Morgunblaðið - 25.05.2002, Blaðsíða 54

Morgunblaðið - 25.05.2002, Blaðsíða 54
UMRÆÐAN 54 LAUGARDAGUR 25. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ Húsavíkurkirkja er fallegog stílhrein bygging,smíðuð úr timbri áfyrsta áratug síðustu aldar. Sem sé komin til ára sinna en þjónar hlutverki sínu óaðfinn- anlega. Hugsið ykkur að klínt yrði utan á hana viðbyggingu eða „bíslagi“ úr steinsteypu og kölluð verkfærageymsla. Nýja byggingin yki í engu notagildi kirkjunnar sem guðshúss en væri til mikilla lýta frá sjónarmiði byggingarlistar og almennrar fagurfræði. Verk- færageymslan væri betur komin annars staðar þar sem hún væri engum þyrnir í augum. Ef til vill spyrja einhverjir: Er maðurinn galinn? Hvað koma kirkjubyggingar íslensku máli við? Í sjálfu sér ekki meira en hvert annað fyrirbæri. En til eru íslensk orð, sem fengið hafa þá meðferð sem hér var lýst – klesst hefur ver- ið á þau viðbótum sem eru hvort tveggja til óþurftar og lýta. Von- andi fær Húsavíkurkirkja aldrei slíka meðferð. Eitt þeirra orða, sem teljast mega afsprengi „bíslagsárátt- unnar“, er nafnorðið fjárhags- staða. Til er gamalt og gott orð, fjárhagur, sem þýðir t.d. ástand fjármála. Fjárhagur manna er góður eða slæmur eftir atvikum, ef hann er slæmur reyna menn að treysta hann eða rétta hann við og búa vonandi við blómlegan fjárhag eftir það. Einhverjum spekingum í „kerf- inu“ hefur þótt sem orðið fjár- hagur dugi ekki og klínt á það „bíslagi“, -stöðu. Vandséð er hvað vinnst með því. Segir fullyrðingin „fjárhagsstaða sveitarfélagsins er góð“ okkur eitthvað annað eða meira en „fjárhagur sveitarfé- lagsins er góður“? Ekki liggur það umsjónarmanni í augum uppi. Fengjum við annað svar við spurningunni „hvernig er fjár- hagsstaða ríkisins?“ en „hvernig er fjárhagur ríkisins?“? Ætli svarið við hvorri tveggja spurningunni yrði ekki jafnloðið. Annað orð, sem hlotið hefur svipaða meðferð og fjárhagurinn, er heilsufar. Í Íslenskri orðabók er heilsufar skýrt svo: „það hvernig heilsu er háttað.“ Með öðrum orð- um: Heilsufar er ástand heils- unnar. Einhvern tíma rakst um- sjónarmaður á eftirfarandi klausu í Morgunblaðinu: „Vefsíður, þar sem fólk getur gengið úr skugga um eigið heilsufarsástand, njóta nú sívaxandi vinsælda í Japan.“ Það er ekki ónýtt að geta fylgst með „heilsuástandsástandi“ sínu með hjálp tölvutækninnar. – – – „Bíslagsáráttuna“ mætti einnig kalla orðbólgu (sbr. verðbólgu, sjá þátt Ásgeirs Ás- geirssonar 13. apríl 2002). Ein- kenni hennar er að auka orð – fyrst og fremst nafnorð – at- kvæðum og samsetningarliðum án þess að merkingin breytist, á sama hátt og verðbólgan fjölgar krón- unum án þess að kaupmátturinn aukist að sama skapi. Reyndar eru títtnefnd orð, fjárhagsstaða og heilsufarsástand, svo bólgin að oft duga orðin hagur og heilsa í þeirra stað. Umsjónarmaður getur sér þess til að þeir sem eiga upptökin að orðbólgunni séu fyrst og fremst ýmsir skýrslugerðarmenn úr hópi embættismanna og „sérfræðinga“ ýmiss konar. Þessa tilgátu styður að elsta dæmið í Ritmálsskrá Orðabókar Háskólans um fjár- hagsstöðu er úr Sveitarstjórn- armálum, tímariti um málefni ís- lenskra sveitarfélaga, frá 1979. Fjölmiðlarnir sjá svo um útbreiðsl- una. Um það vitna nokkur þúsund dæmi úr gagnasafni Morgunblaðs- ins frá 1990 til þessa dags. Lesendur geta spreytt sig á því að stinga á bólguþrymlunum í eft- irfarandi setningu: „Biðtíminn eftir upplýsingagjöf um heilsufarsástand þjóðarinnar ræðst af fjárhagsstöðunni.