Morgunblaðið - 28.12.2002, Blaðsíða 20

ERLENT
20 LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÍBÚAR Kenýa gengu að kjörborð-
inu í gær í sögulegum kosningum en
Daniel arap Moi lætur nú af embætti
forseta eftir 24 ár á valdastóli. Ásak-
anir um kosningasvindl settu svip
sinn á forsetakjörið en stjórnarand-
staðan fullyrti að nöfn um tveggja
milljóna manna hefðu verið fjarlægð
af kjörskrá.
Óháðir aðilar staðfestu að hundr-
uð manna hefðu mætt á kjörstað til
þess eins að komast að raun um að
nöfn þeirra voru ekki á kjörskránni.
Raila Odinga, talsmaður Regnboga-
bandalagsins (NARC), sagði eðlilegt
að skekkjumörk mældust 1–2% en
öðru gilti þegar um 20% villu á kjör-
skránni væri að ræða.
Sérfræðingar segja að um 10
milljónir manna hafi átt að vera á
kjörskrá vegna kosninganna. Full-
yrti Odinga að þeir sem hefðu kom-
ist að því að nöfn þeirra vantaði á
kjörskrá ættu það margir sameig-
inlegt að bera nöfn sem væru algeng
meðal þjóðarbrota sem venjulega
styddu stjórnarandstöðuna í land-
inu.
Tveir frambjóðendur berjast um
forsetaembættið; Mwai Kibaki,
fulltrúi NARC, og Uhuru Kenyatta,
sem nýtur stuðnings fráfarandi for-
seta og stjórnarflokksins, Þjóðar-
samtaka Kenýa (KANU). Flestar
kannanir, sem gerðar voru fyrir
kosningarnar, bentu til að Kibaki
myndi bera sigur úr býtum. Þau úr-
slit myndu teljast söguleg enda hef-
ur KANU-flokkurinn ráðið ríkjum í
Kenýa frá því að landið fékk sjálf-
stæði árið 1963.
Fréttaskýrendur segja þó að Ken-
yatta hafi háð öfluga kosningabar-
áttu og að útilokað sé að spá fyrir
um úrslitin. Ekki verður ljóst fyrr en
á sunnudag eða mánudag hver hefur
verið kjörinn nýr forseti Kenýa.
Forystumenn NARC-flokksins
sögðust sigurvissir þrátt fyrir þá
meinbugi sem þeir telja hafa ein-
kennt framkvæmd kosninganna.
„Kenýamenn ættu að virða friðinn
um leið og þeir kjósa, enda mega
þeir vera fullvissir um að Regnboga-
bandalagið mun mynda næstu rík-
isstjórn,“ sagði Kibaki sjálfur fyrir
framan kjörstað í Munaini í Othaya,
sem er í miðju Kenýa.
Kenyatta bar sig hins vegar einn-
ig vel eftir að hann hafði greitt at-
kvæði í Gatundu, þorpi um 60 km
norður af höfuðborginni Nairobi.
„Ég er vongóður um sigur. Þetta er
sögulegur dagur, þetta er dagur um-
breytinga og ég er viss um að Ken-
ýamenn hafa valið mig,“ sagði hann.
Tvísýnt um úrslit
kosninga í Kenýa
Reuters
Áttatíu ára gamalli konu, Hellen Wangari, er hér hjálpað að kjósa á kjör-
stað í Othaya, um 180 km frá Nairobi.
Nairobi. AFP.
MWAI Kibaki er gamall refur í
pólitíkinni, nýtur virðingar sem
hagfræðingur og tókst að fylkja
meginhluta
stjórnarand-
stöðunnar í
Kenýa á bak við
sig í þessari
kosningabar-
áttu. Hann er
71 árs gamall.
Kibaki er af
Kikuyu-
ættbálkinum,
sem er sá
stærsti í Kenýa og var afar
áhrifamikill í tíð Jomos Kenyat-
tas, sem var forseti 1963–1978.
Hann stundaði nám í Úganda og
við London School of Economics
en kenndi síðan við Makarere-
háskóla í Kampala, höfuðborg
Úganda. Hann sagði starfi sínu
þar lausu til að taka þátt í bar-
áttu Kenýa fyrir sjálfstæði frá
Bretlandi snemma á sjöunda ára-
tugnum og átti m.a. þátt í því að
skrifa fyrstu stjórnarskrá lands-
ins.
