Morgunblaðið - 06.09.2002, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
U
ngir félagshyggju-
menn hafa nú leik-
ið svipaðan leik og
þeir hafa áður
gert; keypt skoð-
anakönnun til að hafa áhrif á
gang stjórnmálanna. Þetta er að-
ferð sem hefur áður skilað þeim
árangri og er umhugsunarvert að
til séu stjórnmálaöfl og stjórn-
málamenn sem taldir eru hlaupa
svo á eftir tíðarandanum að skoð-
anakannanir þyki besta leiðin til
að hafa áhrif.
En þetta er víst veruleikinn og
könnunin sem um ræðir sýnir að
Samfylkingin myndi auka fylgi
sitt nokkuð ef Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri leiddi
flokkinn í næstu kosningum, eða
um rúmlega
átta pró-
sentustig.
Þetta er að
vísu mun
minni aukn-
ing en menn
hefðu getað ætlað að fengist út
úr slíkri könnun miðað við að-
stæður. Ekki síst þegar mið er
tekið af því hve mikið stuðnings-
menn Samfylkingarinnar hafa
látið með borgarstjóra og hve lít-
ið þessir sömu stuðningsmenn
hafa gert úr eigin formanni.
En þótt fylgisaukningin sýnist
heldur rýr er hún engu að síður
merkjanleg fyrir flokk sem ætl-
aði sér að fara geyst, en hefur
gengið haltur alla tíð síðan. Þess
vegna hafa stuðningsmenn
flokksins hver um annan þveran
látið sig hafa það að lýsa yfir
stuðningi við framboð Ingibjarg-
ar Sólrúnar í næstu alþingiskosn-
ingum og það þótt hún hafi ítrek-
að lýst því yfir fyrir kosningar að
hún færi hvergi. Í hópi þeirra
sem hvetja til framboðs borg-
arstjóra er jafnvel sjálfur for-
maður Samfylkingarinnar, sem
af einhverjum ástæðum álítur
flokknum til framdráttar að einn
sterkasti stjórnmálamaður hans
gangi á bak orða sinna. Formað-
urinn er svo örvæntingarfullur í
viðleitni sinni til að fá Ingibjörgu
Sólrúnu í framboð að hann hefur
sig jafnvel í það að segjast ekki
hafa túlkað yfirlýsingar hennar
þannig að hún þvertæki fyrir
framboð til þings yrði hún kjörin
borgarstjóri.
Fyrst formaður Samfylking-
arinnar og flokksmenn hans sjá
ekkert því til fyrirstöðu að borg-
arstjóri fari í þingframboð nokkr-
um mánuðum eftir borgarstjórn-
arkosningar, skyldi þá ef til vill
hafa leikið á því vafi fyrir borg-
arstjórnarkosningarnar hver af-
staða Ingibjargar Sólrúnar væri
til slíks framboðs? Skyldi hún
hafa skilið eftir glufu sem gerir
henni kleift að fara í þingframboð
án þess að verða við það ber að
ósannindum? Nei, fyrir kosn-
ingar lék alls enginn vafi á því að
þeir sem kusu R-listann voru þar
með að kjósa Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur borgarstjóra til
næstu fjögurra ára, svo fremi að
henni entist aldur til. Það vill
nefnilega svo til að skömmu fyrir
kosningar var Ingibjörg Sólrún í
viðtali við Morgunblaðið, þar sem
hún var spurð að því hvort tryggt
væri að hún yrði borgarstjóri
næstu fjögur árin næði hún kjöri.
„Nei, það er ekki tryggt,“ sagði
hún, „ég gæti náttúrlega hrokkið
upp af!“ Þeir sem lesa slíka yf-
irlýsingu eru varla í vafa um
framhaldið, en borgarstjóri bætti
reyndar um betur og tók sér-
staklega fram að hann væri að
bjóða sig fram til fjögurra ára og
að hann væri „ekki á leið í þing-
framboð að ári“.
Í öðru viðtali sagðist hún
„skuldbundin“ til að sitja út kjör-
tímabilið, svo fullyrða má að ekki
sé hægt með góðu móti að kveða
fastar að orði en Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir hefur gert. Ekk-
ert minna en svardagar og þing-
lýsingarhæfar yfirlýsingar dygðu
til að slá út loforð þau sem borg-
arstjóri hefur gefið, svo staða
þeirra sem hvetja hann til þing-
framboðs er afar sérstök.
