Morgunblaðið - 20.09.2002, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
U
ndanfarna viku hef-
ur komið skýrt
fram hverjar eiga
að verða helstu
áherslur Samfylk-
ingarinnar fram að kosningunum
næsta vor. Bæði formaður flokks-
ins og formaður ungliða í flokkn-
um hafa í viðtölum síðustu daga
gefið til kynna hvernig verði bar-
ist. Aðferðin verður einföld; því
verður haldið fram að nauðsyn-
legt sé að skipta um forystu í rík-
isstjórninni vegna þess að þar
sitji hinn versti maður sem sýnt
hafi í hverju málinu á fætur öðru
að hann misbeiti valdi sínu. Dæmi
um slík „mál“ eru nefnd til sög-
unnar og er formaður ungliðanna
jafnvel með vel æfða upptalningu
„málanna“ og þylur hana upp sem
sönnun þess að nauðsynlegt sé að
skipta þeim
formanni sem
nú leiðir rík-
isstjórn út
fyrir sinn eig-
in formann.
Þess háttar
árásir á for-
sætisráðherra eru ekki nýjar af
nálinni því andstæðingar hans
hafa löngum barist gegn honum á
slíkum forsendum einum saman.
Þessi baráttuaðferð ber ekki
nema hóflega mikinn vott um
sterka málefnastöðu eða alvar-
legan málefnalegan ágreining,
enda segir formaður Samfylking-
arinnar í nýlegu viðtali að ekkert
meiri háttar sé að hér á landi.
Þegar hin æfða upptalning á
„málum“ þeim sem sögð eru
tengjast misbeitingu valds for-
sætisráðherra er skoðuð, kemur í
ljós að þau mál eru samtíningur
af veikburða samsæriskenningum
með tilbúinni atburðarás. Þar er
um það að ræða að gamlar kenn-
ingar pólitískra andstæðinga,
sem byggjast á einhverri blöndu
af tilfinningu þeirra og þörf
þeirra fyrir að sverta keppinaut-
inn, hafa vegna sífelldrar end-
urtekningar og þrátt fyrir skort á
jarðtengingu öðlast einhvers kon-
ar réttmæti í pólitískri umræðu
spjallþátta og kaffihúsa.
Það er rannsóknarefni hvernig
þessar veikburða kenningar póli-
tískra andstæðinga forsætisráð-
herra hafa náð að breiðast út, en
ef til vill er skýringin bara ódrep-
andi áhugi manna á samsær-
iskenningum, rökstuddum eða
ekki. Þegar litið er á orð og gjörð-
ir formanns Samfylkingarinnar
er þó enn meira rannsóknarefni
hvernig mönnum á þeim bæ dett-
ur í hug að ætla að gera slíka um-
ræðu að helsta kosningamáli
komandi vetrar. Þegar misbeiting
valds er annars vegar, er hætt við
að fólki detti sá formaður í hug.
Hann hefur nefnilega í gegnum
tíðina sannanlega sagt og gert
sumt af því sem samsæriskenn-
ingasmiðir saka forsætisráðherra
um.
Þegar formaður Samfylking-
arinnar bauð sig fram til borg-
arstjórnar fyrir nokkrum árum
lét hann eftirfarandi orð falla á
kosningafundi fimm dögum fyrir
kosningar: „Og svo ætlum við að
byrja á því, sem við gerðum ekki
illu heilli síðast, þegar við náðum
borgarstjórnarmeirihluta, og það
er að fæla alla embættismenn
borgarkerfisins úr starfi. Mér er
alveg sama hvert við sendum þá, í
öskuna eða látum þá sópa götur
eða bara rekum þá. Þeir unnu
skemmdarverk á síðasta kjör-
tímabili vinstri meirihlutans og
burt skulu þeir.“ Þessum eft-
irminnilegu hótunum neitaði for-
maðurinn svo í sjónvarpsþætti
kvöldið fyrir kjördag: „Nei, ég
sagði þetta alls ekki. Ég sagði, ef
í nauðir ræki í ýtrustu neyð, þá
myndum við gera það.“
Ekki alllöngu eftir þetta var
umræddur formaður orðinn um-
hverfisráðherra. Ráðherranum
mislíkaði orð eins af starfs-
mönnum veiðistjóraembættisins,
en starfsmaðurinn hafði lýst eigin
skoðunum utan starfs síns. Haft
er eftir fyrrverandi veiðistjóra að
umræddur ráðherra hafi látið eft-
irfarandi orð falla í samtali við sig
á Þorláksmessu: „Þú stjórnar
Arnóri. Ég stjórna þér. Þessi ráð-
herra er ekki hræddur við að
berjast. Ég minni þig á fram-
kvæmdastjóra Náttúruvernd-
arráðs, sem nú er fyrrverandi
framkvæmdastjóri. Gleðileg jól.“
Svo mörg voru þau orð, en ráð-
herrann fyrrverandi sagði í viðtali
síðar að hann minntist þessara
orða ekki, þó hann kannaðist við
að samtal hefði átt sér stað.
