Morgunblaðið - 28.12.2002, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002 31
O
ddvitar stjórn-
málaflokkanna
þriggja sem mynda
kosninga-
bandalagið um
Reykjavíkurlistann, komu saman
á fundi í gær ásamt Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur borg-
arstjóra til að ræða þá stöðu sem
uppi er innan R-listans eftir yf-
irlýsingar borgarstjóra um þing-
framboð fyrir Samfylkinguna.
Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum, lögðu oddvitar Fram-
sóknarflokksins og vinstri-
grænna fram sáttatilboð á fund-
inum í því skyni að tryggja
framtíð Reykjavíkurlistans og
bregðast við brotthvarfi Ingi-
bjargar Sólrúnar úr stóli borg-
arstjóra. Samfylkingin og borg-
arstjóri þurfa nú að taka afstöðu
til tillögunnar, en fram hefur
komið að af hálfu flokkanna
tveggja sé um lokatilboð að
ræða. Beðið sé ákvörðunar borg-
arstjóra og borgarstjórnarflokks
Samfylkingarinnar.
Í umræðum undanfarinna
daga hefur stundum gleymst að
Reykjavíkurlistinn er ekki hefð-
bundinn stjórnmálaflokkur held-
ur kosningabandalag þriggja
flokka, Framsóknarflokks, Sam-
fylkingarinnar og Vinstri hreyf-
ingarinnar – græns framboðs.
Bandalag þetta byggist annars
vegar á málefnasamkomulagi
flokkanna þriggja og hins vegar
á samstarfsyfirlýsingu sem m.a.
fjallar um skipan framboðslist-
ans, skiptingu starfa, grundvöll
samstarfsins og fleira. Sam-
starfið byggist á þeirri grund-
vallarforsendu að jafnræði ríki
milli flokkanna þriggja og af
þeim sökum var farin sú leið, að
auk fulltrúa flokkanna þriggja
skyldu nokkrir óflokksbundnir
einstaklingar skipa sæti á fram-
boðslistanum, en Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir borgarstjóri tæki
8. sætið – baráttusætið – og væri
sameiginlegt borgarstjóraefni
kosningabandalagsins, en ekki
tilnefnd af neinum flokkanna.
Í ljósi þessa er auðskiljanleg
sú grundvallarafstaða framsókn-
armanna og vinstri-grænna í höf-
uðborginni að ekki fari saman að
vera borgarstjóri utan flokka í
umboði kosningabandalags
þriggja stjórnmálaflokka og fara
á sama tíma í þingframboð fyrir
einn þeirra og gerast með þeim
hætti keppinautur samstarfs-
flokkanna í borgarstjórn. Enda
kom fram í yfirlýsingu borg-
arfulltrúa Framsóknarflokksins
og vinstri-grænna, að með
ákvörðun sinni um þingframboð
hefði borgarstjóri í raun ákveðið
að hverfa úr stóli borgarstjóra.
Það hefur verið einkennandi
fyrir framgöngu forystumanna
Framsóknarflokksins og Vinstri-
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs í fjölmiðlum vegna þessa
máls undanfarna daga, að ein-
beittur vilji stendur til þess að
viðhalda samstarfinu um
Reykjavíkurlistann, enda þótt
ljóst sé að finna þurfi nýjan borg-
arstjóra. Jafnframt liggur fyrir
að málefnasamkomulag flokk-
anna þriggja er áfram í fullu gildi
og engin sérstök tilefni til end-
urmats á því, enda þótt óhjá-
kvæmilegt sé að taka samstarfs-
yfirlýsingu flokkanna til
endurskoðunar í framhaldi af
ákvörðun borgarstjóra.
Raunar hefur vakið athygli,
hversu samstiga forystumenn
Framsóknarflokksins og Vinstri-
hreyfingarinnar – græns fram-
boðs hafa verið í þessu máli, allt
frá því formaður Samfylking-
arinnar tók ómakið af borg-
arstjóra og tilkynnti um framboð
hennar til Alþingis. Þótt flokkana
hafi á tíðum greint á í landsmál-
unum, hefur ríkt gagnkvæmt
traust og virðing í samstarfi
þeirra innan Reykjavíkurlistans
sem eftir hefur verið tekið.
