Morgunblaðið - 28.12.2002, Blaðsíða 49

BRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2002 49
Í BRÉFI sínu frá 7. 12. ásakar for-
stjóri Landsvirkjunar mig um for-
dóma í garð fyrirtækisins og starfs-
manna þess. Ekki tókst honum í
þessu bréfi að grynnka á þessum
mínum „fordómum“, rökin af hans
hálfu eru ekki nógu sterk. Á öllum
þessum árum sem ég hef farið sem
leiðsögumaður með ferðamönnum
um landið okkar hef ég ekki hitt
neinn sem kemur hingað til að
skoða stóriðjuframkvæmdir eða
orkuver. Þetta fólk er flest búið að
ferðast víðar um heim, er frekar
efnalega vel stætt enda er Ísland
dýrt ferðaland. Ferðamenn þessir
koma hingað vegna sérstæðrar
náttúru, af stóriðju hafa þeir nóg í
sínu heimalandi. Flestir þeirra eru
undrandi yfir því að við skyldum
ekki leggja meiri áherslu að varð-
veita og vernda þessi svæði sem enn
eru ósnortin. Ég trúi vel að fólkið
sem kemur til Íslands í boði Lands-
virkjunnar komi á allt öðrum for-
sendum. Þetta fólk telst örugglega
ekki vera hinn dæmigerði ferða-
maður, hér ert þú með fordóma,
Friðrik. En til þess að eyða for-
dómum mínum, værir þú til að
svara mér og fleirum landsmönnum
hér á þessum vettvangi eftirfarandi
spurningum?
1. Eigum við Íslendingar virkilega
að bera okkur saman við þróun-
arlönd í heiminum miðað við fyrir
hvaða verð og hvaða skilyrði við
erum til að selja erlendum aðilum
orkuna okkar?
Ísland er ríkt land og þarf ekki á
slíku að halda.
2. Hvaða rafmagnsverð er Alcoa til
að borga?
Ég sætti mig ekki við sem
óbreyttur skattborgari að slíkar töl-
ur séu „viðskiptaleyndarmál“.
3. Erum við ekki í mjög erfiðri
samningsstöðu eftir að mörg önn-
ur fyrirtæki eru búin að draga sig
úr Kárahnjúkaævintýrinu?
4. Telur þú ennþá að Kárahnjúka-
virkjunin sé hagkvæmasti og
hættuminnsti virkjunarkostur
eftir að fjöldi vísindamanna er á
gagnstæðri skoðun?
5. Hvað kallar þú endurnýjanlegar
orkulindir?
Stíflulón eins og Hálslónið mun
fyllast á útreiknanlegum tíma af
jökulleir og verður þar með ónot-
hæft. Eftir munu verða stórkostleg
náttúruspjöll sem erfitt verður að
bæta fyrir.
6. Þarf nokkuð að kalla á hjálp Þjóð-
kirkjunnar í pólitískum tilgangi?
Mér fannst skondið að fylgjast
með athöfninni þegar nýja brúin yf-
ir Jökulsá á Dal var vígð.
Og eitt í lokin: Ég í minni stöðu
sem kennari og leiðsögumaður yrði
örugglega látin sæta ábyrgð ef ég
týndi einhverjum ferðamanni í há-
lendisferð. Verður þú í þinni stöðu
líka látinn bera ábyrgð ef þú týnir
mörgum milljörðum í vafasömum
framkvæmdum?
ÚRSÚLA JÜNEMANN,
kennari og leiðsögumaður.