Nýjasta dæmið um hugmyndir
formanns Samfylkingarinnar um
beitingu áhrifa sinna kom fram
snemma á þessu ári þegar for-
maðurinn sendi stjórnendum
Baugs frægan tölvupóst þar sem
skoðanir hans á helstu eigendum
fyrirtækisins voru settar fram
með ótrúlegu orðbragði þar sem
hann hafði umbúðalaust í hót-
unum við eigendurna. Ekki er
rétt að fara út í orðavalið hér en
ekki var hægt að skilja efnið
öðruvísi en svo að formaður Sam-
fylkingarinnar hefði ætlað að of-
sækja viðkomandi einstaklinga
það sem eftir væri. Að sögn þá-
verandi stjórnarformanns fyr-
irtækisins fylgdi formaðurinn
bréfinu eftir með símtali sama
efnis.
Hætt er við að ef forsætisráð-
herra hefði látið eitthvað í líkingu
við þetta frá sér fara hefðu gagn-
rýnendur hans loksins talið sig
hafa fengið eitthvað bitastætt. Og
það væri rétt, þeir hefðu þá loks-
ins eitthvað annað en eigin sögur.
Þeir töldu hins vegar ekki ástæðu
til að hafa hátt um þennan tölvu-
póst og hafa síðan jafnvel haldið
áfram að spinna fjarstæðu-
kenndar samsæriskenningar um
meinta baráttu forsætisráðherra
gegn þessu sama fyrirtæki en
hafa ekkert fjallað um yfirlýstan
fjandskap formanns Samfylking-
arinnar!
Fyrir áhugamenn um stjórn-
mál er vonandi að Samfylkingin
finni eitthvað í stefnuskrá sinni
sem hún getur hugsað sér að nota
í þeirri baráttu sem framundan er
vegna alþingiskosninganna. Ef
það tekst ekki hefur hlaupið á
snærið fyrir áhugamönnum um
samsæriskenningar og furðusög-
ur og þeir munu þá fá mikið út úr
opinberri umræðu vetrarins.
Það er ef til vill ekki að undra
að stuðningsmenn Samfylking-
arinnar gera nú allt sem þeir geta
til að skipta um formann en
stuðningsmenn annarra flokka
telja sig ekki þurfa á slíku að
halda.
Samsæris-
kenningar
„Hætt er við að ef forsætisráðherra hefði
látið eitthvað í líkingu við þetta frá sér
fara hefðu gagnrýnendur hans loksins
talið sig hafa fengið eitthvað bitastætt.“
VIÐHORF
Eftir Harald
Johannessen
haraldurj@
mbl.is
AÐ margra dómi
ræðst andstaða gegn
aðild Íslands að ESB af
sjávarútvegsstefnu
sambandsins. Þetta er
einum of þröngt sjónar-
mið. Sjávarútvegsstefn-
an er ekki eina hindrun-
in, þótt ærin sé. Hún er
ein af mörgum.
Andstaðan gegn aðild
að ESB grundvallast á
rökum sem rúma stóran
skala, öll stig fullveldis
og sjálfstæðis í innan-
lands- og utanríkismál-
um. Andstaðan byggist
á því að með aðild munu
Íslendingar afsala full-
veldi eða skerða það í stórum mæli á
öllum sviðum ríkisvalds og þjóðrétt-
inda. Lýðveldið Ísland yrði valdskert,
pólitískt og stjórnarfarslega. Það
hefði m.ö.o. ekki óskorað vald yfir
löggjöf, dómum, stjórnarframkvæmd
né samningum við erlend ríki. Þetta
getur engum dulist. Lokastig „sam-
runaferlisins“ er stofnun Bandaríkja
Evrópu. Aðild að ESB bindur enda á
fullveldi og sjálfstæði Íslands.
