Morgunblaðið - 20.09.2002, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2002 23
endur. Nokkrir þeirra komu að máli
við mig eftir tónleikana og kváðust
ætla að koma einnig á tónleikana hér
í Reykjavík. Ég á því von á því að
hitta þá aftur í kvöld.“
Loussier er fæddur í borginni Ang-
ers í vesturhluta Frakklands. Hann
byrjaði að læra á píanó tíu ára gamall
og þremur mánuðum eftir að námið
hófst var hann farinn að leika sömu
tónlist og systir hans æfði sig á en
hún hafði fimm ára forskot á hann í
námi. Það var því strax ljóst að hæfi-
leikarnir voru ótvíræðir.
„Ég vildi verða klassískur píanó-
leikari og fór því í tónlistarháskólann
í París. Foreldrar mínir voru fremur
efnalitlir og til þess að eiga í mig og á
neyddist ég til þess að spila á næt-
urklúbbum. Ég hafði reyndar strax
mjög gaman af því að leika annars
konar tónlist en gert er í akademí-
unni. Síðan fór ég að spila djass og sí-
gaunatónlist. Þannig eyddi ég kvöld-
unum og að degi til var ég í ströngu
klassísku píanónámi,“ segir Loussier.
Bætt við Bach
á tíu ára aldri
Hann kynntist fyrst tónlist Bachs
þremur mánuðum eftir að hann hóf
píanónámið, rúmlega tíu ára gamall.
Hann æfði sig á Prelúdíu úr nótnabók
Önnu Magdalenu í G-moll og kunni
hana orðið utanbókar. „Ég varð hug-
fanginn af þessari tónlist og fór að
gera smábreytingar á hljómfallinu í
laglínunni. Þetta varð upphafið á
þeim vana mínum að lita tónlist
Bachs með mínum eigin spuna mér til
ánægju. Löngu seinna heyrði ég fyrst
tónlist Modern Jazz Quartet þar sem
John Lewis sat við píanóið. Þeir voru
á þessum tíma að semja og spila djass
undir áhrifum frá klassískri tónlist.
Þaðan fékk ég þá hugmynd að fara í
þveröfuga átt. Ég stofnaði mitt eigið
JACQUES Loussier, tónskáld og pí-
anóleikari, hefur mikla sérstöðu með-
al tónlistarmanna. Þessi klass-
ískmenntaði 68 ára gamli Frakki
hefur byggt feril sinn á klassískri tón-
list sem hann túlkar á allt annan hátt
en menn eiga að venjast og með
stórum skammti af frjálsum spuna.
Að miklu leyti hvílir heimsfrægð hans
á túlkun hans á tónlist Johanns Seb-
astians Bachs. Formerkin eru virðing
fyrir tónsmíðum hins aldna meistara
en um leið gáski og listræn sýn í
djassískum spuna. Loussier leikur
ásamt tríói sínu, Jacques Loussier
Trio, í Háskólabíói í kvöld. Hann var
tekinn tali á Hótel Sögu þegar hann
var nýkominn til landsins eftir
þriggja og hálfs tíma flug frá París
þar sem hann býr.
„Slæma hliðin við starf mitt eru
ferðalögin. Ekki það að mér líki ekki
að ferðast og mér finnst gaman að
koma fram á tónleikum, en það tapast
svo mikill tími meðan beðið er eftir að
komast á nýja áfangastaði.“
Það er von að maðurinn kvarti því
að meðaltali leikur hann á 75 tón-
leikum á ári úti um allan heim, þar af
einungis að meðaltali á einum í
Frakklandi, þar sem af einhverjum
ástæðum er ekki jafn mikil spurn eft-
ir spilamennsku hans og annars stað-
ar í heiminum.
Vildi spila klassík
Loussier er lágvaxinn, þunn-
hærður en svipmikill, með stór, dökk-
brún, stingandi en vingjarnleg augu
og með grátt skegg. Hann er í fyrsta
sinn á Íslandi og kveðst hlakka mikið
til tónleikanna í kvöld.
