Morgunblaðið - 26.05.2002, Page 28

LISTIR
28 SUNNUDAGUR 26. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HRAFNAGALDUR Óðins, hið
26 erinda langa íslenzka síðbúna
eddukvæði eftir ókunnan höfund frá
14. eða 15. öld, er ort undir fornyrð-
islagi líkt og Völuspá, enda virðist
efnið nátengt og talið samið sem
n.k. inngangur að síðarnefndu eldra
kvæði í Konungsbók. Nema þar sé
e.t.v. komið hið týnda seiðkvæði
Varðlokur sem greint er frá í Eiríks
sögu rauða og sem Jón Ásgeirsson
setti nýverið fram skemmtilega til-
gátu um í Morgunblaðinu. Þó mun
kvæðið talið brenglað í afriti og
vantar að líkindum stóran part aft-
an við sem myndi m.a. réttlæta heiti
þess, þar eð hvergi koma hrafnar
við sögu í varðveitta hlutanum.
Aðrir menn og sérfróðari verða
að gera nánar upp úr um aldur, stíl
og inntak þessa torskilda kvæðis,
þó að undirritaður, líkt og ugglaust
fleiri meðal hinna fjölmörgu tón-
leikagesta í þéttsetinni Laugardals-
höllinni, hlyti að taka eftir því hvað
hrynjandi kvæðisins var mun reglu-
legri en í Völuspá – sem auðvitað
þarf ekki að þýða að frumgerðin
hafi verið það. En úr því svo hafði
gilt um tónsettan texta kvöldsins,
gat maður ekki varizt þeirri hugsun
að þar með væri hugsanlega komin
viðbótarkveikja að ofurreglulegri
rytmískri meðferð tónsetjaranna á
lagferlinu. Það virtist nefnilega
helzti veikleiki verksins – en að
sumu leyti jafnframt styrkur – hvað
hljóðfallið var einfalt – undantekn-
ingarlaust aðeins í hálfnótu- og
fjórðungaparta lengdargildum, og
langmest raðað upp í fjögurra takta
margítrekuðum hendingum – sem
féll raunar vel að bragarhættinum í
sjálfu sér.
Hin gífurlega auðlegð sem fólgin
er í forníslenzkum kveðskap kallar
eðlilega á margbreytilega meðferð í
tónsetningu. Þetta efni á ekki ein-
ungis að vera einkagarður
háfaglærðra tónskálda. Annað
væri að firra það almenningi, ekki
sízt yngri kynslóð, og eðlilegri end-
urskoðun nútímans á breiðum
grundvelli, a.m.k. meðan við viljum
halda lifandi sambandi við rætur
þjóðlegrar menningar og endurlífga
hana og tunguna frá sjálfum upp-
sprettunum. Framtak þeirra Sigur
Rósar og samstarfsmanna sveitar-
innar var því sem slíkt hið lofsverð-
asta og til marks um að loks, eftir
20 ára bið, hefði hinn hrynbundni
tónlistargeiri landsins náð að lyfta
arfinum eftir brautryðjendastarf
Þursaflokksins kringum 1980.
Þar með er vitanlega ekki sagt að
allt sem gert er undir þeim for-
merkjum sé jafnmerkilegt. Auk
þess sem hópefli er sjaldan trygg-
ing fyrir varanlegu listaverki, eða
eins og einhver sagði: „Listaverk
hefur aldrei verið gert af nefnd“.
Eða annar: „Of margir kokkar
spilla matnum.“ Með það í huga
kom það undirrituðum á óvart hvað
heildin virtist bæði samfelld og at-
hygliverð, ekki sízt með tilliti til
þess hvað yfirbragðið bar í bland
sterkan kyrrstöðukeim af landlægri
sefjandi nýaldar- og „trans“hyggju,
sem raunar má einnig finna
ákveðna samsvörun í mörgum
framsæknum verkum svonefndrar
fagurtónlistar. Samt brást það ekki,
að nánast í hvert skipti sem leið að
því að manni þótti komið nóg af
einni útfærslunni, líkt og ósjaldan
gerist í jafnvel hreinræktaðri af-
brigðum af „mínímal“- eða naum-
hyggjutónlist mun nafntogaðri tón-
skálda, þá var brugðið til – annað
hvort innan kaflans eða með til-
komu nýs – og aðsteðjandi leiða
hlustandans svipt af borði. Að vísu
hvorki með neinu því sem kenna
mætti við hrynræna, hvað þá stef-
ræna, úrvinnslu í hefðbundnum
skilningi né áberandi markvissri
módúlasjónískri framvindu. En
samt sem áður með nægri tilfærslu
andstæðuflata, annað hvort með
auknum eða minnkuðum áferðar-
þéttleika, breytinga á styrk eða
áhafnarsamsetningu, til að meðtak-
an héldi furðuvel ferskleika sínum
frá upphafi til enda.