Fordómar og ferðamenn
Frá Úrsúlu Jünemann:
LÍTILL efnislegur áhugi hefur hér
verið sýndur þjóðaratkvæðagreiðsl-
unum um Nice-samkomulagið á Ír-
landi og ástæðum þess að því var
hafnað þar í fyrra. Þetta gildir bæði
um fólk sem berst fyrir og á móti að-
ild Íslands að ESB. Samt var þar
tekist á um einmitt sömu hlutina
sem hljóta að hafa áhrif á afstöðu
okkar, þ.e. stöðu smáþjóðar í þessu
’heimsveldi’ – ’empire’ er orðið sem
sumir írskir andstæðingar sam-
komulagsins nota um ESB eins og
það er að verða. Því verður meira
miðstýrt en áður af fulltrúum stór-
veldanna innan þess, og almenning-
ur verður enn valdalausari gagnvart
fjarlægari yfirvöldum. Umræðan
hér hefur að mestu snúist um fyr-
irkomulag fiskveiða, en mjög lítið
um sjálft eðli og skipulag ríkjasam-
bandsins. Slíkt hlýtur samt að skipta
höfuðmáli fyrir þá Íslendinga sem
eru að brjóta heilann um þessi mál –
hvort við eigum að sækja um aðild
að Evrópusambandinu eða ekki. Hér
á eftir fara nokkrar mikilvægustu
röksemdir andstæðinga Nice-sam-
komulagsins:
„Nice-samkomulagið er alvarlega
gallað. Það tekur burt mikilvægan
þátt lýðræðisferlis í Evrópusam-
bandinu, sem sé rétt allra aðildar-
ríkja til að eiga fulltrúa í fram-
kvæmdastjórn þess. Þótt okkur sé
sagt að Írland muni missa fulltrúa
sinn í jafnlangan tíma og önnur að-
ildarríki, þá skiptir slíkt greinilega
meira máli fyrir smáríki en þau
stærri, sem hafa fleiri fulltrúa í ráð-
herraráðinu og því meiri atkvæðis-
rétt.“
„Raunverulegur tilgangur Nice-
samkomulagsins er að flytja valdið
frá smærri ríkjum til hinna stærri
áður en til stækkunar kemur. Þetta
er gert til þess að stærri ríkin geti
sagt meirihluta ríkja í ESB fyrir
verkum. Neitunarvaldið sem áður
var hægt að beita til að vernda ‘mik-
ilvæga þjóðarhagsmuni’ verður nú
afnumið á 30 nýjum sviðum og hlut-
ur Íra á Evrópuþinginu og í ráð-
herraráðinu, sem er nú þegar lítill,
verður enn minnkaður.“
„Nice-samkomulagið gerir mögu-
lega ‘aukna samvinnu sumra ríkja’
sem er feluorð fyrir það að sum
löndin geta þróast, án þess að hin
fylgi með, til að mynda kjarna í yf-
irþjóðlegu sambandsríki. Þjóðir eins
og Írar verða að sætta sig við þessi
skilyrði án mótmælaréttar, annars
verða þær skildar eftir á þróunar-
brautinni. Enginn vafi er á því að
þessi kjarni sambandsríkisins muni
segja öðrum þjóðum í ESB fyrir
verkum og koma fram við þau eins
og nýlendur til að arðræna, fremur
en sem jafnréttháa félaga. Útkoman
verður lagskipt Evrópusamband
með annars og jafnvel þriðja flokks
ríkjum, en það er fyrsta slíka skipt-
ingin frá stofnun þess.“
Það var andúð á slíkri alþjóðavæð-
ingu sem neytt er upp á fólk – og
stjórnmálamönnum sem hlusta ekki
á áhyggjur þess – sem leiddi til þess
að Írar sögðu NEI við Nice-sam-
komulaginu í fyrra, þótt nú tækist að
fá fram JÁ með miklum hræðslu-
áróðri og fjármagni í kosningabar-
áttunni.
Viljum við eða viljum við ekki
verða (annars eða þriðja flokks)
hluti af slíku sambandsríki? Það
hlýtur að vera spurningin sem Ís-
lendingar þurfa að taka afstöðu til.
Heimildir: http://www.ireland.com/,
no2nice.org
INGIBJÖRG INGADÓTTIR,
Njálsgötu 75, 101 Reykjavík.
Nice-samkomulagið
Frá Ingibjörgu Ingadóttur:
YFIRLÝSINGAR forsætis- og utan-
ríkisráðherra um að íslensku flug-
félögin Flugleiðir og Atlanta myndu
verða nýtt til flutnings á hermönnum
Natoríkja ef um það bærust beiðnir
frá hernaðaryfirvöldum bandalags-
ins vegna hernaðarástands eru
ótímabærar og vanhugsaðar þar sem
engin skilgreining né mat á aðstæð-
um er lagt til grundvallar yfirlýsing-
unni. Ég hef alla tíð verið fylgjandi
aðild Íslands að Nato og starfaði á
fjórða áratug að löggæslu- og örygg-
ismálum á Keflav.flugvelli og er því
m.a. vel kunnugt um þau meginatriði
sem lögð eru til grundvallar öryggis-
eftirliti flugfarþega og öðrum tengd-
um aðgerðum. Í reynd erum við hluti
af heildar-öryggisneti þeirra flug-
stöðva, sem tengjast áætlunarflugi
frá og til Íslands, til Evrópu og
Bandaríkjanna. Ísland hefur ekki
her, en hefur innan samningssvæð-
anna haft samvinnu við bandaríska
varnarliðið samkv. ákvæðum varnar-
samningsins frá l95l.
