Morgunblaðið - 20.09.2002, Blaðsíða 12
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
12 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hafsjór af fróðleik
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
ELLEFU ára nemendur og kennari
þeirra gerðu stórmerkilega upp-
götvun í Vífilsstaðavatni í vikunni
þegar þeir fundu þar hornsíli sem
eru alveg án kviðgadda. Þetta er í
fyrsta sinn svo vitað sé sem slík síli
finnast hér á landi og aðeins er vit-
að um kviðgaddalaus síli á tveimur
öðrum stöðum í heiminum. Upp-
götvunin mun verða nýtt í rann-
sóknarverkefni í Bandaríkjunum
og á Íslandi þar sem kortleggja á
erfðamengi síla.
Nemendurnir voru í útikennslu
við vatnið ásamt Bjarna Jónssyni,
vistfræðingi hjá Veiðimálastofnun
á Hólum, en undanfarin ár hefur
hann gert sér ferð í bæinn til að
halda utan um líffræðikennsluna
við Vífilsstaðavatn. Kennslan fór
þannig fram að settar voru út gildr-
ur og net í vatnið sem í komu ýmis-
konar smádýr og fiskar, s.s. vatna-
bleikjur, urriðar, áll og hornsíli.
„Síðan skoðuðum við aflann og
fórum yfir hvað er ólíkt með teg-
undunum, hvað er sérstakt við
bleikju í Vífilsstaðavatni sam-
anborið við önnur vötn og svo fram-
vegis,“ segir Bjarni. „Þegar við tók-
um hornsílin ætlaði ég að sýna þeim
hvernig þau verjast því það er ein-
kennandi fyrir hornsíli að vera með
langa gadda á bakinu og kviðnum
sem þau skjóta út sér til varnar. En
þegar við ætluðum að skoða þetta
fundum við bara enga gadda á
kviðnum á þeim.“ Sömuleiðis hafi
grindin, sem gaddarnir vaxa úr,
verið alveg horfin.
Óvenjulegt þar sem mikið er
um afræningja í vatninu
Hann segir að sér hafi orðið orð-
fall í svolitla stund enda kemur á
daginn að þetta er ekki hvers-
dagsleg uppgötvun. Slíkt hafi ekki
fundist áður á Íslandi eftir því sem
hann best viti. „Að minnsta kosti
ekki þannig að gaddarnir og grind-
in séu alveg horfin.“ Þó veit hann
um tvo staði í heiminum, Vancouv-
er-eyju í Kanada og eyju við Skot-
land, þar sem eitthvað í þessa átt
hafi fundist. „Þar er hins vegar
bara ákveðin tíðni þessara síla en í
Vífilsstaðavatni virðist þetta vera
almennt og hugsanlega allir ein-
staklingarnir.“ Þannig segir hann
að öll hornsíli, sem hann hafi skoð-
að í vatninu eftir þetta séu alveg án
gaddanna.
Aðspurður segist Bjarni ekki
hafa skýringu á þessu fyrirbrigði.
„Þetta er meira að segja óvenjulegt
í þessu vatni af því að þar er svo
mikið af afræningjum, t.d. urriðum,
bleikjum og álum sem éta sílin. Þess
vegna hefði maður haldið að öllum
svona vörnum væri vel við haldið.
Þetta virkar þá hugsanlega með
einhverjum öðrum hætti, t.d. eiga
þau kannski auðveldara með að
hreyfa sig. En það eru engar rök-
réttar skýringar á því hvers vegna
þetta er að gerast,“ segir hann og
bætir við að sjálfsagt hafi breyt-
ingin á hornsílunum í Vífils-
staðavatni gerst á nokkur þúsund
árum.
Búið að leita
um allan heim
Hann bendir á að þar sem um svo
viðamikla breytingu á sílinu er að
ræða sé líklega aðeins eitt meg-
ingen sem stjórni þessum eiginleika
en ekki fleiri saman. „Það er til-
gátan og við ætlum að rannsaka
það frekar með æxlunartilraunum
strax í vor.“ Í ljós kemur að Bjarni
er í samvinnu við tvo háskóla í
Bandaríkjunum, Stanford-háskóla í
Kaliforníu og Rochester-háskóla í
New York, um rannsóknir á sílum
og því var uppgötvunin á þriðjudag
sannkallaður happafengur fyrir
hann. „Við höfum verið að leita að
sílum með ákveðin sérkenni eins og
þessum til að kortleggja erfða-
mengi sílanna. Í raun er búið að
leita um allan heim að einhverju
svona og það er þess vegna sem ég
veit um hina staðina,“ segir hann
og hlær enda kannski óhætt að
segja að þar hafi verið leitað langt
yfir skammt.