Nákvæmlega hvernig áðurnefnt
heildarsamhengi náðist, var manni
hins vegar hulið eftir aðeins eina
heyrn, nema hvað lagrænt efni upp-
hafsins kvað við aftur undir lokin.
Þar reis og mesti „klímax“ tóndráp-
unnar, a.m.k. í styrk, og eins gott að
Hollustuvernd væri góðu gamni
fjarri með desíbelamælitæki sín. Til
mínushluta mætti að vísu færa, að
misvel gekk að mála staðbundið
inntak hins myrka ljóðs, auk þess
sem hinn ágæti kvæðamaður Stein-
dór Andersen virtist stundum örlít-
ið hamlaður af öllu hinu volduga
uppmagnaða apparati miðað við
hvað túlkun hans virtist oftar nær
hefðbundnum söng en skreyttri
kveðandi. Samt var framlag hans
atkvæðamikið og litríkt, og ekki síð-
ur tandurhreinn söngur Schola can-
torum og úrvalsleikur strengja-
sveitarinnar og hornleikaranna frá
Sinfóníuhljómsveit Íslands, að
ógleymdu norræna gamelan-
klinginu úr svipmiklum steinaspil-
um Páls Guðmundssonar frá Húsa-
felli, sem blandaðst undravel raf-
mögnuðum rokkleik Sigur Rósar.
Utan um allt hélt Árni Harðarson
úr stjórnlyftingu af röggsamri
festu, svo að ekkert náði út af bera.
Enda var uppákomunni tekið með
gífurlegum fögnuði tónleikagesta að
leikslokum.
Hér hafði sannarlega betur til
tekizt en undirritaður, og kannski
fleiri, hefði nokkurn tíma gert sér
vonir um. Hitt er svo aftur opin
spurning, hvort eins hefði farið við
meðleik slakari krafta en hér var að
heilsa. Einfalt tónefni í einfaldri út-
færsla þarf engu minni en topp-
flutning til að ná fullum ljóma. Og
þar gat engum dulizt að SÍ-liðarnir,
og sérstaklega færasti kammerkór
landsins, væru „betri en engir“, eins
og knattspyrnufræðingar segja.
Morgunblaðið/Þorkell
Liðsmenn Sigur Rósar hylltir að flutningi loknum: Jón Þór Birgisson,
Georg Hólm, Orri Páll Dýrason og Kjartan Sveinsson.
Af fornum spjöllum firaTÓNLISTListahátíðLaugardalshöllin
Hrafnagaldur Óðins. Tónlist eftir Sigur
Rós (Kjartan Sveinsson, Jón Þór Birg-
isson, Georg Hólm & Orra Pál Dýrason),
Hilmar Örn Hilmarsson og Steindór And-
ersen í eigin flutningi auk Schola cantor-
um, strengjasveitar, horna, slagverks og
steinspila. Stjórnandi: Árni Harðarson.
Föstudaginn 24. maí kl. 21.
TÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
LEIKFÉLAG Vestmannaeyja
hefur sannarlega risið úr öskustó í
vetur undir öruggri handleiðslu
Andrésar Sigurvinssonar sem hefur
stýrt báðum verkefnum félagsins.
Fyrst Saumastofunni – tískuhúsi
sem frumsýnt var í apríl og nú
barna- og fjölskyldusýningunni Allt í
plati. Þrátt fyrir að félagið hafi að
miklu leyti verið skipað nýliðum sem
sumir hverjir höfðu aldrei stigið á
svið fyrr þá er greinilegt að reynsla
og kunnátta leikstjórans hefur leitt
sýningarnar heilar í höfn þannig að
allir hafi farið fullsæmdir frá borði.
Ekki má reyndar horfa framhjá því
að eldri og reyndari félagar hafa
einnig lagt félaginu lið og er sérstak-
lega gaman að sjá þann gamla „leik-
húsref“ Runólf Gíslason fara á hrein-
um kostum í hlutverk Mikka refs í
Allt í plati.
