Morgunblaðið - 31.05.2002, Blaðsíða 35

MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 2002 35
Rose Bruford College
LEIKLISTARNÁM
Rose Bruford College, sem var stofnaður árið 1950, er einn helsti
leiklistarskóli Evrópu og býður upp á nám á öllum sviðum leiklistar og
skyldra listgreina. Hæfnispróf og viðtöl fara fram í Reykjavík 11.-12.
júní vegna eftirfarandi greina, en kennsla hefst í september 2002:
Einnig munum við veita viðtöl vegna meistara- og doktorsnáms,
sumarskóla og eins árs alþjóðlegs undirstöðunáms. Komið og ræðið
við okkur um starfsferil í leikhúsi. Nánari upplýsingar veitir:
Ms. Terri Minto, Admissions Officer, Rose Bruford College,
Lamorbey Park, Sidcup, Kent, DA15 9DF.
Sími: +44 (0) 20 8308 2611 Fax: +44 (0) 20 8308 0542,
netfang: admiss@bruford.ac.uk
Skoðið heimasíðu okkar: www.bruford.ac.uk
Tónlist leikara
Evrópsk leiklist
Hönnun lýsingar
Leiklist
Búningar
Leikmynd
Tónlistartækni
Sviðstjórnun
Leikstjórn
Bandarísk leikhúslist
Hljóð- og myndhönnun
Bresk háskólastofnun Skólastjóri: Prof. Alastair Pearce
LESTRARMIÐSTÖÐKennaraháskóla Íslandsverður lokuð frá og meðmorgundeginum, því há-
skólinn hefur hætt rekstri hennar.
Starfsmenn hennar fara á biðlaun og
helstu gögn á Þjóðskalasafnið. 98 bréf
voru nýlega send þeim sem voru að
bíða eftir greiningu stöðvarinnar.
Foreldrum grunnskólabarna með
lestrarörðugleika hefur verið bent á
að leita til fræðsluyfirvalda í hverju
sveitarfélagi vegna þessa, en til
menntamálaráðuneytis vegna fram-
haldsskólanemenda. Ástæða lokunar
er m.a. fjárskortur og forgangsröðun
mikilvægra málefna.
Hlutverk Lestrarmiðstöðvar var
þríþætt; þjónusta sem hefur falist í
greiningu á lestri og stafsetningu fyr-
ir alla aldurshópa, miðlun sem hefur
farið fram með fyrirlestrum, nám-
skeiðum og ráðstefnum um lestur og
lestrarerfiðleika, og rannsóknir
vegna gerðar staðlaðra greiningar-
prófa.
Nemendur dæmdir á
röngum forsendum
Lestrarmiðstöðin hefur rækt þetta
hlutverk í næstum 10 ár og orðið um
leið mikilvæg í að bæta hlut nemenda
sem glíma við sérstæka námsörðug-
leika eins og dyslexíu (lesblinda), og
skapa þeim um leið jafnræði til náms.
Nemendur í grunn- og framhalds-
skólum, háskólum og fólk utan skóla-
kerfisins, hefur notið greiningaþjón-
ustunnar, og sú greining verið
viðurkennd í skólunum og úrræði
fundin.
Ástæður þess að sótt er um grein-
ingu eru margvíslegar, til dæmis leik-
ur stundum vafi á því af hvaða toga
lestrarerfiðleikar nemanda eru og
hvaða aðferðir eru vænlegar til fram-
fara. Þá getur sérkennari haft þörf
fyrir álit annars sem sérfróður er á
sviðinu, og leitað til LKHÍ. Einnig
geta komið upp álitamál þar sem
kennari og foreldri eru á öndverðum
meiði um hvort um lestrarerfiðleika
að ræða; hvort erfiðleikarnir stafi af
dyslexíu eða þjálfunarleysi. Í slíkum
tilfellum er mikilvægt að hægt sé að
fá álit þriðja aðila. Þannig verður
komist hjá því að nemandi verði
dæmdur á röngum forsendum lakari
en aðrir, og að sjálfsmynd hans og
-álit molni.
