Morgunblaðið - 25.08.2002, Síða 29

Morgunblaðið - 25.08.2002, Síða 29
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 2002 29 hittast á fundi gaf til kynna að viðfangsefnið væri mikilvægt og aðkallandi. Þó ekki sé annað þjónar stór alþjóðleg ráðstefna af þessu tagi því hlut- verki að beina athygli stjórnvalda, hagsmuna- samtaka, fjölmiðla og almennings um allan heim að umræðuefninu og þá er til nokkurs unnið. Orð eru nú einu sinni til alls fyrst. Tengsl efna- hagsþróunar og umhverfismála Í Jóhannesarborg virðist enn frekar en í Ríó eiga að beina sjónum að tengslum efnahagsþróunar og umhverfismála. Flest- ir geta verið sammála um að æskilegt sé að minnka bilið milli ríkra og fátækra í heiminum og auðvelda þróunarríkjunum að verða bjarg- álna. En það hefur líka verið bent á að ef með- alfjölskylda í Kína gengi jafnfreklega á auðlindir jarðar, notaði jafnmikla orku og losaði jafnmikið af gróðurhúsalofttegundum út í andrúmsloftið og bandaríska vísitölufjölskyldan yrði Jörðin fljótlega óbyggilegur staður. Efnahagsþróun í fátækustu ríkjum heims má ekki kosta umhverf- ið jafnmikið og þróunin í ríku löndunum hefur kostað. Þróunarríkin skortir hins vegar tækni- þekkingu til að byggja upp efnahagslíf sitt með umhverfisvænum hætti. Ein mikilvægasta spurningin, sem menn standa frammi fyrir á ráð- stefnunni í Jóhannesarborg, er hvernig ríku löndin geti með árangursríkum hætti miðlað til þróunarríkjanna þekkingu sinni á t.d. endurnýj- anlegum orkugjöfum, útblástursfríum vélum og sjálfbærum nytjum náttúruauðlinda. Ýmis ríki, ekki sízt Bandaríkin, vilja gera þá kröfu til þróunarríkjanna að á móti aðstoð geri þau hreint fyrir sínum dyrum, uppræti spillingu og bæti stjórnkerfið þannig að aðstoðin komi að raunverulegum notum. Jafnframt hafa Banda- ríkin lagt áherzlu á að þróunarríkin undirgangist skuldbindingar um t.d. samdrátt í útblæstri gróðurhúsalofttegunda, ekki síður en iðnríkin. Þetta tvennt fer saman; þróunarríkin geta varla fallizt á slíkt nema þau eigi á móti víst að fá að- gang að tækni, sem gerir þeim kleift að framþróa efnahagslífið án þess að margfalda t.d. brennslu jarðefnaeldsneytis. Og um leið hljóta þróunar- ríkin að segja sem svo: Ef við eigum að takast á hendur skuldbindingar um að halda útblæstri gróðurhúsalofttegunda í skefjum verða ríku iðn- ríkin líka að sýna að þau séu tilbúin að breyta lífsháttum sínum í þágu umhverfisins. Það er önnur hlið á málinu, sú að hin sára fá- tækt í þróunarríkjunum gerir það að verkum að fólk getur ekki leyft sér að hugsa um það hvort lifnaðarhættir þess séu „sjálfbærir“. Bóndi í Afr- íku eða Suður-Ameríku, sem heggur og brennir niður skóginn til að brjóta nýjan akur, er ekkert að velta fyrir sér ástandi skóganna á heimsvísu, heldur hvernig fjölskylda hans geti dregið fram lífið. Þannig er efnahagsleg framþróun og út- rýming fátæktar í raun forsenda þess að fólk í þróunarlöndunum geti tamið sér lífshætti í anda sjálfbærrar þróunar. Menn greinir hins vegar á um hvernig fjármagna skuli aðstoð við þróun- arlöndin, hvort það eigi að gerast með beinum fjárframlögum úr opinberum sjóðum eða með því að hvetja til fjárfestinga einkafyrirtækja og draga úr viðskiptahindrunum. Sú breyting hefur orðið í umræðum um hvern- ig koma megi þróunarríkjunum til aðstoðar að æ fleiri líta nú á aukna fríverzlun sem lykilþátt í að bjarga þriðja heiminum úr fátæktargildru sinni. Kofi Annan, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð- anna, hefur t.d. í bréfi til leiðtoga aðildarríkjanna hvatt þá til að nýta tækifærið í Jóhannesarborg og innsigla