Eftir að kalda stríðinu lauk eftir
fall Sovétríkjanna og Varsjárbanda-
lagsins,sem eru nú að ganga inn í
Nato, er kominn upp gjörbreytt
staða, sem knýr á heildarendurskoð-
un varnarsamningsins. Um það verð-
ur ekki fjallað í þessari grein, en hin
ósýnilega ógn hryðjuverkamanna,
sem eiga sér engin landamæri, og til-
efni óhæfu- og grimmdarverka
þeirra verða sjaldnast séð fyrir
þannig að hægt sé að koma í veg fyrir
þau. Hins vegar hafa almennar ör-
yggisráðstafanir verið hertar eink-
anlega á flugvöllum og hvers konar
mannvirkjum um víða veröld. Öll er-
um við þó meðvituð um að árangurs-
ríkasta vörnin gegn slíkum voða-
verkum er að leita sátta og friðar
meðal þjóða heims, sem grundvallast
á kærleika, dómgreind og réttsýni til
að eyða því ógnarlega misrétti, rang-
læti og fátækt sem ríkir um víða ver-
öld.
Þegar við tökum afstöðu til virkra
hernaðaraðgerða á vegum Natóríkja
þurfum við sem herlaus friðelskandi
þjóð að meta okkar eigin stöðu gagn-
vart þeim, sem hernaðurinn beinist
gegn. Við ráðum engu umhvernig
slík hernaðarátök þróast, erum bara
áhorfendur.
Sú aðstoð sem við höfum veitt
stríðsþjáðum þjóðum eftir styrjald-
arátök er öll af hinu góða og sam-
ræmist vel þeim markmiðum sem við
höfum sett okkur. Ef við hins vegar
tökum að okkur flutning hermanna
og vopna erum við orðin beinir þátt-
takendur í átökum. Verða íslensku
flugfélögin að lúta fyrirmælum rík-
isstjórnarinnar í þeim efnum ef óskir
koma frá herráði Nato um slíka þátt-
töku.
Hinar ótímabæru yfirlýsingar ráð-
herra eftir Natofundinn voru afar
óskynsamlegar og reyndar óþarfar,
það hefði mátt ætla að þeir vildu
strax vera virkir í undirbúningi hinn-
ar hraðvirku 20 þúsund manna her-
deildar Nato, sem á að koma á fót.
Góðir herforingjar blaðra ekki um
ráðagerðir sínar í hernaði fyrirfram,
það hefðu þeir Davíð og Halldór líka
átt að gera. Vilji þeir gera breytingar
á aðkomu okkar vegna hugsanlegra
stríðsátaka á vegum S.Þ. eða Nato
verður að sjálfsögðu að fjalla um það
í utanríksmálanefnd og á alþingi.
„Fjarskyggni“ Ástþórs Magnússon-
ar um rökstuddan grun um hryðju-
verk gagnvart ísl. flugfélögum vegna
yfirlýsinga ráðherranna er náttúr-
lega fyrst og síðast til að vekja at-
hygli á sjálfum sér og Friði 2000,en
getur þó valdið nokkrum tímabundn-
um ótta meðan Írak-málið er ekki til
lykta leitt. „Spádómsgáfa“ Ástþórs
virðist falla vel að miðlaruglinu hér á
landi og væntanlega verður hann vin-
sælasti jólasveinninn fyrir þessi jól.
KRISTJÁN PÉTURSSON,
fyrrv. deildarstj.