“ – – – Sigurður G. Tómasson útvarps- maður sendir þættinum bréf þar sem hann gerir orðið „skjala- stjórnun“ að umtalsefni: „Ég held ég hafi séð í Mogga á dögunum frétt um fund, fyr- irlestur eða námskeið í „skjala- stjórnun“. Þetta orð og samsetn- ingar þess hafa lengi angrað máltilfinningu mína. Að mínu viti er þarna um að ræða ranga þýð- ingu á enska orðinu „manage- ment“. Það orð eða fyrri hluti þess er upphaflega tökuorð í ensku og leitt af latneska orðinu manus sem þýðir hönd. Á íslensku getur sögn- in „manage“ þýtt að stýra, stjórna, sjá um eða höndla. Þegar um er að ræða verkfæri eða hluti sem beitt er, til dæmis ár eða skóflu, er stundum unnt að nota sagnirnar stýra eða stjórna en einnig beita. Í nútímamáli ensku er sögnin „man- age“ einnig notuð um annað svo sem það sem á íslensku hefur verið kallað að hafa reiðu á hlutum. Þetta á til dæmis við um það sem kallað er á ensku „document ma- nagement“. Því miður hafa þeir sérfræðingar sem helst fjalla um þetta fyrirbæri kosið að kalla það „skjalastjórnun“ eða „skjala- stjórn“. Fyrir nokkrum árum ís- lenskaði ég safn forrita, þar sem þetta hugtak kom fyrir. Ég leyfði mér að þýða það á íslensku „skjal- areiða“. Mér finnst það ólíkt betra en orðskrípið „skjalastjórnun“.“ Umsjónarmaður þakkar Sigurði skrifið og tekur undir orð hans. Stjórnun er að verða fullfyrirferð- armikið orð í íslensku stofn- anamáli. – – – Uppeldi – Egill Skalla-Grímsson var þrevetur og vildi fara til veislu til móðurafa síns, Yngvars á Álfta- nesi; þóttist eiga þangað ekki minna erindi en Þórólfur bróðir hans. „„Ekki skaltu fara,“ segir Skalla-Grímur, „því að þú kannt ekki fyrir þér að vera í fjölmenni þar er drykkjur eru miklar er þú þykir ekki góður viðskiptis að þú sért ódrukkinn.““ [Egils saga.] Klesst hefur verið á orðin viðbótum sem eru til óþurftar og lýta keg@mbl.is ÍSLENSKT MÁL Eftir Karl Emil Gunnarsson Í ÞREMUR grein- um hér í blaðinu hef- ur Árni Þormóðsson útlistað skoðanir sínar á því hvernig stjórn Hafrannsóknastofn- unar sé skipuð. Vegna viðtals, sem tekið var við mig fyrir auð- lindina í útvarpinu og sem Árni lagði út af í miðgreininni, sá ég mig knúinn til þess að útskýra í nokkrum at- riðum misskilning sem Árni virðist hald- inn og kemur glöggt fram í greinum hans. Árni tekur ekki mark á þeim orðum mínum að stjórn Hafrannsóknastofnunar sé ekki eins og stjórn yfir fyrirtæki. Þó lætur hann í tvígang endur- prenta úr lögum Hafrannsókna- stofnunar m.a. að það er sjávarút- vegsráðherra en ekki stjórn sem ræður forstjóra. Ræður venjuleg stjórn ekki forstjóra fyrirtækis í þeim tilfellum sem Árni þekkir til? Árni trúir ekki í hvaða feril ráð- gjöf Hafrannsóknastofnunar fer samkvæmt reglum Alþjóðahaf- rannsóknastofnunar. Árni áttar sig ekki á að niðurstöður rannsókna Hafrannsóknastofnunar eru kynntar almenningi nánast jafn- óðum og þær verða til. Almenn- ingur getur þar af leiðandi kynnt sér þær og dregið ályktanir af þeim allan ársins hring – og einnig hvaða áhrif þær kunna að hafa á gengi sjávarútvegsfyrir- tækja. Og Árna er greinilega mikið í mun að koma því á framfæri að deilur standi um vísindalegt sjálfstæði og heiðar- leika starfsmanna stofnunarinnar. Árni má mín vegna hafa þær skoðanir sem hann kýs. Ég vil samt að endingu segja tvennt. Deilur um Hafrannsóknastofnun eru ekki um að starfsmönnum hennar og vísindalegu sjálfstæði sé ekki