Morgunblaðið - 18.04.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VILHJÁLMUR Þorberg Bergsson sýnir
tuttugu og fjögur málverk og sjö vatnslita-
myndir í Listasafni ASÍ, við Freyjugötu. Það
eru fimm ár síðan Vilhjálmur Þorberg sýndi
síðast hér á landi. Nú fylgir hann eftir verkum
sínum með tölvuverki í gryfju listasafnsins. Það
er samstarfsverkefni hans, Baldurs sonar hans,
sem er tölvufræðingur, og Inga Þórs, ungs tón-
skálds sem finnur sér farveg í takt við him-
intungl listmálarans.
Ekki er hægt að tala um stökkbreytingar í
myndlist Vilhjálms Þorbergs. Sem fyrr fjalla
verk hans um óljós mörk lífrænnar smáver-
aldar og alheimsins með öllum sínum plánetum,
böðuðum ójarðnesku sólarljósi. Þótt eðliskjarn-
inn í þessum sérstæða myndheimi sé býsna fút-
úrískur og minni sumpart á nýlega útvarps-
umfjöllun um Bjarna geimfara og lýsingar hans
á útsýninu úr geimferjunni sem flutti hann á
braut um jörðu virkar norrænn endurreisn-
arblærinn sem hvílir yfir málverkum Vilhjálms
Þorbergs jafngamall og áran kringum Krist þar
sem hann svífur upp úr gröfinni í Issenheim-
töflu meistara Grünewald í Colmar.
Það er ómögulegt að höndla framtíðina í olíu-
málverkum sem unnin eru með dæmigerðri chi-
aroscuro- og sfumato-tækni. Útkoman vísar
ætíð til þess tíma þegar viðkomandi tækni var
tekin í notkun. Því hljóma málverk Vilhjálms
Þorbergs rétt eins fútúrismi í þátíð – eða mætti
ef til vill tala um myndræna þáskildagatíð?
Þegar hann setti fram verk sín af þessum
toga í fyrsta sinn hljómuðu myndir hans sem
fullkomin andstæða alls þess sem módernískir
málarar fengust við. En eftir upplausn hins
formræna málverks og plúralismans sem fylgdi
í kjölfarið virka málverk Vilhjálms ekki nærri
eins framandi og þau gerðu í öndverðu. Póst-
módernismi áttunda og níunda áratugarins hafa
fært okkur hliðstæð dæmi þótt ekkert þeirra
hljómi nákvæmlega eins og þessi sérkennilega
kosmísku verk.
Hins vegar fer það ekki milli mála að ákveð-
inn skyldleiki er milli málverka Vilhjálms Þor-
bergs og metafýsískra abstraktmynda Finns
heitins Jónssonar frá þriðja áratugnum. Sama
ljóðræna afstaðan gagnvart alheiminum virðist
einkenna myndir beggja málara. Það er afstaða
einfara, heimspekilega þenkjandi geimfara
gagnvart himinhvolfinu sem birtist honum sem
frumspekilegur óendanleiki. Og líkt og Finnur
er Vilhjálmur Þorberg algjörlega sér á báti í
myndrænum pælingum sínum.
Sér á báti
Verk á sýningu Vilhjálms Þorbergs Bergs-
sonar í Listasafni ASÍ við Freyjugötu.
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Til 21. apríl. Opið þriðjudaga til sunnudaga
frá kl. 14–18.
MÁLVERK
VILHJÁLMUR ÞORBERG BERGSSON
Halldór Björn Runólfsson
LEIKRITIÐ Veislan varfyrst sýnt í Þýskalandi fyr-ir tveimur árum og hefursíðan verið sett upp í ýms-
um útfærslum víða í Evrópu. Verkið
er byggt á dönsku kvikmyndinni
Festen eftir Thomas Vinterberg og
Mogens Rukov, en leikgerðin er unn-
in út frá kvikmyndahandritinu af Bo
Hansen. Verkið lýsir heljarmikilli
veislu sem efnt er til á óðalssetri mið-
aldra athafnamanns og fjölskyldu
hans í tilefni af sextugsafmæli fjöl-
skylduföðurins. Veislan fer af stað
samkvæmt settum reglum, en brátt
taka brestir í tilfinningalífi fjölskyld-
unnar að gera vart við sig.