„Mér er sagt að við spilum í góðu
húsi og að áheyrendur verði nálægt
1.000 talsins. Við vorum með tónleika
í Þýskalandi fyrir þremur vikum og
þar voru margir íslenskir áheyr-
tríó og ákvað að leika klassíska tónlist
undir djassáhrifum og með miklum
spuna.“
1959 stofnaði Loussier Play Bach
Trio og þar tvinnaði hann saman
áhuga sinn á djasstónlist og ást sína á
Bach. Sama ár kom út samnefnd
hljómplata á vegum Decca-
útgáfunnar og Loussier virtist hafa
snert streng í hjörtum tónelskra.
Hljómplatan naut vinsælda sem yf-
irleitt aðeins dægurtónlist á að venj-
ast og seldist á þrjátíu árum í sex
milljónum eintaka. „Við vorum einir
um að leika tónlist af þessu tagi.
Þetta var ekki klassísk tónlist, ekki
djass heldur klassísk tónlist blönduð
djassi. Platan hafði mikil áhrif út um
allan heim þegar hún kom út vegna
þess að enginn hafði dirfst að djassa
upp Bach. Ég hafði
svar á reiðum hönd-
um þegar ég var
spurður hvers
vegna ég hefði gert
þetta. Ég sagði að
ástæðan væri ein-
faldlega sú að á
tímum Bachs gátu
allir tónlistarmenn
spunnið. Bach var
að sjálfsögðu stór-
kostlegt tónskáld
en hann var líka af-
ar snjall spunamað-
ur. Snarstefjun var
mikið notuð á þess-
um tíma en enginn
reynir að spinna
núna í klassísku
verkunum. En
menn ættu að gera
það vegna þess að í
mörgum einleiks-
konsertum er að
finna kadensur.
Mozart, Beethoven
og Schumann
gerðu ráð fyrir því
að einleikarinn
beitti snarstefjun í
kadensunni til að breyta út af hinu
skrifaða verki. Þetta gerist ekki leng-
ur í klassískum verkum og það þykir
mér miður. En það er ekkert nýtt við
það að spinna út frá klassísku verki
því það var að jafnaði gert á þeim
tíma sem verkin voru samin.“
Vandasamara að
ná sveiflu í Árstíðirnar
Play Bach tríóið var lagt niður 1978
og Loussier sneri sér að eigin tón-
smíðum, rannsóknum og að rekstri
upptökuvers nálægt Nice í Suður-
Frakklandi. Þar nutu margar rokk-
og dægurlagastjörnur gestrisni hans.
Hluti af Vegg Pink Floyds var tekinn
upp í stúdíói Loussiers. 1985, þegar
300 ár voru liðin frá fæðingu Bach,
setti Loussier á laggirnar á ný Play
Bach Trio með nýjum liðsmönnum.
Núna er Jacques Loussier á mála
hjá Telarc-útgáfunni bandarísku og
þar hafa komið út átta geisladiskar.
Sá fyrsti er Jacques Loussier Plays
Bach og er frá 1996. En hvaðan koma
þessi sterku tengsl milli Loussiers og
Bach? „Það snýst um ást mína á tón-
list Bach. Alltaf þegar ég hlusta á tón-
list Bach langar mig til að leika með.“
Á fimm ára tíma hjá Telarc hafa
selst um 500 þúsund diskar með tríói
Loussiers. „Um 43 ára skeið lék ég
einungis tónlist eftir Bach með spuna.
Er þetta ekki brjálæði?“ segir Lous-
sier og horfir á viðmælanda með
spurn í augum. „Eftir allan þennan
tíma taldi ég mig ráða yfir kunnáttu
til að geta spunnið við tónlist eftir
önnur tónskáld. Ég valdi fyrst Árstíð-
ir Vivaldis. Það hefur verið leikið svo
víða og svo oft og mér fannst kominn
tími til þess að breyta verkinu og
nálgast það út frá nýju sjónarhorni.
Diskurinn kom út 1997. Það var
vandasamara að ná sveiflu í þessa
tónlist en það tókst og veitti mér
styrk til þess að takast á við enn fleiri
tónskáld.“
Síðan hefur Loussier túlkað tónlist
eftir Satie (1998), Bolero eftir Ravel
(1999), Goldberg tilbrigðin eftir Bach
(2000) og í fyrra kom út diskur með
barokktónlist (Händel, Scarlatti,
Pachelbel o.fl.).