Hugmyndin að baki sýningunni er
skemmtileg og þénanleg; að stefna
saman þekktum persónum úr leik-
ritum Thorbjörns Egners undir
stjórn Línu Langsokks. Þarna birt-
ast Ræningjarnir þrír og Soffía
frænka úr Kardimommubænum,
Lilli klifurmús, Hérastubbur bakari
og bakaradrengurinn, Marteinn og
Amma skógarmús að ógleymdum
Mikka ref sjálfum. Karíus og Baktus
koma svo óvænt til sögunnar og
verða til þess að breyta gangi hennar
þegar Línu dettur í hug að bjóða
þeim húsnæði í kjafti Mikka. Þetta
er falleg og lífleg sýning þar sem
gömlu góðu söngvarnir fá að njóta
sín og höfundurinn leikur sér að því
semja skondin samtöl milli persón-
anna sem byggjast á því að áhorf-
endur þekki baklandið – gömlu góðu
leikritin – og geti síðan fylgt þeim
eftir í þeim nýju aðstæðum sem Lína
skapar þeim á leiksviðinu en auðvit-
að er „það allt í plati“.
Íris Sigurðardóttir fann sig greini-
lega vel í hlutverki Línu Langsokks
og hafði skemmtilega mótaða lík-
amsbeitingu og skýra framsögn.
Drífa Þöll Arnardóttir sýndi nýjan
flöt á Soffíu frænku, afskaplega fín
og prúð dama en skelfilega ráðrík
engu að síður. Bakaradrengurinn
var kostulegur þegar hann rifjaði
upp piparkökusönginn með sömu
vitleysunum og fyrr en það var von
því Mikki refur sló hann út af laginu.
Sannarlega skemmtileg sýning
fyrir alla fjölskylduna sem Vest-
mannaeyingar ættu að nota síðasta
tækifærið til að skella sér á í dag því
nú mun sýningum vera að ljúka.
Fyrir
alla fjöl-
skylduna
LEIKLIST
Leikfélag Vestmannaeyja
Höfundur leikgerðar: Þröstur Guðbjarts-
son. Leikstjóri: Andrés Sigurvinsson.
Tónlistarstjóri: Ósvaldur Freyr Guð-
jónsson.
ALLT Í PLATI
Hávar Sigurjónsson
ELÍN Halldórsdóttir
sópransöngkona held-
ur tónleika í nýjum sal
Tónlistarskólans í
Garðabæ í kvöld,
sunnudagskvöld, kl.
20. Þar syngur hún ís-
lensk og þýsk ljóð fyr-
ir hlé en óperuaríur úr
ýmsum áttum eftir
hlé. Píanóleikari á
tónleikunum er Rich-
ard Simm.
Elín Halldórsdóttir
nam söng við London
College of Music og
sótti einnig nám í
Köln í Þýskalandi þar
sem hún var búsett
um þriggja ára skeið. Á Íslandi hef-
ur Elín búið frá árinu 1998 þar sem
hún hefur m.a. stundað kennslu og
sungið í óperuuppfærslum og á tón-
leikum. Elín er auk þess einn af
stofnendum og framkvæmdaaðilum
Norðuróps, félags um óperuflutn-
ing.
Tónleikarnir í kvöld eru fyrstu
einsöngstónleikar Elínar og segir
hún tilefni þeirra tvíþætt. „Ég flyt
til Þýskalands eftir hálft ár, en þar
fylgi ég eiginmanni mínum, Jóhanni
Smára Sævarssyni, sem hefur verið
ráðinn til Óperuhússins í Regens-
burg. Það var mér mikið hjartans
mál að halda tónleika áður en ég
færi. Í september og október er ég
síðan að fara í prufur fyrir umboðs-
menn óperuhúsa í Þýskalandi og
Austurríki og er tónleikadagskráin
liður í undirbúningi fyrir þessar
prufur,“ segir Elín.
Á tónleikunum í kvöld mun Elín
sem fyrr segir flytja fjölbreytta
söngdagskrá þar sem blandað er
saman söngljóðum og þekktum óp-
eruaríum. „Ég byrja á að flytja fjög-
ur ljúf íslensk lög, s.s. Draumaland-
ið og Gígjuna eftir Sigfús
Einarsson. Síðarnefnda lagið er nú
venjulega flutt af karlsöngvara en
ég er einstaklega hrifin
af laginu og ætla því að
flytja það. Þá syng ég
Fuglinn og fjörunni og
Íslenskt vögguljóð á
hörpu eftir Jón Þórar-
insson og sérstaklega
skemmtilegan ljóða-
flokk eftir Atla Heimi
sem heitir Ljóð fyrir
börnin,“ segir Elín.
