Morgunblaðið - 25.05.2002, Blaðsíða 22

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
22 LAUGARDAGUR 25. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
TÓMAS H. Heiðar, þjóðréttarfræð-
ingur í utanríkisráðuneytinu, segir
málflutning Bos Fernholms, for-
manns Alþjóðahvalveiðiráðsins, þar
sem hann réttlæti þá meðferð sem
aðild Íslands að ráðinu fékk, vera
fráleitan og í raun aumkunarverðan.
Tómas segir lykilatriði málsins
vera tvö. Hið fyrra sé það að ríki
verða ekki aðilar að Alþjóðahval-
veiðiráðinu með umsókn sem sé háð
samþykki annarra aðildarríkja,
heldur verði þau samkvæmt 10.
grein hvalveiðisamningsins sjálf-
krafa aðilar jafnskjótt og þau af-
hendi vörsluaðila samningsins,
Bandaríkjunum, aðildarskjöl sín.
„Ísland afhenti nýtt aðildarskjal 14.
maí sl. en vörsluaðilinn misnotaði
aðstöðu sína og tilkynnti Ísland ekki
til ráðsins sem aðildarríki. Formað-
ur ráðsins braut einnig gegn hval-
veiðisamningnum með því að fara
ekki með Ísland sem aðildarríki í
upphafi fundarins í Shimonoseki og
neita því um atkvæðisrétt.“
Tómas segir að formaðurinn
reyni að slá ryki í augu fólks með
því að halda því fram að nýtt aðild-
arskjal Íslands hafi haft að geyma
sama fyrirvara og áður og því hafi
ákvörðun ráðsins frá því í fyrra um
aðild Íslands gilt um nýja aðildar-
skjalið. „Þetta er beinlínis rangt,
enda inniheldur nýja aðildarskjalið
þá viðbót við eldri fyrirvarann að Ís-
land skuldbindur sig til að hefja
ekki hvalveiðar í atvinnuskyni á
meðan framgangur er í samninga-
viðræðum um svonefnt endurskoðað
stjórnunarkerfi (Revised Manage-
ment Scheme). Og jafnvel þótt nýja
aðildarskjalið hefði verið alveg
óbreytt hefði átt að fara með Ísland
sem aðildarríki í upphafi ársfund-
arins á grundvelli þess.“
Margir andstæðingar hvalveiða
virtu reglur þjóðarréttar
Tómas segir að hitt lykilatriðið sé
það að samkvæmt þjóðarétti hafi
Alþjóðahvalveiðiráðið ekki vald til
að hafna fyrirvara Íslands og þar
með aðild þess í atkvæðagreiðslu,
heldur sé það einungis á færi ein-
stakra aðildarríkja ráðsins að mót-
mæla fyrirvaranum, hvert fyrir sig.
„Á ársfundi ráðsins í fyrra tók ráðið
þó ákvörðun með 19 atkvæðum
gegn 18 um að það hefði þetta vald
og hafnaði fyrirvara Íslands í kjöl-
farið. Við upphaf ársfundarins í
Shimonoseki var okkur ljóst af við-
tölum við einstök aðildarríki, þ.á m.
þau sem bæst höfðu í hópinn fyrir
fundinn, að meirihlutinn hafði snúist
okkur í vil. Fyrir lá að 24 aðildarríki
höfðu þá afstöðu að Alþjóðahval-
veiðiráðið hefði ekki vald til að
hafna aðild Íslands, en aðeins 22 að-
ildarríki töldu ráðið hafa það vald.
Athyglisvert er að í meirihlutanum
er m.a. að finna löndin Finnland,
Frakkland og Sviss sem öll eru
andsnúin hvalveiðum en vilja virða
reglur þjóðaréttar.
Í ljósi þessarar stöðu ákváðu
Bandaríkin að koma þyrfti í veg fyr-
ir atkvæðagreiðslu um valdbærni
ráðsins með öllum tiltækum ráðum.
Formaður ráðsins tók þátt í þeim
leik og gegndi þar lykilhlutverki.
Hann úrskurðaði að Ísland hefði
stöðu áheyrnaraðila að ráðinu og
bar úrskurð sinn undir atkvæði.