Ekki talið forgangsverkefni
Tekin var ákvörðun um stofnun
Lestrarmiðstöðvar af menntamála-
ráðuneyti á Ári læsis 1991, m.a. til að
koma í veg fyrir svona ofangreind
slys og til að efla rannsóknir á lestri.
Hún var skilgreind sem ein af þjón-
ustustofnunum Kennaraháskóla Ís-
lands.
Í fréttatilkynningu frá KHÍ um
lokun miðstöðvarinnar stendur að há-
skólinn hafi fengið „framlag á fjárlög-
um undanfarin ár til að standa að
hluta til straum af kostnaði við rekst-
ur Lestrarmiðstöðvarinnar [...] Á
fjárlögum yfirstandandi árs er ekki
gert ráð fyrir neinu framlagi til skól-
ans vegna Lestrarmiðstöðvarinnar.
Kennaraháskólinn hefur leitað eftir
fjárstuðningi stjórnvalda við þetta
mikilvæga verkefni en án árangurs.“
Einnig kemur fram að fyrir árið 2002
þurfi 10 milljónir króna til þess að
halda uppi óbreyttri starfsemi LKHÍ.
Þær fást ekki.
Kennaraháskóli Íslands og
menntamálaráðuneytið eru með
samning sín á milli um fjárhagsleg
samskipti og er hann tvískiptur, ann-
arsvegar vegna kennslu og hinsvegar
vegna rannsókna. KHÍ virðist ekki
lengur telja sig geta rekið Lestrar-
miðstöðina vegna þess að skólanum
er ætlað að verja fjárveitingum sínum
til annarra þarfa samkvæmt lögum.
KHÍ fær ekki lengur aukafé á fjár-
lögum vegna LKHÍ og því er hún lögð
niður.
Menntamálaráðuneytið var ekki
reiðubúið að setja aukafé í þessa til-
teknu miðstöð, og telur að ákvarðanir
um nýtingu fjármagns KHÍ sé í hönd-
um skólans. Ráðuneytið vísar til þess
að rekstur grunnskólans sé nú í hönd-
um sveitarfélaga, og að greining á
nemendum sem eigi í námserfiðleik-
um sé því í þeirra höndum. Ráðuneyt-
ið hyggst ekki beita sér fyrir ákveðnu
fyrirkomulagi hvað sérfræðiþjónustu
vegna lestrarörðugleika varðar,
hvorki á grunnskóla- né framhalds-
skólastigi, samkvæmt bréfi frá ráðu-
neytinu sem blaðamaður hefur lesið.
Sveitarfélögin eiga, að mati ráðuneyt-
is, að bera ábyrgð á greiningu á
grunnskólanemendum. Enginn virð-
ist bera ábyrgð á þjónustu við fram-
haldsskólanemendur með dyslexíu.
Margir uggandi
vegna stöðunnar
Sérkennarar, náms- og starfsráð-
gjafar og fleiri stéttir sem starfa í
skólum eru afar uggandi vegna þeirr-
ar stöðu sem upp er komin. Blaða-
maður hefur m.a. séð bréf frá nokkr-
um hópum þar sem þessi lokun
miðstöðvarinnar er hörmuð og óttast
er að fagþekkingin, sem þar hefur
orðið til, muni fara forgörðum. Spurt
er m.a.: „Hverjir munu koma til með
að taka að sér það faglega forystu-
hlutverk sem Lestrarmiðstöð hefur
haft með höndum? Hverjr munu
miðla faglegri þekkingu til þeirra að-
ila sem tengjast börnum með lestr-
arörðugleika á einn eða annan hátt?“
Hér finnast engin svör.
