Morgunblaðið - 18.12.2002, Qupperneq 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
E
INN vetrardag hringir
síminn á heimili móður
táningsstúlku á höfuð-
borgarsvæðinu og er
henni tjáð að dóttur henn-
ar líði illa og sé stödd í
Rauðakrosshúsinu. Henni
er sagt að bíða eftir að
haft verði samband við
hana en fær engin svör er hún spyr um ástæður
vanlíðunar dótturinnar sem fór að venju í skól-
ann um morguninn og ekkert virtist ama að.
„Fyrstu viðbrögð voru þau að eitthvað hefði
gerst í skólanum, að eitthvað í fortíðinni væri að
koma fram núna og ylli vanlíðaninni, eða að hún
væri farin að glíma við geðsjúkdóm,“ segir móð-
irin um viðbrögð sín við símtalinu. Við tók bið og
það var ekki fyrr en þremur vikum seinna, eftir
ótal símtöl, að móðirin var kvödd í viðtal við sál-
fræðing sem greindi henni frá því að dóttir
hennar væri að „brjótast undan foreldravaldi“
eins og það var orðað. „Ég sé núna að ég hefði
átt að krefjast svara strax, af hverju leið dóttur
minni illa? Ég átti ekki að þurfa að bíða milli
vonar og ótta við símann eftir svörum. Við þessu
vil ég vara foreldra. Þeir hafa neitunarvaldið.
Þeir eiga heimtingu á svörum. Ég hefði aldrei
átt að samþykkja að hún fengi að dvelja þarna.“
Í framhaldinu fór af stað atburðarás þar sem
fjölskyldan og lögreglan leituðu stúlkunnar á
víxl, hún fór tvívegis í meðferð að Stuðlum
vegna neyslu eiturlyfja og flutti að heiman.
Stúlkan hafði ekki lokið 10. bekk þegar saga
okkar hefst.
Flakk og lögregluleit
Barnaverndarnefnd tók við málinu eftir að
dóttirin flutti í Rauðakrosshúsið.
Stuttu síðar varð dóttirin að fara þaðan þar
sem hún hlýddi ekki reglum og dvaldi þá hjá
fjölskyldumeðlimi fram yfir samræmdu prófin.
„Barnaverndarnefnd vildi þá loka málinu en ég
mótmælti því. Stelpan var komin það langt út
fyrir rammann að ég var búin að missa valdið yf-
ir henni. Það varð ekki aftur snúið.“
Eftir prófin kom hún aftur heim og dvaldi þar
í rúman mánuð. Eitt kvöldið um vorið kom hún
heim og var æst, ruddi móður sinni um koll og
æddi út. Þar var beðið eftir henni. Hún hafði
undirbúið þessa leiksýningu til að komast út um
nóttina.
„Þá fer hún aftur í Rauðakrosshúsið. Þaðan
er hringt í mig og ég spurð hvort hún megi
dvelja þar en ég neita.“
Svo var stúlkan á flakki úti um allt um sum-
arið, bjó hjá bróður sínum, leigði herbergi og
sagðist ætla að sjá um sig sjálf. „Þá var hún búin
að taka völdin, hún sagði fólki hvað hún ætlaði
að gera og ekkert sem við sögðum fékk því
breytt.“
Móðirin var oft í sambandi við barnavernd-
arnefnd um sumarið en ekkert varð að gert.
Dóttirin var fljótlega rekin úr leiguhúsnæð-
inu og fékk inni hjá vinum. Mikið rót var á henni.
„Ég hringdi einn daginn í vinkonu hennar sem
sagði mér grátandi að ég yrði að gera eitthvað,
dóttir mín væri komin í eiturlyf, farin að reykja
hass og taka e-pillur.“
Stuðlar óvistlegir
Móðirin setti sig í samband við barnavernd-
arnefnd og lögreglu og í kjölfarið var ákveðið að
dóttirin færi á Stuðla. „Á þessum tíma var hún
farin að láta mikið á sjá, var búin að missa mörg
kíló og leit illa út.“ Þetta var um hálfu ári eftir að
hún fór fyrst í Rauðakrosshúsið.
Aðeins örfáum dögum eftir að hún kom á
Stuðla var farið að tala um að hún yrði að fara.