Hann neitaði hins vegar kröfu Nor-
egs um að úrskurða fyrst um vald
ráðsins í þessu efni, vitandi að at-
kvæðagreiðsla um þann úrskurð
væri töpuð fyrir hans menn. Þar
með braut formaðurinn fundarsköp
ráðsins með grófum hætti.“
Svíar létu pólítísk
sjónarmið ráða ferðinni
Haft hefur verið eftir Bo Fern-
holm í fjölmiðlum að hann hafi feng-
ið fyrirmæli frá Stokkhólmi um af-
stöðu Svía á fundinum í Japan.
„Afstaða Svía hefur vissulega valdið
okkur miklum vonbrigðum. Ég vil
taka það skýrt fram að við höfum
ekki gert kröfu um að Svíþjóð
breyti afstöðu sinni til hvalveiða en
hins vegar ætlumst við til þess að
Svíar virði reglur þjóðarréttar.
Sænska utanríkisráðuneytið hafði
staðfest við okkur að þeir væru
sammála okkar lagalegu afstöðu í
málinu en umhverfisráðuneytið og
forsætisráðuneytið ákváðu hinsveg-
ar að láta pólítísk sjónarmið ráða
ferðinni. Við höfum litið svo á að
mikilvægt sé að virða þjóðarétt í al-
þjóðasamskiptum, og það hefur al-
mennt verið talið í þágu hagsmuna
minni ríkja að gera það. Í ljósi þess
er þessi niðurstaða mikil vonbrigði.
Ef leikreglurnar hefðu verið virtar á
ársfundi Alþjóðahvalveiðiráðsins í
Shimonoseki hefðum við farið með
sigur af hólmi. Andstæðingar okkar,
með Bandaríkin og Svíþjóð í far-
arbroddi, þurftu að grípa til óynd-
isúrræða til að koma í veg fyrir
það,“ segir Tómas.
Fráleitur og aumkunar-
verður málflutningur
● VEGNA ágreinings Árna M.
Mathiesen, sjávarútvegsráðherra,
og Bo Fernholm, formanns Al-
þjóðahvalveiðiráðsins, birtir Morg-
unblaðið aðildarskjöl Íslands að
ráðinu frá því á síðasta ári og á
þessu ári.
Í aðildarskjali Íslands árið 2001
segir orðrétt:
„Vér höfum séð og athugað al-
þjóðasamning
um stjórnun
hvalveiða sem
gerður var í
Washington 2.
desember 1946
og bókun við
samninginn sem
gerð var í Wash-
ington 19. nóv-
ember 1956 og lýsum hér með yf-
ir því að Ísland gerist með skjali
þessu aðili að samningum og bók-
uninni með fyrirvara um e-lið 10.
mgr. fylgiskjalsins með samn-
ingnum. Fyrirvarinn er óaðskilj-
anlegur hluti aðildarskjalsins.“
Undir aðildarskjalið rita hand-
hafar forsetavalds.
Skjalið í ár
Í aðildarskjali Íslands að Al-
þjóðahvalveiðiráðinu árið 2002
segir orðrétt.
„Ég hef séð og athugað alþjóða-
samning um stjórnun hvalveiða
sem gerður var í Washington 2.
desember 1946 og bókun við
samninginn sem gerð var í Wash-
ington 19. nóvember 1956 og lýsi
hér með yfir því að Ísland gerist
með skjali þessu aðili að samn-
ingnum og bókuninni með fyrir-
vara um e-lið 10. mgr. fylgiskjals-
ins með samningnum. Fyrirvarinn
er óaðskiljanlegur hluti aðildar-
skjalsins.
Þrátt fyrir fyrrgreindan fyrirvara
munu íslensk
stjórnvöld ekki
heimila íslenskum
skipum að stunda
hvalveiðar í at-
vinnuskyni á með-
an framgangur er í
samninga-
viðræðum innan
Alþjóðahval-
veiðiráðsins um endurskoðað
stjórnkerfi. Þetta gildir þó ekki ef
svonefndur núllkvóti fyrir hval-
veiðar í atvinnuskyni, sem kveðið
er á um í e-lið 10. mgr. fylgiskjals-
ins, er ekki felldur úr gildi innan
hæfilegs tíma eftir að lokið hefur
verið við hið endurskoðaða stjórn-
kerfi.
Undir engum kringumstæðum
verða hvalveiðar í atvinnuskyni
heimilaðar á Íslandi nema á
traustum vísindalegum grundvelli
og undir virkri stjórn og eftirliti.“
Undir aðildarskjalið ritar Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti Íslands.
Aðildarskjöl
Íslands að hval-
veiðiráðinu

Tillögu/24