Þó að formaður Samfylking-
arinnar hafi ekki skilið þau orð
sem Ingibjörg Sólrún lét falla
fyrir kosningar skildu samstarfs-
menn hennar úr Framsókn-
arflokknum og Vinstrihreyfing-
unni-grænu framboði þau
ágætlega og þeir hafa orðið held-
ur óánægðir með vangaveltur um
að hún hverfi á braut. Þannig
segir Árni Þór Sigurðsson forseti
borgarstjórnar að yfirlýsingar
borgarstjóra í kosningabarátt-
unni hafi verið afdráttarlausar og
að hún hafi verið kosin til að vera
borgarstjóri til fjögurra ára. Al-
freð Þorsteinsson er sama sinnis
og telur borgarstjóra hafa gefið
mjög sterkar yfirlýsingar í kosn-
ingabaráttunni, þótt hann telji
ekki að R-listinn muni hverfa að
henni genginni.
Langlífi R-listans án Ingi-
bjargar Sólrúnar má þó draga í
efa þegar litið er til orða hennar
sjálfrar í viðtali fyrir síðustu
kosningar, en þar sagði hún af
stakri hógværð: „Ég hef umtals-
verðan stuðning meðal borg-
arbúa, meiri stuðning en Reykja-
víkurlistinn og meiri stuðning en
Alfreð Þorsteinsson, með allri
virðingu fyrir honum.“ Svo mörg
voru þau orð og af þeim má ráða
að það var ekki R-listinn sem
rúmur helmingur kjósenda valdi
til að stýra borginni, það var
Ingibjörg Sólrún sem til þess var
kjörin. Og það er ekki síst þess
vegna sem óhugsandi er fyrir
Ingibjörgu Sólrúnu að fara í
þingframboð án þess að tapa öll-
um trúverðugleika.
Þrátt fyrir þetta er nú sú
furðulega staða uppi að ekki ein-
ungis eru þeir menn til sem
hvetja Ingibjörgu Sólrúnu í
framboð, heldur er hún sjálf að
íhuga möguleikann. Af orðum
hennar má að vísu ráða að hún sé
ekki búin að ákveða að bregðast
kjósendum sínum, en jafnframt
að hún sé að hugleiða það – eða
fara yfir fyrri rök, eins og það
heitir. Fróðlegt verður að sjá
hvort þau „rök“ finnast sem
þykja duga til að ljúka þeirri
leiksýningu sem nú stendur yfir
með framboði borgarstjóra til
þings. En að vísu er enginn kom-
inn til með að segja að rök þurfi
til. Ef til vill verður þess í stað
treyst á að kjósendurnir fyrirgefi
allt og umberi allt – og gleymi
öllu.
Gleymist
allt?
„Ekkert minna en svardagar og þinglýs-
ingarhæfar yfirlýsingar dygðu til að slá
út loforð þau sem borgarstjóri hefur gef-
ið, svo staða þeirra sem hvetja hann til
þingframboðs er afar sérstök.“
VIÐHORF
Haraldur
Johannessen
haraldurj@mbl.is
AUKA þarf útgjöld
til heilbrigðismála og
gera þar kerfisbreyt-
ingar ef koma á til
móts við þær kröfur
sem margir gera til
heilbrigðiskerfisins.
Þetta eru þær al-
mennu ályktanir sem
draga má af umræðu
síðustu daga þegar í
ljós hefur komið sá
mikli vandi sem Land-
spítali – háskóla-
sjúkrahús (LSH) á við
að glíma. Æ oftar er
fólk að bera saman
forgangsröðun og það
fé sem við notum til
margvíslegra framkvæmda á veg-
um ríkisins svo sem jarðgangagerð,
erlend samskipti, niðurgreiðslur til
landbúnaðar, gatnagerðar, bygg-
ingu opinberra húsa o.s.frv. svo
nokkuð sé nefnt af því sem fólk tel-
ur til. Það er m.a. almenn skoðun
að ekki sé velmegandi þjóð sæm-
andi að aldraðir og fjölskyldur
þeirra þurfi að bíða árum saman
eftir plássi á dvalar- og hjúkrunar-
heimili og sjúkrahús þurfi að nýta
takmörkuð og dýr hjúkrunarpláss
til þess að vista aldraða sem í raun
þyrftu önnur og ódýrari úrræði.