Kibaki var kjörinn á þing 1963
og hefur átt þar fast sæti síðan.
Hann lét þó lítið á sér bera fyrstu
árin eftir að landið fékk sjálf-
stæði. Árið 1966 var hann hins
vegar skipaður iðnaðar- og við-
skiptaráðherra. Þremur árum
síðar var hann útnefndur fjár-
málaráðherra og gegndi hann
því embætti til 1982. Hann hefur
því þjónað í ríkisstjórn beggja
forseta Kenýa, Kenyattas og
Daniels arap Moi, sem nú lætur
af embætti.
Kibaki var varaforseti Kenýa
oginnanríkisráðherra 1978–
1988, og varaforseti KANU-
stjórnarflokksins 1978–1991.
Þegar banni við starfsemi stjórn-
arandstöðuflokka var aflétt árið
1991 sagði hann hins vegar skilið
við KANU og stofnaði Lýðræð-
isflokkinn, sem hann stýrir enn.
Kibaki bauð sig fram gegn Moi
í forsetakosningum 1992 og 1997
en hafði ekki erindi sem erfiði.
Hann hefur verið leiðtogi stjórn-
arandstöðunnar í Kenýa síðan
1997.
Mwai Kibaki
Hefur setið á þingi
síðan 1963
FRAMBJÓÐANDI stjórn-
arflokksins, Uhuru Kenyatta, er
42 ára gamall. Hann er sonur
Jomos Ken-
yattas, sem var
fyrsti forseti
Kenýa eftir að
landið fékk
sjálfstæði 1963.
Hann hefur
ekki mikla
reynslu af
stjórnmálum
en þykir metn-
aðargjarn og
hefur lýst því
yfir að hann vilji blása nýju lífi í
störf stjórnarflokksins (KANU).
Uhuru reyndi fyrst að láta til
sín taka snemma á síðasta ára-
tugi en hafði ekki árangur sem
erfiði. Þá hafði faðir hans,
Jomo, verið í gröf sinni í meira
en áratug.
Hann bauð sig fram til þings
árið 1997 en náði ekki kjöri.
Daniel arap Moi, fráfarandi for-
seti, tók hinn unga Kenyatta
hins vegar upp á sína arma í
kjölfarið og árið 2000 útnefndi
Moi hann til þingsetu. Í fyrra
tók Kenyatta síðan sæti í rík-
isstjórn Kenýa.
Skýrir þetta hvers vegna
menn hafa litið svo á að Moi
hafi í raun útnefnt Kenyatta
sem arftaka sinn. Lét Moi einu
sinni hafa eftir sér að Kenyatta
væri maður „sem mætti vísa
veginn“. Ekki eru allir hins veg-
ar jafnsáttir við skjótan frama
Kenyattas og segja reynsluleysi
hans munu koma honum í koll
síðar.
Segja sumir að Moi líti svo á
að með því að tilnefna Kenyatta
sem forsetaframbjóðanda
KANU sé hann að reyna að
tryggja að ekki verði farið að
rannsaka ásakanir um spillingu
í valdatíð Mois.
Kenyatta hefur hins vegar
lagt áherslu á sjálfstæði sitt, þó
að hann hafi engu að síður feng-
ið Moi til liðs við sig í kosninga-
baráttunni. „Ég á mig sjálfur og
get staðið á eigin fótum,“ sagði
hann oftar en einu sinni.
Vill feta í fótspor
föður síns
Uhuru
Kenyatta
VENESÚELA, fimmta mesta olíu-
útflutningsríki heims, hefur neyðst
til að flytja inn bensín og óska eftir
matvælum frá öðrum ríkjum vegna
mikils eldsneytis- og matvælaskorts
í landinu eftir 25 daga allsherjar-
verkfall.
Stjórn Brasilíu tilkynnti í fyrra-
dag að hún hygðist senda skip með
520.000 föt af bensíni til Venesúela
og stjórnvöld í Dóminíska lýðveldinu
sögðust ætla að senda matvæli sem
greiðslu fyrir olíu sem landið fékk
frá Venesúela fyrir verkfallið. Stjórn
Hugos Chavez, forseta Venesúela,
hefur einnig hafið viðræður við Kól-
umbíumenn um að þeir sjái landinu
fyrir mjólk og kjöti.