„Þetta var biðstöð fyrir hana. Ég svaf ekki lengi
eftir að hafa komið þangað inn. Þarna er ekki
vistlegt um að litast. Kaldir veggir, steinbekkir
með dýnum. Ég held að tíminn þar hafi ekki
reynst henni vel.“
Móðirin þvertók fyrir að dóttirin yrði send
aftur í Rauðakrosshúsið eins og stungið var upp
á. „Ég vil ekki að hún fari þangað aftur. Þá var
sú tillaga lögð fram að hún færi heim með mér
og ættingjar yrðu okkur innan handar. En
hvernig átti það að ganga upp, áttum við að
halda henni inni? Einnig er stungið upp á því að
hún færi á Árvelli [sem Götusmiðjan rekur]. Ég
vildi skoða þann möguleika
vel, en þeirri tillögu var
strax ýtt út af borðinu sem
ég skil ekki. Sagt var að það
væri lausn fyrir lengra
komna fíkla en af hverju var
þá verið að ræða um það í
byrjun?“ Niðurstaðan varð
sú að dóttirin fór heim með
móður sinni, gerður var
skriflegur samningur þeirra
á milli um útivistartíma og
reglur. Nokkrum dögum
síðar neitaði dóttirin að
koma heim og allt fór í sama horfið. „Eina nótt-
ina vakna ég upp við að bakvakt barnavernd-
arnefndar hringir í mig. Þá var dóttir mín á
slysadeild og læknar vildu halda henni þar yfir
nóttina. Þaðan er hún keyrð í Rauðakrosshúsið.
Ég var ekki spurð álits um það, algjört sam-
bandsleysi var í gangi.“
Við tók mánaðartímabil um haustið þar sem
stúlkunni virtist líða vel og hún var töluvert
heimavið. En eftir eitt skólaballið var henni ekið
æstri heim, hún sagðist ætla að ganga í sjóinn og
lætur sig hverfa. Fjölskyldan leitaði hennar um
nóttina og flutti að lokum rænulitla á slysadeild.
Eftir þetta útvegaði hún sér vinnu en hvarf ann-
að slagið í 1–2 daga og í kjölfarið var hún komin
á síðasta sjens í vinnunni. Eftir áramótin var
henni sagt upp. Við tók tímabil þar sem hún var
atvinnulaus og enn einn vinahópurinn kominn til
sögunnar. „Hún skipti ört um vini, virtist ekki
ná almennilega sambandi við neinn,“ útskýrir
móðirin. Margoft hvarf hún og lögregla leitaði
hennar. Að lokum fór hún aftur á Stuðla. Hún
dvelur nú úti á landi hjá hjónum sem virðast að
ná vel til hennar og henni líkar dvölin hjá þeim.
Það liggur hins vegar fyrir að hún fái ekki að
dvelja þar nema skamma stund í viðbót þar sem
hún nái senn sjálfræðisaldri og barnaverndar-
nefnd vill loka málinu. Hjónin hafa lýst því yfir
að þau séu tilbúin að hafa stúlkuna til tvítugs.
„Mér finnst sambandið okkar á milli orðið opn-
ara og margt hefur lagast. Hefði fjölskyldan
sem hún dvelur hjá komið inn í myndina strax í
byrjun held ég að margt hafi farið á annan veg.“
Móðirin segir að í raun sé hér aðeins um út-
drátt að ræða á því sem
á dagana hefur drifið frá
því hringt var í hana frá
Rauðakrosshúsinu fyrir
tveimur árum. „Það er
alveg ljóst að mál dóttur
minnar hefur þróast
mikið og hratt niður á
við. Ég lýsti í bréfi til
barnaverndarnefndar
ári eftir að þetta fór af
stað örvæntingu minni
og áhyggjum vegna
dóttur minnar og bað
barnaverndaryfirvöld að leita leiða til aðstoðar.
Þá bað ég líka um greiningu er varðar mis-
þroska, en hún hefur ekki enn farið fram.“
Hún segir starfsemi Rauðakrosshússins
vissulega geta gagnast mörgum vel, en að þar
séu í gildi aðrar reglur og ungir krakkar sem
ekkert virðist hafa bjátað á hjá eiga þangað ekki
erindi. Þar komast þau í kynni við nýtt fólk og
krakkarnir eru fljótir að læra hvert af öðru.
„Foreldrar eiga að fá að vita hvað er að en það
vantar þarna fagfólk.“
Móðirin segir vandamálið sem hún hafi staðið
frammi fyrir m.a. birtast í því að mjög margir
komu að máli dóttur hennar. Samráð milli ólíkra
aðila sem að málum ungs fólks koma sé nauð-
synlegt, en stórlega ábótavant í dag. Nefnir hún
sem dæmi að þegar dóttirin fór til hjónanna þar
sem hún dvelur núna hafi engin gögn fylgt henni
og telur hún þar enn eina brotalömina í barna-
verndarmálum. „Ég var t.d. líka ítrekað búin að
hafna því að hún færi á Rauðakrosshúsið, samt
er það fyrsti staðurinn sem hún er send á af
slysadeildinni.
En þegar svona kemur upp er maður alveg
ráðalaus. Ég þekkti ekki þennan heim, hvert ég
átti að leita, hvað ég átti að gera, hverju ég gat
neitað, hver var minn réttur.“
Móðirin segir að það hafi aldrei hvarflað að
sér að svona færi fyrir dóttur hennar. „Ég ól
hana upp ein og barðist fyrir því að hún fengi
greiningu vegna lesblindu í barnaskóla.