Uppgötvun 11 ára barna á sílum í Vífilsstaðavatni
Vantar alveg varnar-
gadda á kviðinn
Í vettvangsferðunum vaða börnin ásamt Bjarna út í vatnið og handleika það sem upp úr því kemur.
Garðabær
Krakkarnir fylgdust með af athygli þegar Bjarni fræddi þá um aflann.
Hornsíli úr Vífilsstaðavatni en eins og sést vantar gaddana á kvið þess.
HAUSTHÁTÍÐ Breiðholtsskóla
verður haldin á laugardag. Þetta er í
sjötta sinn sem hátíðin er haldin en í
ár mun 20 ára afmæli Foreldra- og
kennarafélagsins setja svip sinn á
samkomuna.
Hátíðin hefst klukkan 10:30 með
skrúðgöngu þar sem Lúðrasveit Ár-
bæjar og Breiðholts verður í farar-
broddi ásamt skátunum. Þá verður
boðið upp á leiktæki, eldri nemendur
munu sjá um andlitsmálun auk þess
sem börn og fullorðnir munu selja
ýmiss konar varning á markaðstorgi.
Lögreglan verður á staðnum og fer
yfir umferðarreglurnar með börnun-
um auk þess sem gestir geta prófað
veltibíl Sjóvár-Almennra trygginga.
Slökkviliðsmenn munu heldur ekki
láta sig vanta og verða með slökkvi-
og sjúkrabíl og einnig körfubíl sem
gestum gefst kostur á að skoða.
Hausthátíð
og 20 ára
afmæli
Breiðholt
UMHVERFIS- og heilbrigðisstofa
Reykjavíkur hefur veitt hundarækt-
inni Dalsmynni áminningu, þar sem
fyrirtækið hefur hvorki sótt um
starfsleyfi né óskað eftir því við
byggingafulltrúa að fá samþykkta
breytta notkun húsnæðisins, sem
það starfar í.
Í bréfi Umhverfis- og heilbrigðis-
stofu til fyrirtækisins kemur fram,
að því hafi ítrekað verið tilkynnt um
að það þyrfti að sækja um starfsleyfi
til stofnunarinnar og sömuleiðis
sækja um breytta notkun húsnæðis
til byggingafulltrúa. Þá þurfi fyrir-
tækið að senda til heilbrigðisyfir-
valda samþykktar teikningar þar
sem fram komi frárennslislagnir og
loftræsting í ræktunarhúsum.
Er tekið fram að ekki sé um að
ræða starfsleyfi fyrir dýrahald í at-
vinnuskyni sem gefið er út af lög-
reglunni í Reykjavík, en eins og
komið hefur fram í fréttum Morg-
unblaðsins hefur hundaræktarstöðin
slíkt leyfi til að halda 120 hunda.
Óskaði Hundaræktarfélag Íslands
eftir því í ársbyrjun, að það leyfi yrði
endurskoðað og gagnrýndi stöðina
fyrir að halda fjölda hundategunda í
búrum í útihúsi og hafa ekki nægi-
lega marga starfsmenn til umönnun-
ar dýranna.
Þar sem ræktunarstöðin hefur
ekki farið að kröfum Umhverfis- og
heilbrigðisstofu hefur fyrirtækinu
verið send áminning þar sem ítrekað
er að ljúki það ekki við úrbætur fyrir
24. september næstkomandi muni
stofnunin grípa til aðgerða.
Hundaræktin Dalsmynni áminnt af
Umhverfis- og heilbrigðisstofu
Er ekki með
starfsleyfi frá heil-
brigðisyfirvöldum
Kjalarnes
SLYSAVARNADEILD kvenna á
Seltjarnarnesi stóð fyrir slysa-
varnadegi á Nesinu síðastliðinn
laugardag. Tilefni dagsins var að
vekja fólk til umhugsunar um slysa-
varnir í sínu nánasta umhverfi.
Farið var í Mýrarhúsaskóla og
öllum börnum og kennurum gefin
endurskinsmerki. Á Eiðistorgi var
staðið fyrir kynningu á starfsemi
Slysavarnafélagsins. Var þar velti-
bíllinn frá Sjóvá-Almennum og
Bindindisfélagi ökumanna þar sem
börn og fullorðnir gátu prófað
hversu nauðsynlegt það er að vera
spenntur í bílbelti ef maður lendir í
óhappi.
Á myndinni má sjá Helgu Run-
ólfsdóttur gjaldkera slysavarna-
deildarinnar, Petreu Jónsdóttur
formann og Ernu Nielsen á kynn-
ingunni á Eiðistorgi.
Ljósmynd/Steinunn Árnadóttir
Konur
með slysa-
varnadag
Seltjarnarnes