enn frekar þann árangur, sem náðist á fundi Heimsviðskiptastofnunarinnar í Doha í Katar, þar sem ákveðið var að hefja nýja lotu samninga um alþjóðlega fríverzlun. En rétt eins og menn hljóta að spyrja hvort Vesturlandabúar séu þegar á reynir tilbúnir að kaupa sér um- hverfisvænni bíla í stað stóru jeppanna sinna með benzínvélunum verða iðnríkin að horfast í augu við að til þess að veita þróunarríkjunum þann aðgang að mörkuðum sínum sem þau þurfa lífsnauðsynlega á að halda verður að ganga gegn hagsmunum háværra þrýstihópa, ekki sízt í landbúnaði en einnig í iðnaði. Framlag Íslands Ríkisstjórn Íslands hefur sýnt fundinum í Jóhannesarborg verð- skuldaðan áhuga. Davíð Oddsson forsætisráð- herra mun sækja leiðtogafundinn, sem er há- punktur ráðstefnunnar, og Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra sækir ráðstefnuna einnig. Auk þeirra fer nokkur hópur embættismanna og fulltrúa hagsmuna- og félagasamtaka til Jóhann- esarborgar. Í undirbúningi sínum fyrir fundinn hafa íslenzk stjórnvöld einkum lagt áherzlu á tvö mál, annars vegar varnir gegn mengun hafsins og hins vegar á orkumál. Í þessum málum telja Íslendingar sig búa yfir reynslu, sem hægt sé að miðla öðrum. Annað málið snýst um mikilvæga þjóðarhagsmuni Íslands, þ.e. að varnir gegn mengun hafsins verði efldar. Tillaga Íslands um að Sameinuðu þjóðirnar safni saman á einn stað upplýsingum um ástand hafsins og áhrif þess á félagslega og efnahagslega þróun er komin inn í drög að yfirlýsingu Jóhannesarborgarfundarins um sjálfbæra þróun og góðar líkur taldar á að hún verði samþykkt. Hitt málið snýr að því hvað við Íslendingar getum gert til þess að aðstoða þróunarríkin við að byggja upp vistvænt efna- hagskerfi. Ef við getum miðlað fátækum ríkjum af reynslu okkar í nýtingu endurnýjanlegra orkulinda, þ.e. jarðhita og vatnsafls, væri það mikilvægt framlag til sjálfbærrar þróunar. Ís- land leggur nú þegar sitt af mörkum í þessu efni með rekstri Jarðhitaskóla SÞ en sjá má fyrir sér að við gerum meira af að veita þróunarríkjum beina aðstoð á þessu sviði. Fulltrúar Íslands munu þó ekki bara koma færandi hendi til Jóhannesarborgar heldur munu þeir standa frammi fyrir erfiðum pólitísk- um spurningum. Hverju munum við t.d. svara þegar spurt verður af hverju Ísland, þar sem þjóðartekjur á mann eru hvað hæstar í heim- inum, leggi aðeins 0,12% af þjóðarframleiðslu til þróunaraðstoðar? Sennilega verðum við minnt á að íslenzk stjórnvöld hafi lýst því yfir 1993 að ár- ið 2000 yrði þetta hlutfall 0,4% og að í Ríó árið 1992 hafi iðnríkin samþykkt að um aldamótin myndu þau leggja 0,7% þjóðarframleiðslu af mörkum. Og ef við svörum því til að það sé nær að styðja þróunarríkin með fríverzlun og fjár- festingum en með beinni þróunaraðstoð, munum við þá geta svarað þeirri spurningu játandi hvort við séum tilbúin að lækka verulega tolla á inn- fluttar landbúnaðarafurðir frá fátækum löndum? Rétt eins og hin ríku löndin verðum við að vera reiðubúin að færa einhverjar fórnir í þágu um- hverfisins og til þess að minnka bilið milli ríkra og fátækra í heiminum. Þær fórnir eru þó létt- vægar í samanburði við þá miklu heildarhags- muni mannkynsins, sem eru í húfi. Morgunblaðið/RAX Frá íshellunum í Hrafntinnuskeri. „Og um leið hljóta þróunarríkin að segja sem svo: Ef við eigum að takast á hendur skuldbind- ingar um að halda útblæstri gróður- húsalofttegunda í skefjum verða ríku iðnríkin líka að sýna að þau séu tilbúin að breyta lífsháttum sínum í þágu um- hverfisins.“ Laugardagur 24. ágúst

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.