Frumkvæði
heilbrigðisráðherra
Jón Kristjánsson heilbrigðisráð-
herra hefur gengið fram fyrir
skjöldu og sett markið hátt til þess
að bæta úr þessu. Ráðherra hefur
léð máls á viðræðum um sveigj-
anlegt rekstrarform í heilsugæsl-
unni án þess að forystumenn
heilsugæslulækna hafi að því er
virðist treyst sér til að
ganga til slíkra við-
ræðna með opnum
huga. Hér er ekki átt
við einkavæðingu
heldur það rekstrar-
fyrirkomulag sem við
þekkjum víða úr rík-
isrekstrinum t.d. með-
ferðarheimili fyrir
unglinga. Þar sjá
einkaaðilar um rekst-
urinn skv. skilgreind-
um markmiðum um
þjónustu og kostnað.
Jón Kristjánsson hef-
ur einnig unnið áfram
að sameiningu sjúkra-
húsanna í Reykjavík
og á það eftir að skila verulegri
hagræðingu. Hagræðing í þessum
efnum þarf ekki að þýða beinan
peningalegan sparnað frá ári til
árs. Það sem tveir heilbrigðisráð-
herrar framsóknarmanna hafa lagt
áherslu á undanfarin misseri er að
sú skýra stefna að sameina spít-
alana mun draga úr sjálfvirkri út-
gjaldaaukningu í þessum dýrasta
rekstri heilbrigðisþjónustunnar.
Í allri stefnumörkun hefur
grundvallaratriðið verið að allir Ís-
lendingar eigi jafnan aðgang að
heilbrigðisþjónustu burtséð frá
efnahag. Frá þessu megum við
ekki hvika um leið og við eigum að
vera tilbúin til kerfisbreytinga.
Launakostnaður LSH
Vert er að nefna nokkur aðal-
atriði varðandi Landspítala – há-
skólasjúkrahús (LSH).
LSH veltir 21,5 milljörðum á ári.
Á fyrstu 7 mánuðum ársins fór
spítalinn 750 milljónum fram úr
fjárlagaheimildum. Ástæður eru
margar en athyglisvert er að
launakostnaður LSH hækkaði um
6% á milli ára en það er 2,7% um-
fram það sem gert var ráð fyrir í
fjárlögum. Þetta hefur leitt til um
190 milljóna króna viðbótarút-
gjalda hjá LSH á fyrstu 6 mán-
uðum ársins og verður að líkindum
ekki undir 400 milljónum á árinu.
Þessi framúrkeyrsla á launum get-
ur ekki talist vera á ábyrgð heil-
brigðisráðherra eða Alþingis og
eðlilegt að þeir beri ábyrgð sem
um hafa vélað. Óraunhæft er að
ræða um þrengingar LSH og
breytingar á grundvallarrekstri
hans án þess að taka tillit til þess-
ara staðreynda.
Erfiðustu málin til LSH
LSH er endastöð í heilbrigðis-
kerfinu og þangað koma öll dýr-
ustu tilfellin með tilheyrandi kostn-
aði vegna lyfja og meðferðar.
Ýmsum viðfangsefnum sjúkrahús-
anna úti á landi er með vissum
hætti velt yfir á LSH og það að
vissu leyti öfugsnúið að álagið á
LSH verður æ meira eftir því sem
lækningaúrræðin þar verða betri.
Vandi LSH er margvíslegur m.a.
hefur bráðamóttakan orðið að taka
Aukin útgjöld til
heilbrigðismála?
Ólafur Örn
Haraldsson
Heilsa
Ég hvet Landspítala,
segir Ólafur Örn
Haraldsson, til að
endurskoða þessa
ákvörðun strax.
ER skammtíma-
minnið að bregðast?
Muna stjórnvöld ekki
ár aftur í tíma? Er það
gleymt, að fjöregg
efnahags þjóðarinnar,
gengi gjaldmiðils okk-
ar, var fyrir nokkrum
mánuðum komið á
ystu nöf? Á síðustu
stundu var gripið til
björgunarráðstafana
að styrkja íslensku
krónuna, þegar verð-
bólga var komin á
fleygiferð, erlendar
skuldir að kaffæra
fjölda fyrirtækja, at-
vinnuleysi og versn-
andi afkoma almennings stefndi
þjóðarbúinu í voða og útlit fyrir að
allir kjarasamningar brystu. Á síð-
ustu stundu vöknuðu stjórnvöld upp
við vondan draum og gripu til gagn-
aðgerða til að styrkja krónuna að
nýju, verðbólgan fór hríðlækkandi,
og samningar héldust innan rauðu
strikanna. Þarna var bjargað fyrir
horn, eins og sagt er, en þessi sami
háskaleikur heldur áfram. Er það
gleymt að nýju, að stöðugleikinn er
undirstaða velgengni á öllum svið-
um?