Nú spyr ég mig stöðugt, mun dóttir mín ná
áttum aftur? Þetta gerðist svo rosalega hratt.
Það var varla tími til að hugsa.
Mig grunaði ekki fyrr en eftir á að hún hefði
verið farin að neyta eiturlyfja. Ég sá það þá að
hún fór að forðast gömlu vinina. Það er vissu-
lega hægt að sjá margt út frá félagsskapnum.
Ég hef reynt að vingast við alla hennar félaga,
það er mjög mikilvægt. Þegar maður finnur
ekki barnið sitt og þarf að leita að því er nauð-
synlegt að hafa góð samskipti við gamla og nýja
vini. Enda eru þetta auðvitað allt ágætis krakk-
ar.“
Beðið eftir greiningu
Móðirin bindur miklar vonir við greiningu á
dóttur sinni en hún gekk á tímabili til sálfræð-
ings sem bað unglingageðdeildina um að stúlk-
an yrði greind þar. Í mati hans segir m.a. að hún
taki illa leiðbeiningum og virðist fara alfarið eig-
in leiðir. Þá bendir hann á að hugsanlega sé um
athyglisbrest að ræða. Sálfræðingurinn hefur
nú fengið bréf frá unglingageðdeildinni þar sem
hann er beðinn um að greina stúlkuna sjálfur.
„Það er verið að tefja málið, hún er að verða 18
ára á næsta ári og hvað tekur þá við? Ég er
virkilega áhyggjufull vegna þess,“ segir móð-
irin. „Þessi greining finnst mér skipta gífurlegu
máli fyrir mig og fyrir dóttur mína. Hún var allt-
af svo jákvæð. Jafnvel þótt hún glímdi við les-
blindu var hún glöð og kát og einsetti sér að
gera betur í næsta prófi ef henni gekk ekki
nægilega vel. En svo gerist eitthvað.
Ég held að greiningin komi til með að breyta
framhaldinu vegna þess að ég veit að það er eitt-
hvað að hjá henni sem við ekki náum tökum á.
Það þarf að greina hana til að við vitum hvernig
á að nálgast hana, það þarf að fara einhverjar
ákveðnar leiðir að henni.“
Reynslubanki foreldra ónýttur
En móðirin bendir á að ýmislegt sé hægt að
gera, að foreldrar sem séu í sömu sporum og
hún hafi reynslu sem hljóti að nýtast vel til að
bæta stöðu ungmenna á Íslandi almennt og
hjálpa foreldrum að nálgast börn sín og fást við
aðstæðurnar á réttan hátt.
„En það þarf tilfinnanlega fleiri fagaðila inn í
starfið. Þeirra mat getur skipt sköpum. Stund-
um er það besta í stöðunni að barnið fari að
heiman, í öðrum tilvikum held ég að heimilið
þurfi aðstoð svo barnið geti verið áfram heima.
Mér finnst t.d. núna að það hafi aldrei verið
ástæða til þess að dóttir mín færi inn í Rauða-
krosshúsið í upphafi, þar upphófst það sem á
eftir kom. Hún var svo ung og fann leið til að
komast að heiman.
Við verðum að loka þeim leiðum sem hægt er
að loka. Suma stoppar þú ekkert af, þeir fara
þangað sem þeir ætla sér. En ég er viss um að í
mörgum tilvikum er hægt að koma í veg fyrir að
börnin velji sér þessa afdrifaríku leið í lífinu. Ef
barn fer út af sporinu á þessum aldri getur verið
erfitt að koma því á rétta braut aftur.
Þetta hefur verið hrein martröð. En ég er
bjartsýn á framtíðina, ég er mjög þakklát fyrir
það sem hefur farið á réttan veg. Auðvitað hef
ég áhyggjur af dóttur minni, börnin okkar eru
alltaf börnin okkar, sama hversu gömul þau
verða. Við foreldrar megum aldrei gefast upp,
við erum alltaf á vakt.“
„Verðum að
loka þeim leið-
um sem hægt
er að loka“
Morgunblaðið/Kristinn
„Mér finnst núna að það hafi aldrei verið ástæða til þess að dóttir mín færi inn í Rauðakrosshúsið, þar upphófst það sem á eftir kom. Hún var svo ung og fann leið til að komast að heiman.“
sunna@mbl.is
’ Stundum er þaðbesta í stöðunni að
barnið fari að heiman,
í öðrum tilvikum held
ég að heimilið þurfi að-
stoð svo barnið geti
verið áfram heima. ‘
„Mun dóttir mín ná áttum aftur?“ er spurning sem brennur á
móður er hefur séð á eftir unglingsdóttur sinni út af heimilinu og
inn í heim eiturlyfja, sjálfsmorðshótana og slysa á ótrúlega
skömmum tíma. Hún féllst á að segja Sunnu Ósk Logadóttur
sögu sína og dóttur sinnar undir nafnleynd.