treyst. Deilurnar standa um hvort sú fiskifræði, sem þar er fylgt, sé sú rétta og eru margir til kvaddir að vitna um annað – oft án lítillar innistæðu eins og ég greindi frá í fyrri grein minni. Það eru ekki heldur deilur um það hjá þeim sem til þekkja að stjórn Haf- rannsóknastofnunar vinnur sín verk í samræmi við lög stofnunar- innar. Það breytist ekki þótt Árni jesúsi sig í bak og fyrir og snúi út úr orðum mínum. Það mætti vel hugsa sér aðra skipun á stjórn Hafrannsóknastofnunar en nú er en það er óþarfi á þeim forsendum sem Árni gefur sér. Misskilningur Árna stendur óhaggaður. Ég hef ekki haft erindi sem erfiði og læt tilraunum til leið- réttinga hér með lokið. Ég vil bara enn á ný taka fram að það er rangt í fyrstu grein Árna að LÍÚ greiði gjöld til Fiskifélags Íslands. Lokasvar til Árna Þor- móðssonar Pétur Bjarnason Hafró Misskilningur Árna, segir Pétur Bjarnason, stendur óhaggaður. Höfundur er formaður stjórnar Fiskifélags Íslands og situr í stjórn Hafrannsóknastofnunar. EF til vill er það eitt hið mikilvægasta fyrir heilsu okkar að drekka nóg af góðu vatni. Með því á ég við að næst á eftir hreinu lofti og jákvæðri hugs- un sé nóg af góðu vatni e.t.v. mikilvæg- ara en hvað við borð- um, líkamsrækt o.fl. Mér finnst nokkuð ljóst að þegar móður- mjólkinni sleppir sé vatn eini drykkurinn sem er náttúrulegt fyrir okkur að neyta. Af hverju er svona áríðandi að drekka nóg vatn? Vatn er stærstur hluti mannslík- ams, u.þ.b. 70%, og gegnir lykil- hlutverki í blóðrás, meltingu og flutningi efna til og frá líkamanum. Meira að segja hluti beinagrindar- innar er vatn. Oft er sagt að ákjósanleg dagleg vatnsdrykkja sé tveir lítrar á mann. Ef við gefum okkur að þetta sé hæfilegt fyrir meðalmann hlýtur það líka að vera minna fyrir létta manneskju og meira fyrir þunga og líka þarf að taka tillit til hreyfingar og útgufunar. Hvernig tryggjum við best að við drekkum daglega allt það vatn sem við þurfum? Mín reynsla er að við þurfum hreinlega að mæla drykkjuna, a.m.k. meðan við erum að venjast henni. Að klára svo og svo marg- ar könnur eða flöskur, heima, í bílnum og í vinnunni. Af hverju er ekki jafn gott að fullnægja vatnsþörf líkamans með öðrum drykkjum, s.s. gosdrykkjum, kaffi, te og mjólk? Í fyrsta lagi er það mikið álag á skilvindur líkamans, sem þurfa að framleiða vatn úr þessum drykkjum, og í öðru lagi eru flestir þessir drykkir súrir (með lægra ph-stig en blóð okkar), sem er álag á efnaskipti og beina- byggingu líkamans sem endar í lausu kalsíum sem sest að víðsveg- ar í líkömum okkar og er sem slíkt trúlega orsök margra sjúkdóma. Ef það er náttúrulegt fyrir okkur að drekka vatn, af hverju er það þá svo erfitt að mörg okkar drekka helst allt mögulegt annað en vatn? Ég tel að orsökin sé sú að drykkjarvatnið sé orkusnautt (dautt). Getur vatn verið ýmist lif- andi eða dautt? Við tölum gjarna um lifandi dýr og plöntur en gleym- um að jörðin sjálf sem og vatnið er líka lifandi. A.m.k. sumum forfeðra okkar hefur verið þetta betur ljóst en okkur, sbr. eftirfarandi tilvitnun í Snorra Eddu: „Þat hugsuðu þeir ok undruðust, hví þat myndi gegna, er jörðin ok dýrin ok fuglarnir höfðu saman eðli í sumum hlutum ok þó ólíkt að hætti. Þat var eitt eðli, að jörðin var grafin í hám fjallstindum ok spratt þar vatn upp, ok þurfti þar eigi lengra að grafa til vatns en í djúpum dölum. Svá er ok dýr ok fuglar, at jafn langt er til blóðs í höfði ok fótum.