Kvikmyndin vakti sem kunnugt er
mikila athygli er hún var sýnd árið
1998 en hún er gerð samkvæmt að-
ferðum dogma-reglunnar sem Lars
Von Trier var einn upphafsmanna að.
Þar er fylgt ströngum reglum sem
margir vilja kalla sérviskulegar, en
að baki þeim liggur m.a. sú hugmynd
að sú list að segja sterka sögu og
miðla veruleikanum náist ekki fram
með ofuráherslu á gljáfægða áferð og
fullkomna tæknivinnslu.
Stefán er í fyrstu spurður að hvort
leikgerð Veislunnar byggist að ein-
hverju leyti á nálgunaraðferðum
kvikmyndarinnar. „Nei, í raun ekki,“
segir Stefán. „Leikgerðin byggist
fyrst og fremst á kvikmyndahandrit-
inu eftir þá Vinterberg og Rukov, og í
því sem slíku er ekkert að finna sem
kallar á dogma-útfærslu. Það er bara
ákveðin hrá aðferð sem kosið er að
nota. Þannig hefur Bo Hansen, höf-
undur leikgerðarinnar, í raun breytt
sáralitlu og má því segja að unnið sé
með handritið nær óbreytt. En eitt af
því helsta sem kvikmyndin hefur til
að bera er gífurlega sterk saga sem
gefur leikurunum mikið tækifæri til
túlkunar. Þannig er um að ræða efni-
við sem hentar mjög vel til uppfærslu
á sviði.
Við tökumst því á við þetta handrit
eins og hvert annað leikhandrit sem
hægt er að útfæra á hundrað mis-
munandi vegu. Og í okkar nálgunar-
leið höfum við ekkert verið að láta
myndina trufla okkur, helst höfum
við bara reynt að gleyma henni. Við
erum vitanlega að leika söguna af
þessu fólki í sýningunni, en förum
bara okkar leikhúsleið við það. Ég er
að vona að sýningin geti lifað alveg
sjálfstæðu líf sem leiksýning óháð
kvikmyndinni,“ segir Stefán.
– Og hvernig myndirðu lýsa þess-
ari leikhúsleið sem farin er í Veisl-
unni á Smíðaverkstæðinu?
„Leikhúsið verður auðvitað að
beita öðrum aðferðum en kvikmynd-
in. Ef við nefnum túlkun leikara sem
dæmi, þarf Hilmir Snær að fara allt
aðra leið við túlkun elsta sonarins en
danski leikarinn Ulrich Thomsen
gerði á sinn frábæra hátt. Í kvik-
myndinni er hann leikinn næstum
„apathískur“ eða mjög sljór og til-
þrifalaus. Þetta er hægt vegna þess
að tökuvélin getur alltaf dregið fram
nærmyndir af honum sem sýna hvað
hann er að hugsa undir niðri. Það yrði
hins vegar heldur daufleg leiksýning
ef Hilmir Snær sæti bara aðgerðar-
laus allt kvöldið. Persónan verður því
mun tilfinningaríkari í leikritinu, og á
það við um allar persónur sögunnar,
þær eru ekki sama fólkið og í mynd-
inni, heldur lifa alveg nýju lífi í gegn-
um þá sviðsleikara sem þá túlka.“
– Sviðsmyndin í uppfærslunni er
mjög athyglisverð. Svo virðist sem
persónur og áhorfendur leikritsins
renni næstum saman þar sem setið er
við stórt veisluborð?
„Já, í mörgum uppfærslum af leik-
ritinu sem við höfum séð eða skoðað
upptökur af, hefur verið farin sú leið
að leika söguna á stóru sviði í hefð-
bundinni fjarlægð frá áhorfendum.