Þjónusta Lestrarmiðstöðvar hefur
tryggt nemendum á grunn-, fram-
haldsskóla- og háskólastigi sem glíma
t.d. við dyslexíu, úrræði í námi og
skapað þeim jafnrétti til náms á við
aðra. Nokkuð ljóst er að fáir eru í
stakk búnir til að taka við hlutverki
Lestrarmiðstöðvarinnar. Sérkennar-
ar geta ekki bætt á sig umtalsverðri
greiningavinnu með óbreyttum
starfskjörum og þótt þau lagist verða
þeir að geta leitað sér ráða í vafamál-
um.
Ef hlutverk miðstöðvarinnar verð-
ur aftur á móti stundað á almennum
markaði, mun það, að mati margra,
takmarkast við hóp þeirra foreldra
sem efni hafa á að greiða fyrir slíka
þjónustu fullt verð. Þjónusta LKHÍ
var niðurgreidd. Samkvæmt upplýs-
ingum frá námsráðgjöfum hafa há-
skólanemar greitt 15–50 þúsund
krónur fyrir greiningar en hærri tal-
an á við verð á almennum markaði.
Greining hefur fram til þessa verið
skilyrði þess að þeir fái þjónustu
vegna dyslexíu í háskólum.
Stofnun þar sem starfsmenn
stunda rannsóknir, kenna og veita
þjónustu vegna náms og þroska
barna með sértæka námserfiðleika
eins og dyslexíu, virðist því vera mik-
ilvægur þáttur í að flýta framförum á
þessu sviði hér á landi.
Alvarleg mistök
Lestrarmiðstöðin hóf starfsemi ár-
ið 1992 og var Rannveig G. Lund ráð-
in forstöðumaður, en hún hafði langa
reynslu í kennslu barna með dyslexíu
í lestrarsérdeild Fellaskóla sem þjón-
aði allri Reykjavík. Starfsmenn
Lestrarmiðstöðvar hafa undanfarið
verið þrír og fara þeir á biðlaun;
Rannveig, Ásta Lárusdóttir og Stein-
unn Torfadóttir, en þær eru allar með
meistarapróf í uppeldis- og kennslu-
fræðum með áherslu á dyslexíu.
Starfskraftar þeirra munu ekki nýt-
ast næsta árið því þeir sem eru á bið-
launum mega ekki vera í launuðu
starfi á meðan.
Rannveig telur lokun miðstöðvar-
innar vera alvarleg mistök. „Eftir lok-
un hennar verða engir hér á landi sem
hafa tækifæri til að sökkva sér svona
djúpt í alla þætti starfsins, en hætta
er á því að einkaaðilar vinni ekki í
jafnnánum tengslum við skólakerfið
og LKHÍ gerði. Bæði foreldrar og
sérkennarar hafa treyst á þjónustu
Lestrarmiðstöðvarinnar, og starfs-
menn hér þekkja aðstæður í skólun-
um og kunna að koma úrræðum við.“
Hvað er til ráða?
Rannveig segir brýnt að ákveða
sem fyrst hvernig greiningu og ráð-
gjöf vegna lestrarörðugleika grunn-
skólanemenda eigi að vera háttað.
„Er þetta þjónusta sem hinu opinbera
ber skylda til að veita einstaklingum,
til að tryggja jafnrétti til náms, eins
og grunnskólalög og aðalnámskrá
kveða á um?“ spyr hún.
Rannveig segist ekki vera spennt
fyrir því að þjónusta lestrarmiðstöðv-
ar flytjist yfir á einkamarkaðinn. Hún
nefnir fremur tvo aðra möguleika,
annan að sérkennarar/ sérfræðingar í
þessum málum vinni þetta starf í
skólunum eða í sem nánustu
tengslum við þá. Hún telur hinsvegar
að sérkennarar geti ekki tekið þetta
að sér með góðu móti eins og kröfum
er háttað til tíma þeirra og starfa.
„Sérkennarar geta gert greiningar
hafi þeir próf sem þeir geta auðveld-
lega lesið úr, en þeir hafa ekki tíma í
fjölbreyttu amstri og áreiti skóla-
dagsins til að vinna jafnnákvæmlega
úr greiningum og skrifa skýrslur um
alla efnisþætti eins og við höfum haft
tækifæri til,“ segir Rannveig um það.