Andstaða gegn aðild að ESB er
m.ö.o. pólitísk í víðtækum skilningi.
Stjórnmálaflokkar og stjórnmála-
menn verða að taka afstöðu til ESB á
pólitískum málefnagrundvelli. Í
þessu stóra máli er ekki hægt að vera
bæði með og móti. Enginn getur ver-
ið í senn ríkjasambandssinni og full-
veldissinni. Enginn stjórnmálaflokk-
ur á að komast upp með það að boða
samtímis sambands- eða bandaríkja-
stefnu (federalisma) og fullveldis-
stefnu. Slíkt hljómar eins og pólitísk-
ur geðklofi. Lágmarkskrafa til
stjórnmálamanna er sú að þeir við-
urkenni að aðild að ESB leggur aðild-
arríkjum á herðar pólitískar skyldur,
sem ekki samrýmast einkennum full-
valda ríkja.
En hvers vegna er
svo komið að íslenskir
stjórnmálamenn ger-
ast í vaxandi mæli fed-
eralistar?
Rangt er að nauður
(óhjákvæmileg þróun)
reki Íslendinga til að-
ildar að ESB. Pólitísk
nauðhyggja samtímans
er sprottin af trú á
þann falska nornadóm,
sem segir að samruni
Evrópu í eitt stórríki sé
„örlagabundið ætlun-
arverk Sögunnar“, yf-
irbót syndaferils álf-
unnar um aldaraðir,
eitthvað sem mannkyn-
ið fær ekki undan vikist.
Hvað er hér á ferð? Hvers konar
speki er þetta? Ný trúarbrögð? Ný-
pápíska eða enn ein nýaldarkenning-
in? Ekki dæmi ég um það. En hvað er
þetta annað en hræðsla við framtíð-
ina, hræðsla við að ganga gegn
ímyndaðri pólitískri og efnahagslegri
útskúfun, ef vikið er af vegi réttrar
breytni? Sannleikurinn er sá að áróð-
urinn fyrir „samrunaferli Evrópu“ er
pólitískur rétttrúnaður (í bland við
efnahagsnauðhyggju) og ber að
svara með hliðsjón af því. Um nauð-
hyggju marxisma og nýkapitalista
má lesa í grein eftir John Gray í Mbl.
24.8. sl.
Þögn alþingismanna
Hér þurfa íslenskir stjórnmála-
menn að taka sig á, ekki bara for-
menn flokkanna, heldur aðrir for-
ustumenn í stjórnmálum.
Alþingismenn gegna mikilvægu hlut-
verki, ekki síst í kjördæmum sínum
og þingflokkum, að ekki sé minnst á
miðstjórnir og flokksþing. Því miður
hefur verið misbrestur á að alþing-
ismenn og frambjóðendur ræði Evr-
ópumál við kjósendur sína. Sú af-
staða virðist hafa verið tekin í
ríkisstjórnarflokkunum, ekki síst í
Framsóknarflokknum, að gera Evr-
ópumál ekki að kosningamáli 2003.
Þó hafa þessi mál verið til umræðu í
þjóðfélaginu í meira en áratug. Í
hverjum mánuði ár eftir ár, ef ekki í
hverri viku, hafa Evrópumálin verið
til umræðu á vegum hvers kyns hags-
munasamtaka. Sérhagsmunasam-
tökin eru látin móta stefnuna, en
flestir alþingismenn þegja þunnu
hljóði. Í hinni víðfeðmu áróðursher-
ferð Evrópusambandssinna er varast
að tengja þessi mál „pólitík“. Þetta
láta alþingismenn á sig ganga,
bundnir drengskaparheiti gagnvart
stjórnarskránni. Þeir ættu þó manna
best að vita hvaða pólitísk áhrif fylgja
í kjölfarið.
Spurningin um aðild að Evrópu-
sambandinu snýst um fullveldi og
sjálfstæði Íslands. Að aftengja slíkt
stórmál alþingiskosningum og þæfa
það í einhverri hlutleysisvellu sér-
hagsmunaaflanna gengur þvert gegn
lýðræðinu. Afstaðan til ESB er
stærsta mál næstu alþingiskosninga.