Tillaga flokkanna tveggja frá í
gær, er til vitnis um skýran vilja
til áframhaldandi samstarfs. Í
henni felst að borgarstjóri láti af
störfum frá og með 15. janúar nk.
og jafnframt muni Árni Þór Sig-
urðsson, forseti borgarstjórnar
(Vg), taka við starfi borgarstjóra,
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
(Sf) verði forseti borgarstjórnar
og Alfreð Þorsteinsson (Fr) for-
maður borgarráðs og sú skipan
mála gildi þar til annað verði
ákveðið. Með þessu yrði framtíð
Reykjavíkurlistans sem kosn-
ingabandalags þriggja stjórn-
málaflokka áfram tryggð, en
jafnframt brugðist við þeirri
óvæntu stöðu sem komin er upp
eftir að sameiningartákn flokk-
anna þriggja hefur ákveðið að
berjast fyrir einn þeirra gegn
hinum tveimur á vettvangi lands-
málanna.
Það er því grátbroslegt
að skoða ályktun Samfylk-
ingarinnar í Reykjavík í
gær um málefni Reykjavík-
urlistans, þar sem því er
haldið fram að „harkalegar
yfirlýsingar“ fulltrúa sam-
starfsflokkanna í borginni
hafi leitt til þess að sam-
starfið um Reykjavíkurlist-
ann sé nú í hættu. Með því
er sannleikanum vitaskuld
skellt beinlínis á hvolf; framboð
borgarstjóra þvert á gefin fyr-
irheit sett til hliðar og athyglinni
fremur beint að þeim stjórn-
málaflokkum og fulltrúum þeirra
sem setja fyrir sig lítilræði eins
og trúnað og traust; gefin fyr-
irheit, samstarfsyfirlýsingu og
málefnasamning, svo eitthvað sé
nefnt.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
hefur þótt öflugur stjórn-
málamaður og engin ástæða er
til annars en að óska henni til
hamingju með þá ákvörðun að
gefa kost á sér á vettvangi lands-
málanna fyrir Samfylkinguna.
Sú skoðun stendur hins vegar
óhögguð, að borgarstjóri verður
að ákveða hvorum megin garðs
hann vill vera. Því fer víðs fjarri
að vilji standi til þess hjá flokk-
unum innan Reykjavíkurlistans
að halda Ingibjörgu Sólrúnu sem
gísl í Ráðhúsinu, eins og ein-
hverjir hafa haldið fram. Því
mætti eins halda fram að rétt
væri að telja borgarstjórann gísl
eigin orða eða þá að enginn hafi
rétt á því að taka borg-
arstjórastólinn í gíslingu. Slík
orðaleikfimi er ekki líkleg til
lausnar málsins.
Segja má að átakalínur á vett-
vangi stjórnmálanna hafi skýrst
með framboði Ingibjargar Sól-
rúnar Gísladóttur, en því fer
fjarri að framboð hennar valdi
einhverjum sérstökum straum-
hvörfum í íslenskri pólitík. Eng-
inn stjórnmálamaður er ómiss-
andi, hvorki borgarstjórinn í
Reykjavík né aðrir. Þegar upp er
staðið ráða svo ótal margir þætt-
ir úrslitum um hvernig til tekst
með framboð stjórnmálaflokka.
Skýr stefnumál og trúverðugir
frambjóðendur sem kjósendur
geta treyst geta þá gert gæfu-
muninn.
Ákvörðun
borgarstjóra
Eftir Björn Inga Hrafnsson
’ Því fer víðs fjarri aðvilji standi til þess hjá
flokkunum innan
Reykjavíkurlistans að
halda Ingibjörgu Sól-
rúnu sem gísl í Ráðhús-
inu, eins og einhverjir
hafa haldið fram. ‘
Höfundur er skrifstofustjóri
Framsóknarflokksins.
ddist Jan
s, að biðjast
kklandi,
óðernissinn-
ginn verður
Í Frakk-
Marie Le
tu sig hafa
ollandi
fla leiddir til
ágrein-
þeim að
ð til vand-
jóða að
gar Schüss-
listar í Evr-
orystumenn
ægsla-
réttur til
apast með
ESB-aðild
ðislegri
gagnrýn-
üssel hefur
ök að verj-
á að vera
jórn hans í
a á þingi og
ma aðra
n er lýð-
, sem snýst
leggur
nn atkvæði
nnar,
n lætur rík-
isstjórnina eina sitja uppi með hitt, sem er til óvinsælda
fallið,“ segir gjörkunnugur Norðmaður og lýsir þannig,
hvernig Carl I. Hagen leikur lausum hala í norskum
stjórnmálum, af því að þar hafa forystumenn annarra
flokka ekki treyst sér að fara sömu leið og Schüssel í
Austurríki eða Balkenende í Hollandi.