“ Ég tel að hefðbundin meðferð vatns í vatnsveitum misbjóði nátt- úrulegum eiginleikum þess og dragi úr lífsorku þess. Ferskvatni er eðlilegt að ráða sjálft ferð sinni til sjávar og renna á leiðinni yfir stokka og steina. Þegar við geym- um vatn í tönkum og flytjum síðan eftir rörum, hvort tveggja undir þrýstingi, rennur vatnið ekki á eðli- legan hátt og virðist sem þessi meðferð hafi neikvæð áhrif á móle- kúl vatnsins og dragi úr lífskrafti þess. Líklega er okkur þetta ljóst ómeðvitað, þ.e. líkamar okkar skynja þetta, og þess vegna höfum við takmarkaða lyst á vatni. Hvað er til ráða? Ekki er nauðsynlegt að leggja niður vatnsveitur og að við förum öll að sækja okkur lindarvatn til drykkjar. Það er tiltölulega auðvelt að lífmagna (endurlífga) það vatn sem við notum til drykkjar og mat- seldar og fyrir blóm og dýr. Það er vel þekkt í andlegum fræðum að lifandi verur séu hlaðn- ar mismikilli lífsorku. Eitt afbrigði þessarar orku er líka þekkt í sjálfsvarnaríþróttum s.s. karate. Þar sem vatn er líka lifandi er þessi orka í vatni í mismiklum mæli (ekki mælanlegt með hefðbundnum mælitækjum). Við getum lífmagnað kranavatnið með þessari orku og höfum öll hæfileikann til þess. Hvernig förum við að? Við tökum ílát, t.d. könnu, glas eða flösku (betra að nota gler eða keramik frekar en plast), og fyllum ílátið með kranavatni og höldum því síðan með báðum höndum þannig að við snertum annaðhvort með lófum eða fingurgómum. Um leið og þú hugsar þér að þú hlaðir vatnið með orku er gott að hugsa (senda) kærleiksríka hugsun til vatnsins. Ef þú ert í vafa um hvern- ig þú sendir kærleiksríka hugsun til vatnsins byrjaðu þá á því að hugsa um það eða þann sem þér þykir vænst um og þegar þú ert al- tekin af þeim kærleika sem þú berð í brjósti til viðkomandi sendir þú þessa hugsun til vatnsins (það virk- ar). Til að byrja með getur verið nauðsynlegt að halda í 20–30 mín- útur en með æfingu verður þú betri orkuleiðari og kemst af með styttri tíma. Þú getur líka kíkt með öðru auga á t.d. sjónvarp á meðan. En það er fleira sem kemur þér til hjálpar og gerir það að verkum að þetta þarf ekki að vera mjög tíma- frekt. Vatn sem er jákvætt og hlað- ið orku hefur ávallt tilhneigingu til að hafa samsvarandi áhrif á annað vatn og vökva og þetta getum við nýtt okkur með því að tæma ekki ílátið með lifandi vatninu heldur fylla og blanda saman áður en tæmist. Best er að nota sem mest sömu ílát. Meðan á lífmögnun stendur skul- ið þið anda hægt og djúpt (áreynslulaust) og þið munið upp- lifa að gjörðin hefur líka góð og ró- andi áhrif á ykkur. Þegar vatn hefur verið lífmagnað með þessum hætti finna margir mun á bragði vatnsins, eins og það verði sætara og mýkra og það fer betur í maga. Mörg dæmi eru um að fólk sem fer að drekka nóg af góðu vatni upplifi aukna orku og betri líðan á allan hátt samhliða lækningu ým- issa sjúkdóma. Gott er að drekka vatn fyrir mat (megrandi), ekki með mat. Ef þú áfram velur að drekka einhverja aðra drykki drekktu þá ávallt glas af vatni fyrst til þess að vera viss um að þú sért ekki að svala þorsta þínum með við- komandi drykk. Verði þér að góðu. Lifandi vatn Bergur Björnsson Vatnsdrykkja Ég tel að hefðbundin meðferð vatns í vatns- veitum misbjóði nátt- úrulegum eiginleikum þess, segir Bergur Björnsson, og dragi úr lífsorku þess. Höfundur er reikimeistari og leiðbeinandi, bergur@simnet.is.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.