Venesúela hefur flutt út um 2,7
milljónir fata af olíu á dag en útflutn-
ingurinn nemur nú aðeins um
200.000 fötum á dag. Tekjutapið
nemur rúmum fjórum milljörðum
króna á dag. Verkfallið er ein af
meginorsökum þess að heimsmark-
aðsverðið á olíu hefur hækkað í 32
dollara á fatið og hefur ekki verið
jafnhátt í tvö ár.
Samtök Ameríkuríkja hafa hafið
milligöngu um samningaviðræður
milli stjórnar Chavez og andstæð-
inga hans, verkalýðsleiðtoga,
frammámanna í viðskiptalífinu og
stjórnmálamanna sem standa fyrir
verkfallinu. Stjórnin er sögð hafa
hafnað kröfu andstæðinga Chavez
um að hann hætti við að reka þá
starfsmenn ríkisolíufyrirtækisins
PDVSA sem tekið hafa þátt í verk-
fallinu.
Andstæðingar forsetans hafa
einnig krafist þjóðaratkvæða-
greiðslu í febrúar um hvort hann eigi
að segja af sér. Þótt Chavez beri ekki
lagaleg skylda til að hlíta niðurstöðu
atkvæðagreiðslunnar vona andstæð-
ingar hans að hún verði til þess að
hann neyðist til að segja af sér. Cha-
vez segist hins vegar ekki ætla að
láta af embætti, jafnvel þótt 90%
landsmanna greiði atkvæði gegn
honum.
Samkvæmt stjórnarskrá landsins
er hægt að efna til bindandi þjóð-
aratkvæðagreiðslu um hvort forset-
inn eigi að láta af embætti þegar sex
ára kjörtímabil hans er hálfnað, eða í
ágúst á næsta ári. Stjórnin er sögð
hafa léð máls á því að atkvæða-
greiðsla fari fram í febrúar, þótt hún
yrði ekki bindandi, ef hæstiréttur
landsins samþykkti það.
Einn leiðtoga stjórnarandstöð-
unnar, Enrique Ochoa Antich, hefur
lagt til að hún hætti verkfallinu og
einbeiti sér að því að undirbúa þjóð-
aratkvæðagreiðslu um Chavez 2.
febrúar. „Því miður höfum við rík-
isstjórn sem getur skorið af sér nefið
til að halda völdunum,“ sagði Ochoa
Antich.
Aðrir leiðtogar stjórnarandstöð-
unnar sögðu hins vegar að engin
áform væru um að hætta verkfallinu.
Neyðast til að
flytja inn bensín
Caracas. AP, AFP.
AP
Andstæðingar Hugos Chavez, forseta Venesúela, krefjast afsagnar hans á mótmælagöngu í Caracas.
Allsherjarverkfall hefur nú staðið
yfir í 25 daga í Venesúela
TVEIR vopnaðir Palestínumenn
réðust í gær inn í eina af landnema-
byggðum gyðinga á Vesturbakkan-
um, Otniel, skammt frá Hebron og
drápu fjóra Ísraela. Annar árásar-
mannanna var þegar felldur en hinn
nokkru síðar, að sögn Ísraelshers.
Samtökin Íslamska Jihad lýstu árás-
inni á hendur sér í gærkvöldi.
Fimmtudagurinn var einn sá blóð-
ugasti í átökum Palestínumanna og
Ísraela í margar vikur, er níu Palest-
ínumenn voru drepnir í átökum við
herinn á Vesturbakkanum og Gaza.
Andlegur leiðtogi Hamas-samtaka
múslíma, Sheikh Ahmad Yassin, hét
því í gær að Ísraelsríki liði undir lok
á fyrsta fjórðungi aldarinnar. „Ríki
síonista verður eytt á fyrsta fjórð-
ungi þessarar aldar. Ég bið ykkur að
sýna þolinmæði,“ sagði Sheikh Yass-
in í ávarpi til um 30 þúsund stuðn-
ingsmanna sinna á útifundi í Gaza-
borg í gær í tilefni af því að 15 ár
voru liðin frá stofnun Hamas. „Við
munum halda áfram píslarvættisað-
gerðum okkar uns hersetu Ísraela
lýkur,“ sagði Sheikh Yassin.
Sex féllu á
Vestur-
bakkanum
Gazaborg, Jerúsalem. AFP.