„Síðan mun ég flytja
sex þýsk ljóð sem
standa mér mjög nærri,
vegna tengsla við
Þýskaland og þýska
tungu. Þar verð ég líka
með tvö ljúf lög eftir
Schumann, þ.e. Nuss-
baum og Lotus Blume, og tvö mjög
þekkt lög, Ave Maria og Gretchen
am Spinnrade eftir Schubert. Þá
syng ég tvö Straussljóð, Allerseelen
og Morgen sem er hin mesta ger-
semi.“
Eftir hlé mun Elín flytja óperu-
aríur sem hún hefur æft í nokkur ár
og segist ekki geta beðið eftir að
flytja á tónleikum. „Aríurnar eru úr
ýmsum áttum og hef ég valið þær í
gegnum tíðina með tilliti til söng-
raddar minnar sem lýst hefur verið
sem lýrískum sópran. Ég byrja þó á
íslenskri aríu, Pia Jesú úr Sálu-
messu eftir Sigurð Sævarsson. Síð-
an verð ég með þekktar aríur eins
og Porgi Amor úr Brúðkaupi Fíg-
arós eftir Mozart, Demantaaríuna
úr Faust eftir Gounod, Bæn Desde-
mónu úr Othello eftir Verdi, Draum
Elsu úr Lohengrin eftir Wagner og
Signor Escolta eftir Puccini.“ Að
lokum segir Elín það vera mikinn
feng að hafa Richard Simm sem
undirleikara á tónleikunum. „Við er-
um ákaflega heppin hér á Íslandi að
hafa svo færan píanóleikara sem
Richard er enda er hann einn af
fáum undirleikurum sem geta tekið
að sér verkefni á borð við þetta,“
segir Elín að lokum.
Hyggst reyna
fyrir sér ytra
Elín
Halldórsdóttir
Frumraun Elínar Halldórsdóttur
VORTÓNLEIKAR verða í Graf-
arvogskirkju í dag. Barna- og ung-
lingakór kirkjunnar, Kór Graf-
arvogskirkju, Kristín María
Hreinsdóttir sópran og kammersveit
kirkjunnar flytja Missa brevis Sancti
joanni de Deo eftir Haydn auk verka
eftir César Franck, Gounod, Hjálm-
ar H. Ragnarsson, Pál Ísólfsson og
Mozart. Stjórnandinn, Hörður
Bragason, organisti kirkjunnar, seg-
ir vortónleika í kirkjunni árlegan
viðburð en í vor sé viðhöfnin meiri
en venjulega þar sem kammersveit
hafi verið fengin til liðs við kórana.
„Kórinn hefur aldrei áður ráðist
einn í svona verkefni, eins og að
syngja þessa Haydn-messu, en þetta
hefur gengið mjög vel. Það verður
örugglega áframhald á því að við
glímum við svona stærri verk, úr því
við erum komin á bragðið. Ein-
söngvarinn okkar, Kristín María, er
í kórnum. Barnakórinn syngur
Sálma um lífið og ljósið eftir Hjálm-
ar H. Ragnarsson, Panis angelicus
eftir Franck, Agnus Dei eftir Goun-
od. Kirkjukórinn syngur svo Mar-
íuversið hans Páls Ísólfssonar við
undirleik kammersveitarinnar og
gamla góða Ave verum corpus eftir
Mozart.“ Rúmlega 40 manns syngja í
Kór Grafarvogskirkju að sögn Harð-
ar; og flestir þeirra eru íbúar í
hverfinu.
„Það er yfirleitt mjög góð messu-
sókn í Grafarvogskirkju; – Graf-
arvogsbúar mæta vel í sína kirkju,
þannig að ég vona að þeir láti sjá sig
á tónleikunum líka. Þeir eru líka að
styrkja kirkjuna með því að sækja
tónleikana, því við erum að safna
fyrir orgeli; ágóði af tónleikunum
rennur í orgelsjóð. Orgel eru dýr, og
við þurfum sjálfsagt að halda marga
tónleika til að eiga fyrir einu slíku; –
ætli það taki ekki fimmtíu ár,“ segir
Hörður og slær á létta strengi um
leið. Tónleikarnir í Grafarvogs-
kirkju í dag hefjast kl. 17.
„Þurfum að halda marga tónleika“
Morgunblaðið/Kristinn
Hörður Bragason organisti og kórstjóri í Grafarvogskirkju kíkir í nót-
urnar með kammersveitinni. Tónleikarnir í kirkjunni eru kl. 17 í dag.