöskur. Bocks-
beutel þýðir reyndar geitarpungur
og nafnið á flöskunum er komið til
vegna lögunar þessa líffæris dýra-
tegundarinnar.
Dagur 1
Flogið var til Frankfurt þar sem
rúta frá GJ ásamt Gunnari Guð-
mundssyni bílstjóra beið okkar. Ekið
var rakleiðis til gistihúss Frau Heul-
er í Euenheim (framborið „frá hojler
í ojsenhæm“) og gert klárt fyrir
fyrsta atriðið á dagskránni, heim-
sókn á lögreglustöðina í Karlstadt.
Við vissum ekki hvað gæti verið svo
merkilegt við lögreglustöð að ástæða
væri fyrir sæmilega löghlýðna borg-
ara norðan af Íslandi til að reka þar
inn nefið, en þegar við gengum út
aftur vorum við á öðru máli. Sem
staðarleiðsögumaður hafði Gustav
Eichler, einn Íslandsfara, sérdeilis
góð sambönd í borginni og vissi að
endurgerð lögreglustöðvarinnar í
elsta húsi bæjarins myndi vekja
áhuga okkar. Í tilefni 800 ára afmæl-
is Karlstadt árið 2000 var ráðist í
kostnaðarsama endurgerð hússins.
Fyrir umreiknaðar 200 milljónir ís-
lenskar var mannvirki úr stáli og
gleri byggt frá grunni innan í þessari
sögufrægu byggingu, án þess að
skaða nokkuð það sem fyrir var en
nýta ævafornar burðarstoðir og
veggi þar sem því var við komið.
Þannig fékk hinn gamli andi hússins
að njóta sín til fullnustu.
Bernd Meyer lögreglustjóri tók á
móti okkur og sagði alúðlega frá
sögu hússins og endurgerð þess og
leiddi okkur síðan um afviknustu
kima þessarar ævintýralegu bygg-
ingar. Í kjallaranum er eini fanga-
klefi stöðvarinnar. Meyer lögreglu-
stjóri sagði okkur frá því að að síðan
þeir þarna á stöðinni fengu þá hug-
mynd að krefjast 80 marka af þeim
sem gistu fangaklefann hefði nætur-
gestum fækkað til muna.
Varla hafði hann sleppt orðinu
þegar Sigríður María, okkar eina og
sanna Sigga, fékk köllun um að
kanna aðbúnað ímyndaðs fanga en
læsti klefadyrunum fyrir slysni þeg-
ar hún hallaði rimlahurðinni aftur –
og sig þar með inni. Meyer lögreglu-
stjóri hafði sjálfur ekki lykla tiltæka,
enda ekki gert ráð fyrir þessu atriði í
dagskrá kvöldsins. Nokkur tími leið
þar til vakthafandi lögreglumaður
kom og leysti Siggu úr prísundinni.
Á meðan beðið var lyklanna stakk
einhver óábyrgur því að lögreglu-
stjóranum, hvort ekki væri einfald-
ast að geyma Siggu þarna yfir nótt?
Jafnvel meira en 80 mörk væru í
boði! Tilboðinu var hafnað.
Lögreglustöðin í Karlstadt er ein-
stök fyrir fleiri hluta sakir. Í öðrum
hluta kjallarans komum við inn í
skemmtilega innréttað herbergi, og
á stóru borði í því miðju var snyrti-
lega raðað glösum og vínflöskum. Í
þessu héraði Þýskalands, þar sem
lífið snýst fyrst og fremst um vín,
urðum við sem sagt þeirrar sérstöku
ánægju aðnjótandi að vera boðið upp
á vín hússins, vín lögreglustöðvar-
innar, í ævafornum og stórum vín-
kjallara hennar. Þegar við kvöddum
loks Meyer lögreglustjóra vorum við
orðin hýr af öllu því sem hafði borið
fyrir augu, eyru og varir þarna innan
veggja. Við létum okkur ekki muna
um að syngja eitt hressilegt íslenskt
lag í þakklætisskyni. Hljómurinn í
hvelfingunni var ekki síðri en vínið.
Dagur 2
Eugen var mættur þegar við fór-
um að tínast fram í morgunverðinn.
Eugen (frb. „ojgen“!) – áður starfs-
maður orkuveitunnar, nú áhugamað-
ur um vínrækt á eftirlaunum og eig-
andi hálfs hektara vínekru – átti eftir
að fylgja okkur sem fagleiðsögumað-
ur um tveggja daga skeið, þar sem
fagið var vínyrkja, víngerð og vín-
drykkja. Að morgunverðinum af-
loknum skyldi haldið á vit ævintýr-
anna út með einni vínhlíðinni, sem
almennt eru kallaðar „Weinberge“
þar um slóðir. Ekki vorum við fyrr
komin upp í rútuna en Eugen tók
upp tvo kassa, annan með glösum,
hinn með Bacchus hvítvíni. Rétt eins
og við værum að taka morgunlýsið
okkar innbyrtum við fyrsta skammt-
inn og fræðslu um að Bacchus væri
bastarður úr Silvaner og Riesling
víntegundunum, ræktaður þarna og
þarna, við þessar og þessar kjörað-
stæður, í svo og svo miklu magni.
Lífið var sko í góðu lagi strax upp úr
klukkan níu!