Ný gengisfelling um 6% eða
leikur með gengi krónunnar?
Frá 17. júlí til dagsins í dag hefur
söluverð Bandaríkjadals í Lands-
bankanum hækkað um 6% og aðrar
helstu viðskiptamyntir í hlutfalli við
það. Jafnvel stórfróðir menn um al-
þjóðaviðskipti sjá enga forsendu
fyrir slíkri lækkun krónunnar, sem
innan skamms fer út í allt verðlagið,
og sama hringavitleysan hefst upp á
nýtt, ögrun við allt jafnvægi í þjóð-
arbúskap og hagsmuni almennings.
Það er í minnum haft að fyrir
nokkrum árum fór landsþekktur
pólitíkus þeim orðum um Seðla-
banka Íslands að þar hefðu menn
sér til dægradundurs
að naga blýanta. Sú
samlíking var býsna
gróf, en hefur bankinn
nú fundið upp nýtt
tómstundagaman að
leika sér með, verð-
gildi krónunnar? Að
undanförnu hefur
gengi krónunnar
veikst dag frá degi án
sýnilegrar utanaðkom-
andi ástæðu. Ætlast
Seðlabankinn og
landsfeðurnir til að al-
menningur taki ekki
eftir neinu? Einn góð-
an veðurdag taka allir
eftir því, þegar rýrnun
krónunnar er farin að brenna á
hagsmunum almennings og hverju
heimili á landinu í stórhækkuðu
verðlagi og versnandi lífskjörum.
Lamandi fyrir stöðugleika
og festu í þjóðfélaginu
Það sem íslenskt þjóðfélag þolir
sízt er óróinn, sveiflurnar, jafnvæg-
isleysi og agaleysi á öllum sviðum.
Hér ganga stjórnvöld á undan að
grafa undan stöðugleikanum og efla
óróann og sundrungaröfl í þjóð-
félaginu. Er að nýju verið að und-
irbúa eyðileggingarherferð og upp-
lausn, þegar mest liggur við að
halda áttum og sönsum? Nú þarf að
byggja upp í stað þess að rýra og
rífa niður, nýta meðbyrinn til að
efla þjóðarhag. Ekkert réttlætir þá
skerðingu á verðmætum Íslands,
sem felst í þeirri gengislækkunar-
hrinu, sem dunið hefur á þjóðinni að
undanförnu eins og óveður. Nýbirt-
ar tölur um afkomu sjávarútvegs-
og útflutningsfyrirtækja sýna
ágæta afkomu, svo að vart þarf að
lækka gengið til að efla gróða
þeirra enn frekar. Ekki verður
komið auga á þróun í alþjóðavið-
skiptum sem krefjist þess að verð-
gildi krónunnar lækki aftur. Ætlar
núverandi ríkisstjórn að reyna að
halda velli í næstu kosningum, eða
gefa boltann frá sér nú þegar?
Krónan er partur af sögu okkar og
menningu. Að höggva enn fleiri
skörð í hana en þegar hefur verið
gert, gæti leitt til þess, að hún verði
lögð niður. Það er síðari tíma
ákvörðun, hvort sjálfstæðið verði
skert og landið gangi í fjölþjóða-
bandalag með takmörkuð yfirráð
yfir auðlindum sínum, en með sama
áframhaldi flýtur krónan ekki leng-
ur heldur sekkur, og dregur allt
efnahagskerfið niður með sér. Veik-
ing krónunnar er merki um veika
stjórn landsins. Með sama áfram-
haldi stefnir ekki í nýtt hagvaxt-
arskeið. Gjaldeyrir landsins er
mælistikan á styrk efnahagsins.
Niðursveiflan var hröð og hörð fyrir
andvaraleysi stjórnvalda, en brot-
lendingu var forðað á síðustu
stundu. Eru stjórnvöld að ögra
þegnunum og kalla á umskipti að
loknum kosningum að vori? Skorað
er á stjórnvöld að snúa af þessari
óheillabraut án tafar.
Á að sökkva krónunni?
Ingólfur
Guðbrandsson
Krónan
Það sem íslenskt
þjóðfélag þolir sízt er
óróinn, sveiflurnar, jafn-
vægisleysi og agaleysi á
öllum sviðum, segir
Ingólfur Guðbrandsson
í opnu bréfi til
ríkisstjórnar og
Seðlabanka Íslands.
Höfundur er tónlistarmaður og for-
stjóri Heimsklúbbs Ingólfs – Prima.