„Ég vil reyna að halda anda tón-
skáldsins í verkinu, því ég ber svo
mikla virðingu fyrir klassísku meist-
urunum, en um leið fara mínar leiðir
með spuna sem breytir andrúmslofti
verksins.“
Eftir Loussier liggur einnig mikið
magn af frumsömdu efni. Hann hefur
samið fiðlukonsert, trompetkonsert,
messu fyrir fullskipaða hljómsveit og
tónlist fyrir fjölda kvikmynda.
Á efnisskránni á tónleikunum í
kvöld verða Bach, Debussy, Satie,
Ravel og tvö frumsamin verk.
Það var
spunnið á
tímum Bachs
Jacques Loussier er heimskunnur fyrir
túlkun sína á tónlist Bachs sem er sveipuð
aðferðum djassins. Guðjón Guðmundsson
ræddi við Loussier í tilefni af tónleikum
hans í Háskólabíói í kvöld.
gugu@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Jacques Loussier leikur í Háskólabíói í kvöld.
fyrir þína fegurð
COLOUR
PLEASURE
Veronika notar
COLOUR PLEASURE
Corail nr 532.
Aldrei fyrr
hafa varir þínar
verið eins mjúkar
og freistandi.
NÝTT!
Nú eru komnir 24
nýir litir sem allir innihalda
nýja verndandi formúlu sem
gerir varir þínar bæði mjúkar
og fallegar.
´
ÞETTA er sérstök mynd. Hún er
skemmtilegt sambland af heimildar-
mynd um nútímasígauna á Spáni og
leikinni mynd um unga sígauna-
stúlku sem er að reyna að gera upp
við sig hvort hún eigi að halda áfram
námi eins og hana dreymir um, eða
giftast ástinni sinni, eignast barn og
feta þannig í fótspor formæðra
sinna.
Myndin hefst í dæmigerðu síg-
aunabrúðkaupi, þar sem skyrtur eru
rifnar utan af karlmönnunum, dans-
að og sungið við flamenco-tónlist.
Spjallað er við nokkra gesti, í heim-
ildarmyndarstíl, um gildi sígauna,
hefðir og lög sem gilda innan fjöl-
skyldunnar. Mikið er komið inn á
stöðu konunnar, að hún verði að
vera hrein mey á brúðkaupsdaginn,
hún skuli hlýða manni sínum og
bróður og að hennar starf sé að sjá
um börn og heimili. Einn aldraður
sígauni segir að þau verði vör við
kynhþáttahatur í þeirra garð, en
„við erum sjálfsagt mestu kynþátta-
hatararnir, við viljum ekki fá annað
en sígauna inn í okkar fjölskyldur.“
Í þessu brúðkaupi mætast augu
Lólu og Juans, leiknu hetjanna okk-
ar í myndinni, og grunnurinn er
lagður.
Lóla og Juan verða ástfangin.
Lóla er sögð ekki vera sígauni held-
ur venjulegur Spánverji sem var
ættleidd. Það hefur því mikil áhrif á
hana þegar hún er að taka ákvörðun
um framtíð sína. Foreldrar Juans
eru heldur ekkert of hrifnir af þess-
ari „aðkomustúlku“ eins og þau sjá
hana. Í gegnum þessar erfiðu að-
stæður Lólu kynnist áhorfandinn
því hvernig það er að vera sígauni,
auk þess sem sígaunar tjá sig um
það.
Þetta er heillandi mynd, handritið
nær að kynna allar hliðar málsins og
er þannig vel upplýsandi um þennan
farandkynþátt sem hefur alltaf orðið
fyrir aðkasti, og verður það enn.
Þótt öll kvikmyndataka sé í heimild-
armyndastíl, hefði hún mátt vera að-
eins vandaðri. Það er byrjendabrag-
ur á myndinni, og margt barnslegt í
rauninni, en um leið svo fallegt.
Sígaunar nútímans
SPÆNSK KVIKMYNDAHÁTÍÐ
Regnboginn
Leikstjórn: Llorenç Soler. Handrit: Pep
Albanell og Llorenç Soler. Aðalhlutverk:
Cristina Bondo og Miguel Martin Angelo.
93 mín. Spánn. Filmax 2000.
LOLA VENDE CÁ/LÓLA
Hildur Loftsdóttir