Hálftíma síðar hafði Gunnar bíl-
stjóri fundið smáskot til að koma
rútuflykkinu fyrir. Vopnuð fötum og
klippum – meira þurfti ekki til – fór-
um við að fikra okkur í morgunþok-
unni niður bratta hlíðina til að ná til
reitsins sem skyldi lesinn í dag. Það
reyndist vera Spätburgunder, síð-
búrgúnder. Sem sé rauðvín. Eugen
byrjaði á að upplýsa okkur um að í
raun væri það bara hýðið sem gæfi
víninu rauða litinn, safinn væri jafn-
litlaus í grænu og rauðu þrúgunum,
og í sjálfu sér væri allt eins hægt að
búa til hvítvín úr rauðum þrúgum ef
sleppt væri hýðinu. Því næst kenndi
hann okkur að greina á milli óþrosk-
aðra þrúgna og þroskaðra og máli
sínu til stuðnings tók hann fram ólík-
indatólið Öxle-mælinn. Öxle
(Oechsle) þessi hafði verið apótekari
og varð fyrstur manna til að setja
eðlisþyngd vökvans og sykurmagns-
ins í þrúgunum í samhengi. Sykur-
magnið segir til um gerð vínsins og
náttúrulegt vínandamagn þess og
þar með gæðin að miklu leyti. Með
því að kreista nokkra dropa á spegil
mælisins og kíkja síðan í sjónglerið
mátti greina sykurmagnið. Í stað
gömlu flotvogarinnar var nú kominn
einfaldur en bráðsniðugur ljósbrots-
mælir. „Made in Japan“ auðvitað.
Þennan dag gáfu þrúgurnar okkar
74–76 öxle. Þetta vín myndi því
verða af „Qualitätswein“-gerð. Hefði
öxletalan verið lægri hefði orðið
„Landwein“ úr þessu, en „Kabinett,
Spätlese, Auslese“ og á endanum
„Beerenauslese“ ef hún hefði náð allt
að 145 öxle. Til samanburðar við al-
gengustu þrúgurnar greip Eugen
nokkrar þrúgur sem voru krumpað-
ar og ljótar af myglusveppi sem kall-
ast Botrytis. Sveppurinn sýgur vatn-
ið úr þrúgunum og þær verða sætari
fyrir vikið. Nokkrir dropar á ljós-
brotsmælinum sýndu mun hærra
Öxle-gildi og þar með hærra sykur-
magn. Með velþóknun kjamsaði
Eugen á afganginum af þessum
ólystugu þrúgum. „Oj barasta,“
sagði Hrefna, og komst þar með
hvað næst því að bera nafnið hans
rétt fram. Fram að þessu hafði hún
helst kallað hann „ágen“ (sbr. Aug-
en), sem þýðir augu!
Víntínslan fer þannig fram að
gengið er beggja vegna runnaraðar,
alltaf upp í móti. Þrúgurnar eru
klipptar af með flugbeittum klippum
og safnað í fötu. Þegar fatan fyllist er
hrópað á trogberana, þá sem bera
trog í axlarólum á bakinu og taka við
innihaldi úr 6–7 fötum. Síðan er
kjagað með trogin til vagnsins sem
stendur á veginum fyrir neðan, klifr-
að upp stiga sem liggur utan á vagn-
inum og sturtað úr troginu yfir öxl-
ina á sér. Vagninn er klæddur
ógegndreypum dúki að innan svo
enginn dropi fari nú til spillis.
Við Eugen vorum fyrstir til að
taka að okkur að gerast „tilberar“.
Ekki svo að skilja að við blóðmjólk-
uðum vínþrúgurnar, heldur tókum
við einfaldlega að okkur að bera þær
í trogunum til vagnsins. Við vorum
röskir að tæma trogin og fá þau fyllt
jafnharðan, en þetta var argasta
þrælapúl. Sjaldan hef ég svitnað
jafnhressilega og þennan morgun í
víngarði Eugens. Enda mikið fjör,
stemmningin væntanlega svipuð því
sem gerðist á síldarárunum hér
áður; „taka tunnu, tóma tunnu,
saaaalt!“.
Eftir þriggja stunda puð lágu
þrúgur af sjö röðum í valnum, og
reyndar þrír eða fjórir puttar að
auki. Allavega blæddi hressilega úr
skurðarsárum á þeim fingrum sem
höfðu álpast til að vera fyrir, en
doktor Malli gerði jafnóðum að.
Nokkur tonn af vínberjum voru
komin á vagninn, og tími til kominn
að aka þeim til samlagsins.
Samtímis var komið að hefð-
bundnum lokum þessa morgunverks
með því að setjast að „Winzerbrot-
zeit“, sem er hádegisverður að hætti
vínbóndans. Borði og bekkjum var
skellt upp á einn vegarslóðann sem
lá eftir hlíðinni og brauði, ostum,
pylsum, súrgúrkum og víni var hlað-
Heilög þrenning: Manfred Kleinwechter, Axel von Erfa og Eugen Öhrlein. Haldið á vit ævintýranna út með einni vínhlíðinni.
Þar sem gullnu tárin glóa
Franken er nyrsta
vínræktarhérað Evrópu, en
vínin þaðan þykja sérlega
góð og eru að stærstum
hluta hvítvín. Jón Baldur
Þorbjörnsson las vínþrúgur
í þessu héraði Þýskalands
og kynntist vínmenningu
staðarins.
Stemmning við hádegisborð víntínslugengisins.