Vanhugsaðar yfirlýsingar
Frá Kristjáni Péturssyni:
AÐ horfa einungis á náttúruna í
gegnum bílrúðu er mjög undarleg
hegðun. Til þess að tengjast nátt-
úrunni þarf að lifa
í henni, ganga um
hana og upplifa
hana. Maðurinn
er hluti af nátt-
úrulegu umhverfi
sínu og það um-
hverfi er honum
jafn nauðsynlegt
og að draga and-
ann. Í náttúrunni
eru allir hlutir
tengdir hver öðrum, þeir mynda það
sem kallast vistkerfi og maðurinn er
hvort sem honum líkar betur eða
verr beinn þátttakandi í vistkerfi
náttúrunnar.
Á fyrri öldum áttu Íslendingar allt
sitt undir náttúrunni. Ef hafís kom
að landinu var voðinn vís og oft urðu
menn úti í norðan stórhríð sem gat
skollið á með skömmum fyrirvara.
Segja má, að á þessum tíma hafi
þurft að vernda mennina gagnvart
náttúrunni. En í dag hefur dæmið
snúist við. Í dag þarf að vernda nátt-
úruna gagnvart manninum. Þetta er
kannski dálítið erfitt fyrir Íslendinga
að skilja, en dæmi um þessa breyt-
ingu eru hin tröllauknu áform dags-
ins í dag um að hneppa jökulár
landsins í fjötra sem þær munu seint
eða aldrei losna úr. Það er ekki ein-
ungis að virkja eigi við Kárahnjúka
heldur eru Norðlingaölduveita og
ýmsar aðrar virkjanahugmyndir á
teikniborðinu.
Ef Kárahnjúkavirkjun yrði síð-
asta virkjun Íslandssögunnar væri
e.t.v. hægt að sætta sig við hana, en
það sem ég óttast er að virkjanaþrá-
hyggjan, sem rekja má allt aftur til
Einars Benediktssonar, muni vaxa
enn og eflast á komandi árum. Evr-
ópubúar hafa nú þegar virkjað allar
þær ár sem hagkvæmt er að virkja á
meginlandinu. Aðeins örfáar ár eru
eftir í Noregi og Svíþjóð. Evrópskir
virkjanasinnar eru þess vegna hætt-
ir að virkja heima hjá sér, en farnir
að virkja í þriðja heiminum og á Ís-
landi í staðinn. Bandaríkjamenn eru
farnir að taka niður sínar vatnsafls-
virkjanir í stað þess að byggja nýjar
þannig að ekki er hægt að virkja þar.
Það sorglega er, að við Íslendingar
virðumst vera ákveðnir í því að
fylgja slæmu fordæmi Evrópubúa og
virkja nánast hvern læk hér á landi
sem nær sæmilegri stærð.
Það verður aldrei nógu oft end-
urtekið, að náttúra Íslands er af-
skaplega mikils virði. Ég leyfi mér
að halda því fram, að náttúra lands-
ins sé ekki einungis gagnleg heldur
hafi hún einnig gildi í sjálfu sér sem
hluti af ört minnkandi víðerni heims-
ins.
Svæði eins og hálendi Íslands eru
að verða æ verðmætari og erlendir
ferðamenn eru tilbúnir að koma til
Íslands yfir hálfan hnöttinn einungis
til þess að komast í nánari tengsl við
náttúruna. Slík náttúruupplifun hef-
ur meira að segja þerapískt gildi og
getur aukið langlífi manna og lífs-
hamingju.
Fólki sem lifir í allsnægtum og
vellystingum hættir til að gleyma
tengslum sínum við náttúruna og tel-
ur að náttúran sé bara einhvers kon-
ar afþreyingardæmi eins og ýkt flott
bíómynd sem hægt er að virða fyrir
sér á leiðinni í sumarbústaðinn. En
náttúran er svo miklu meira. Hún er
lífið sjálft, upphaf þess og endir og
án hennar fær samfélag mannanna
ekki staðist til lengdar. Þjóð sem á
enga ósnortna náttúru lengur, held-
ur einungis virkjanir til þess að sýna
ferðamönnum, er ekki rík þjóð held-
ur ein fátækasta þjóð heims. Þá fá-
tækt vil ég ekki að við Íslendingar
bjóðum komandi kynslóðum. Við
skulum því berjast áfram gegn virkj-
unum á hálendinu.
INGIBJÖRG E. BJÖRNSDÓTTIR,
umhverfisfræðingur,
Fálkagötu 17, Reykjavík.
Um virkjun Íslands
Frá Ingibjörgu E. Björnsdóttur:
Ingibjörg E.
Björnsdóttir