x x x
Mörgum hættir til að lýsa átökum í stjórnmálum eins
og útsláttarkeppni. Vissulega gerist það stundum, að
flokkar eða einstaklingar eru slegnir svo út af laginu, að
þeir detta sjálfkrafa úr keppni. Hitt er þó algengara, að
einstaklingurinn sjálfur tekur af skarið um eigin framtíð
og rökstyður ákvörðun sína. Þótt Al Gore tapaði fyrir
George W. Bush í forsetakosningunum árið 2000, varð
ekki ljóst fyrr en nú á dögunum, að hann ætlaði ekki aftur
fram gegn Bush – og Gore tók sjálfur af skarið um það.
Skýrustu skilaboð um framtíð sína fá stjórnmálamenn
frá eigin stuðningsmönnum, hvort heldur um flokks-
bræður eða samstarfsmenn í ríkisstjórn eða sveitarstjórn
er að ræða.
Við val á fólki í framboð, hvort heldur með almennu
prófkjöri, í kjördæmisráðum eða uppstillingarnefnd er
óhjákvæmilegt, að gert sé upp á milli einstaklinga. Án
stuðnings hópsins kemst enginn í framboð í nafni hans.
Sætti menn sig ekki við slíkar leikreglur eiga þeir lítið er-
indi í stjórnmálastarf. Er þess vegna undarlegt, hve
margir hafa stofnað til framboðs í nafni sjálfra sín eða
eigin flokks, eftir að hafa orðið undir meðal þeirra, sem
áður veittu þeim umboð sitt. Velji menn að stofna til
einkaframboðs, eftir að hafa verið hafnað af rótföstum
stjórnmálaflokki, tjalda þeir til einnar nætur í einskonar
flóttamannabúðum og hafa lítil áhrif á landstjórnina,
nema þar ríki almennt uppnám.
Hafi menn verið valdir til opinberra trúnaðarstarfa
með lýðræðislegan meirihluta á bakvið sig, eiga þeir
sjaldan aðra útgönguleið en segja af sér, ef meirihlutinn
brestur. Í ríkisstjórnum Austurríkis og Hollands varð
óeining innan flokka Haiders og Fortuyns til þess að ráð-
herrum flokkanna var ekki lengur sætt og stjórnirnar
féllu. Baklandið, eins og stuðningsmannahópurinn er nú
gjarnan nefndur, brast og þar með forsendan fyrir meiri-
hluta að baki ríkisstjórnum.
Hitt gat einnig gerst, að forsætisráðherrann í Vín
gengi fram með þeim hætti, að stuðningsflokkur hans
hefði af þeim sökum sagt skilið við hann. Jafnvel hefði
Haider getað sett Schüssel skilyrði; veldi hann ekki á
milli tveggja skýrra kosta, yrði hann að víkja, ekki yrði
þolað, að hann kysi báða kosti. Ef Schüssel hefði haft við-
vörun Haiders að engu og setið sem fastast, hefði mátt
saka austurríska forsætisráðherrann um að brjóta gegn
þingræðinu og lýðræðislegum leikreglum, jafnvel þótt
hann ætti í höggi við mann eins og Haider.
x x x
Þótt Lionel Jospin hafi horfið úr sviðsljósi franskra
stjórnmála eftir ósigurinn 21. apríl og ekki sagt neitt um
þróun þeirra opinberlega síðan, er enn fylgst grannt með
hverju pólitísku skrefi, sem hann stígur. Í nóvember var
sagt frá því, að hann hefði skráð sig í flokksdeild sósíal-
ista í 18. hverfi Parísar og væri með því að tryggja sér
rétt til að kjósa fulltrúa á landsþing flokksins á næsta ári
í borginni Dijon. Kannanir sýna, að Jospin hefur lang-
mest fylgi sósíalista sem frambjóðandi í forsetakosn-
ingum 2007.