Okkur langaði hins vegar að skapa
talsvert meiri nálægð við áhorfendur
og þess vegna fórum við með verkið
inn á Smíðaverkstæðið. Þannig er að-
alleiksviðið stórt veisluborð, sem leik-
ararnir sitja oft við og – hluti af áhorf-
endum sem keypt hafa miða við
„háborðið“ svokallað. Þessir gestir
leggja til ákveðna nærveru í leiksýn-
ingunni, og taka þátt í veisluhöldun-
um og borðhaldinu, án þess að nokk-
urs annars sé krafist af þeim.
Tilfinningin fyrir því að áhorfendur
séu staddir mitt í veislu og aðstæðum
sem eiga sér stað hér og nú, meðal
persóna af holdi og blóði, er líka und-
irstrikuð með því að flestar persón-
urnar eru á sviðinu allan tímann.
Þannig eru áhorfendur í mjög mikilli
nálægð við þá tilfinningaþrungnu at-
burði sem þarna eru að eiga sér stað.
Til að koma til móts við þá áhorf-
endur í salnum sem sjá ef til vill að-
eins bakið á einhverjum leikurum
sem sitja við borðið höfum við síðan
varpað kvikmyndatöku af völdum
persónum, og vekur þessi aðferð
kannski upp ákveðnar spurningar um
ólíka möguleika leikhúss og kvik-
myndar sem miðlunarforms því auð-
vitað kallast þessir tveir miðlar alltaf
á,“ segir Stefán að lokum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölskyldufaðirinn Helgi (Arnar Jónsson) ásamt
eiginkonunni (Tinna Gunnlaugsdóttir) í Veislunni.
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Elsti sonurinn tekur til máls við veisluborðið.
EFTIR
THOMAS VINTERBERG, MOGENS RUKOV
OG BO HANSEN.
Leikarar: Hilmir Snær Guðnason, Arnar Jónsson,
Tinna Gunnlaugsdóttir, Rúnar Freyr Gíslason, Elva
Ósk Ólafsdóttir, Inga María Valdimarsdóttir, Erling-
ur Gíslason, Þóra Friðriksdóttir, Yapi Donatien
Achou, Kjartan Guðjónsson, Stefán Jónsson,
Brynhildur Guðjónsdóttir, María Pálsdóttir og Frið-
rik Friðriksson.
Þýðandi: Einar Kárason.
Tónlist/píanóleikur: Jóhann G. Jóhannsson.
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson.
Búningar: Filippía I. Elísdóttir og Þórunn S. Þor-
grímsdóttir.
Leikmynd: Þórunn S. Þorgrímsdóttir.
Leikstjóri: Stefán Baldursson.
VEISLAN
Setið við
sama borð
Leikritið Veislan, sem byggt er á dönsku
kvikmyndinni Festen, verður frumsýnt á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins í kvöld.
Heiða Jóhannsdóttir ræddi við leikstjórann,
Stefán Baldursson, um Veisluna sem leikrit.
heida@mbl.is
EINS og undanfarin tvö ár verður
haldið á Hofsósi námskeið í skapandi
skrifum undir leiðsögn vestur-ís-
lensku rithöfundanna Bills Holm og
Davids Arnason. Fram að þessu hafa
þátttakendur á námskeiðum þessum
verið frá Norður-Ameríku en í ár er
Íslendingum boðið að vera með.
Helgast það m.a. af því að auk föstu
kennaranna munu bæði bandarískt
og íslenskt skáld leiðbeina, þeir Ro-
bert Bly og Einar Már Guðmunds-
son. Robert hefur í 40 ár verið álitinn
eitt helsta ljóðskáld og bókmennta-
þýðandi Bandaríkjanna. Meðal nýj-
ustu verka hans eru þýðingar á verk-
um Jacobsens og Transtromers en
hann hefur einnig þýtt verk eftir
Hamsun.
Námskeiðið stendur frá 12. til 17.
júní. Um skráningu og skipulag hér
á landi sér Wincie Jóhannsdóttir,
menningar- og fræðslustjóri Vestur-
farasetursins á Hofsósi, vestur-
@hofsos.is.
Skapandi
skrif á
Hofsósi