Þverpólitísk þögn um slíkt mál er
laumupólitík.
Afstaðan til ESB
er stærsta kosninga-
málið 2003
Ingvar
Gíslason
Evrópumál
Aðild að ESB bindur
enda á fullveldi og
sjálfstæði Íslands,
segir Ingvar Gíslason.
Lokastig „samruna-
ferlisins“ er stofnun
Bandaríkja Evrópu.
Höfundur er fyrrv. alþingismaður
og ráðherra.
DAGANA 20.–21.
september verður
landsfundur ungra
vinstri-grænna haldinn
á Grand Hóteli í
Reykjavík. Dagskráin
hefst kl. 19 á föstu-
dagskvöld með setn-
ingu og í kjölfarið hefj-
ast almennar
stjórnmálaumræður.
Fundurinn markar
upphafið að formlegum
undirbúningi ungs
fólks í Vinstrihreyfing-
unni – grænu framboði
fyrir komandi kosn-
ingabaráttu sem án efa
verður bæði hörð og
spennandi.
Opið málþing
Að þessu sinni fáum við góða
gesti frá Færeyjum á fundinn en
það eru þær Lív Patursson, varafor-
maður ungliðahreyfingar Þjóðveld-
isflokksins, og Herit Helgadóttir
sem einnig á sæti í stjórn ungra
þjóðveldismanna. Þær munu m.a.
taka þátt í sérstöku málþingi undir
yfirskriftinni „Fullveldi, norræn
samvinna og ESB“ sem er hluti af
fundinum og hefst á laugardag kl.
15:30. Verður forvitnilegt að fá að
kynnast sjónarhorni Færeyinga á
þessum málum en sem kunnugt er
stendur sú þjóð nú í harðri sjálf-
stæðisbaráttu. Betur sjá augu en
auga og þess má
vænta að innlegg okk-
ar næstu nágranna
geti á vissan hátt
auðgað umræðuna um
þessi mál hér á landi.
Málþingið er öllum op-
ið.
Þrátt fyrir að vera
ungliðahreyfing yngsta
stjórnmálaflokksins
sem nú á fulltrúa á Al-
þingi höfum við komið
mörgu í verk á
skömmum tíma. Samt
sem áður er mikið
verk að vinna í barátt-
unni fyrir raunveru-
legu velferðarsam-
félagi, umhverfisvernd og
friðsamlegri, siðlegri utanríkis-
stefnu. Skilin eru stöðugt að verða
skýrari milli ungra vinstri-grænna
og annarra ungliðahreyfinga, ekki
síst vegna vaxandi áherslu hinna
flokkanna á ýmis frjálshyggjusjón-
armið.
Þau tvö ár sem liðin eru frá því að
ungt fólk í Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði myndaði með sér
formleg samtök hafa verið skemmti-
legur tími. Fjöldi fólks hefur komið
til liðs við okkur og þannig styrkt
starf eina raunverulega vinstri-
flokksins í landinu. Nú styttist í
kosningar sem munu ráða því hvort
takist að tryggja félagshyggju- og
umhverfissjónarmiðum nauðsynlegt
vægi við stjórn landsins í stað hern-
aðarhyggju, nýfrjálshyggju og rán-
yrkju á náttúruauðlindum okkar.
Við bjóðum alla þá sem vilja stuðla
að slíkum breytingum velkomna í
okkar hóp. Landsfundur okkar er
tilvalið tækifæri fyrir nýja liðsmenn
til að láta sjá sig og vera með í bar-
áttu vetrarins frá byrjun.
Landsfundur ungra
vinstri-grænna
Sigfús
Ólafsson
Landsfundur
Fjöldi fólks hefur komið
til liðs við okkur, segir
Sigfús Ólafsson, og
þannig styrkt starf eina
raunverulega vinstri-
flokksins í landinu.
Höfundur er formaður ungra
vinstri-grænna.
„Hvað tekur við hjá
Landsvirkjun ef af Kára-
hnjúkavirkjun verður?“
Tómas Gunnarsson lögfræð-
ingur skrifar um Landsvirkjun
Á netinu
Meira á mbl.is/Aðsendar greinar