Hér skal engu spáð um framtíð Jospins eða stjórnmála
almennt í þeim Evrópulöndum, sem hafa verið nefnd til
sögunnar. Hvarvetna hefur verið tekist á innan ramma
leikreglna lýðræðisins og menn sætt sig við þau mörk,
sem þær setja þeim. Hvergi hefur neinum forystumanni
dottið í hug, að hafa viðhorf stuðningsmanna sinna að
engu og segja þeim að hafa sig hæga, forystumaðurinn
einn viti, geti farið sínu fram og þurfi ekki að taka tillit til
sjónarmiða annarra. Að virða leikreglur lýðræðisins að
vettugi með þrásetu í embætti, eftir að meirihluti að baki
valdsmanni brestur, er hvergi réttlætanlegt. Valdsmað-
urinn á það hins vegar við sjálfan sig, hvernig hann hagar
eigin pólitískri framtíð.
ýðræðisins
bjorn@centrum.is
En frá því
að er rekið
byggist á
allt í senn
stjórntæki og siðgæðisvörður heillar þjóðar. Umgjörð-
in um stofnunina tekur mið af þessari sýn – stórt
steinsteypubákn á góðum útsýnisstað, þar sem sér vel
yfir. Dagskrárgerðin fer í stórum dráttum fram innan-
húss þar sem rekin eru stúdíó og stoðdeildir, sem mið-
aðar eru við aðstæður fyrir áratugum þegar vinna
þurfti allt dagskrárefni innanhúss. Afnotagjöld fara að
litlu leyti í dagskrárgerð, en í allt of ríkum mæli í al-
mennan rekstur stofnunarinnar. Engin umræða skap-
ast af viti um það hvernig bæta megi rekstur stofn-
unarinnar, því hún er stöðugt bitbein í
flokkspólitískum hráskinnaleik, þar sem allir flokkar
virðast undir sömu sök seldir.
Við þurfum lifandi ríkisútvarp, sem skapar hæfi-
leikafólki möguleika til að vinna að gerð sjónvarps- og
útvarpsefnis, hvort sem það er í vinnu hjá Stofnuninni
eða annars staðar. Eðlilegasta framtíðarþróun Rík-
isútvarpsins felst í því að losa um þann stofnanabrag
sem á því fyrirbæri er. Útvarps- og sjónvarpsstöðvar
eru ekki fyrst og fremst hús, heldur starfsandi, metn-
aður og fólk. Því er augljósasta upphafsskrefið að
leysa stofnunina undan því að reka óhagkvæmt og allt-
of stórt hús og flytja hana í ódýrara og hentugara hús-
næði, með einu stúdíói og fréttastofu. Samhliða slíkri
breytingu ætti að kaupa að alla dagskrárgerð, utan
daglegra frétta.
Lyftistöng fyrir
kvikmyndagerð
Auðvelt er að sjá fyrir sér að stærstur hluti þess
fjár sem nú rennur til rekstrar Ríkisútvarpsins verði
til reiðu í einhvers konar menningarsjóði, sem allar
stöðvarnar – Ríkissjónvarpið, hljóðvarpið og einka-
stöðvarnar – myndu sækja um framlög úr, til að vinna
að gerð íslensks efnis. Hægt er að hugsa sér að ákveð-
ið verði árlega að veita ákveðinni fjárhæð í ákveðinn
fjölda leikrita, íslenskra gamanþátta o.s.frv. Allir kvik-
myndagerðarmenn ættu þá að geta keppt um framlög
á grundvelli gæða þeirra hugmynda sem þeir hafa
unnið. Breyting í þessa veru yrði íslenskri kvikmynda-
gerð gífurleg lyftistöng og myndi skapa möguleika á
því að framleiða hér á landi sjónvarpsefni í hæsta
gæðaflokki, sem geti orðið útflutningsvara. Áherslan
yrði á efni og dagskrá en ekki umbúðir. Íslenskir kvik-
myndagerðarmenn myndu öðlast aðgang að glæsi-
legum sjóði til að vinna fyrir metnaðarfull verkefni, í
stað þess að fénu sé varið í rekstur og viðhald óhag-
kvæmra upptökustúdíóa og skrifstofa. Ljóst er að með
þessari aðferð yrðu til fleiri og metnaðarfyllri innlend
dagskrárverk en nú. Við myndum auðvelda listamönn-
um á þessu sviði að skapa verk sem veittu okkur öllum
ánægju og gleði – auðvelda þeim að skapa mynd af
heiminum sem við könnumst við og þurfum að þekkja.
Við eigum satt að segja betra skilið en núverandi
ástand.
eimi
Morgunblaðið/Ásdís
Höfundur er lögfræðingur.
dagerð, ef áherslum yrði breytt í rekstri Ríkisútvarpsins.