Hinn kosturinn er að starfrækja
lestrarmiðstöð með lögum. Setja
Lestrarmiðstöð Íslands eða ríkisins á
fót og á föst fjárlög, alveg eins og nú
er starfrækt Sjónstöð, Heyrnar- og
talmiðstöð og Greiningar- og ráðgjaf-
arstöð. Í stöðinni yrðu greiningar,
miðlun og einnig rannsóknir í sam-
vinnu við háskólastofnanir. Málið er
að í slíkri miðstöð yrði óhjákvæmilega
öflugt forvarnarstarf sem myndi síð-
ar spara ríkinu ýmsan kostnað, fyrir
utan að auka líkur á farsæld skjól-
stæðinganna í námi og starfi. Rann-
veig myndi helst kjósa þennan kost
miðað við ríkjandi aðstæður.
Prófin spara tíma
Greiningar í Lestrarmiðstöðinni,
voru tvennskonar; hópskimun og ein-
staklingsgreining. Notuð voru þau
próf sem voru þróuð og stöðluð á veg-
um miðstöðvarinnar fyrir 10 ára og 14
ára nemendur og önnur tiltæk. Stöðl-
uð próf eru „forsenda þess að hægt sé
að greina lestrar- og stafsetninga-
rerfiðleika af öryggi og án þess að í
það fari óhóflegur tími og kostnaður“,
eins og stendur í ársskýrslu LKHÍ,
2001. Prófið er tvískipt, annarsvegar
hóppróf og hinsvegar einstaklings-
próf. Þróun hópprófs fyrir 14 ára er
að fullu lokið en gögnum hefur verið
safnað í endanlega stöðlun einstak-
lingsprófsins, sem getur staðfest nið-
urstöður hópprófsins. Rannveig hef-
ur fengið styrk til að vinna að því.
Hún og Ásta, eru einnig að vinna að
fræðilegri handbók með prófunum
svo skólar geti nýtt sér þau.
Rannveig er líka að vinna í fjölþjóð-
legri rannsókn ,,Töku grundvallarat-
riða læsis í evrópskum ritmálum“
(Foundation Literacy Acquistition in
European Orthographies).
Mikilvægt starf fer forgörðum
Í áðurnefndri ársskýrslu Lestrar-
miðstöðvar kemur fram að miðstöðin
á fulltrúa í mikilvægum alþjóðlegum
rannsóknum og samstarfi við hlið-
stæðar stofnanir á Norðurlöndum. Af
annarri starfsemi árið 2001 má nefna
námskeið og fyrirlestra í grunnskól-
um og framhaldsskólum, og greining-
arþjónustu fyrir fullorðna, auk grein-
ingarþjónustu við grunnskóla og
framhaldsskóla.
Starfsmenn Lestrarmiðstöðvar og
skólafólk og foreldrar sem hafa tjáð
sig með bréfum um þessa lokun virð-
ast áhyggjufullir yfir því tómarúmi
sem nú skapast eftir að nær tíu ára
miklvægu starfi Lestrarmiðstöðvar
lýkur á morgun.
Dyslexía/ Foreldrar og sérkennarar hafa treyst á þjónustu Lestrarmiðstöðvarinnar og starfsmenn hennar
þekkja aðstæður í skólum og kunna að koma úrræðum við. Miðstöðinni verður lokað 1. júní. Gunnar Hersveinn
kynnti sér hvers vegna LKHÍ var lokað, heyrði af áhyggjum og spurði forstöðumanninn um afleiðingarnar.
Lokunin
alvarleg
mistök
Morgunblaðið/Þorkell
Rannveig pakkar saman gögnum á Lestrarmiðstöðinni, til að senda á Þjóðskjalasafnið, fremur en í tunnuna.
guhe@mbl.is
 Eftir tíu ára farsælt starf er
Lestrarmiðstöð KHÍ lokað.
 Engin önnur stofnun tekur við
starfsemi miðstöðvarinnar.