Morgunblaðið - 21.01.2003, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 2003 23
bílar
ALLTAF Á MIÐVIKUDÖGUM
SMÁAUGLÝSING
AÐEINS 995 KR.*
Áskrifendum Morgunblaðsins
býðst smáauglýsing fyrir aðeins 995 kr.*
Pantanafrestur er til kl. 12 á þriðjudögum.
* 4 línur og mynd.
HAFÐU SAMBAND!
Auglýsingadeild Morgunblaðsins sími 569 1111 eða augl@mbl.is
ÁRNI Heimir Ingólfsson flutti í
upphafi tónleika Hamrahlíðarkórsins
stuttan fyrirlestur um uppruna
madrigalsins, mismunandi gerð hans
og gat að nokkru sérkenna þeirra höf-
unda sem á efnisskránni voru. Saga
madrigalsins er merkileg og á hann
uppruna sinn í umróti endurreisnar-
tímans. Við upphaf barokktímans, er
nokkuð ljóst, að tilkoma óperunnar, sí-
vaxandi gerð hljóðfæratónlistar, átti
sinn þátt í að gerð madrigalsöngva
lagðist af upp úr aldamótunum 1600.
Nokkuð eru fræðimenn ósammála
um merkingu orðsins „madrigal“ og er
ýmist haldið fram að það sé dregið af
„madre“ (móðir) eða „matricale“ (móð-
urkviður) og þá átt við lag sem sungið
er á móðurmálinu, ekki latínu, eða
„mandra“, sem merkir hjörð og þá átt
við að um sé að ræða eins konar hjarð-
ljóð. Orðið kemur fyrst fram á 14. öld
og þeir sem notuðu nafnið voru m.a.
Cascia, da Bologna og Landini hinn
blindi. Seinni tíma madrigalinn rekur
sögu sína til útgáfu á Madrigali de div-
ersi musici, sem gefin var út í Róm
1530. Fyrst voru tónsett alvarleg ljóð,
eins eftir Petrarca og voru það aðal-
lega Norður-Ítalir og í bókinni frá
1530, er að finna höfunda eins og
Verdelot og Festa en á sama tíma
komu fram Arcadelt og Willaert. Hjá
d́Este-fjölskyldunni í Ferrara, störf-
uðu de Rore, sem m.a. tónsetti texta úr
Inferno eftir Dante, og Gesualdo, en
seinni kona hans var Elenora d’Este.
Samtímis við d́Eate-hirðina starfaði
skáldið Tasso og urðu hann og Ges-
ualdo vinir. Feneyingarnir áttu þarna
hlut að m.a. A. Gabrieli
og Monteverdi, sem
ásamt Gesualdo eru
taldir frumlegastir
madrigalhöfunda. Luca
Marenzio er stafaði í
Róm mun hafa haft mest
áhrif á tónsmiði utan
Ítalíu, sérstaklega ensk
tónskáld, sem höfðu ekki
fylgst með því sem var
að gerast á Ítalíu eftir
slitin við páfadóm 1534.
Muscia transalpina, sem
er safn ítalskra madrig-
ala með þýddum textum
á ensku, var gefin út
1588 og þar með tóku
Englendingar við sér og
á tímabilinu 1590 til
1620, varð til safn snilld-
arverka, sem eru ein-
stæð í sögu enkrar tón-
listar. Þýsk og frönsk
tónskáld sóttu mjög til
Ítalíu og fransk-flæmska
stórtónskáldið Lassus,
sem lærði og starfaði á
Ítalíu um árabil, settist
að í Þýskalandi og mót-
aði þýska madrigalann.
Tónleikar Hamrahlíð-
arkórsins í Háteigs-
kirkju hófust á madrig-
alnum Musica eftir
austurrísk-slóvenska
tónskáldið Handl eða Gallus, eins og
hann var einnig nefndur. Þar gat strax
að heyra þá hljómfegurð, sem Þor-
gerður Ingólfsdóttir magnar með unga
fólkinu og laðar fram hrífandi söng-
gleði. Næsti höfundur var einnig norð-
analpamaður, Hassler en eftir hann
söng kórinn Nun fanget an og fræg-
asta lag hans Tanzen und springen.
Þarna réð ríkjum gleðin og svo var
einnig í hinu leikræna og gamansama
Il est bel et bon eftir franska tónskáld-
ið Passereau sem auk
gamansemi valdi sér oft
klúra texta. Næsta lag,
Pavane, eftir franska
tónskáldið Arbeau (rétt
nafn Tabourot), hæglátt
danslag, var einstaklega
fallega sungið við léttan
trommuundirleik. Moro
lasso eftir Gesualdo er
einn af frægustu
madrigölum sögunnar,
meistaraverk í tónskip-
an og erfitt í söng en það
var í eina skiptið, þar
sem heyra mátti að
sópraninn ætti í erfið-
leikum með hæstu tón-
ana. Glaðværðin tók svo
við í O occhi, manza mia
eftir Lassus og þar næst
í kunnasta lagi Gastold-
is, Amor vittorioso.
Eftir hlé voru söngv-
ar eftir ensku tónskáldin
Bennet, Weelkes, Dow-
land, Farnaby, Morley,
Wilbye, Pilkington og
Tomkins sungin og til að
telja eitthvert sérstak-
lega, var Come away
eftir Dowland, sem var
líklega fegursta tón-
smíðin á efnisskránni,
ótrúlega vel sungin af
Hamrahlíðarkórnum,
undir frábærri stjórn Þorgerðar Ing-
ólfsdóttur. Kórinn er í mjög góðu formi
og eru karlaraddirnar, sérstaklega
bassinn, fallega hljómandi en það sem
þó er mest um vert, er sú sérstæða
samstilling raddanna, viðkvæmnisleg
og tregafull túlkun í andstöðu við smit-
andi sönggleðina, sem ávallt hefur ein-
kennt söng Hamrahlíðarkórsins undir
stjórn Þorgerðar Ingólfsdóttur.
Tregafull túlkun og
smitandi sönggleði
Jón Ásgeirsson
Árni Heimir Ingólfsson
Þorgerður Ingólfsdóttir
TÓNLIST
Háteigskirkja
Hamrahlíðarkórinn undir stjórn Þorgerðar
Ingólfsdóttur flutti ítalska, þýska,
franska og enska madrigala frá 16. og
17. öld. Laugardagur 18. janúar, 2003.
KÓRSÖNGUR
Út ER komið lítið og handhægt
kver ætlað þeim, sem ferðast um
Mývatnssveit og næsta nágrenni.
Áherzla er lögð á nátt-
úrufar og ekki sízt líf-
ríki Mývatns, sem er
löngu landsþekkt eða
jafnvel heimsþekkt
sem sælustaður
margra andfugla.
Einnig er brugðið upp
myndum af mannlífi í
sveitinni, helztu ör-
nefna getið og bent á
hnýsilega staði, sem
hægur vandi er að
sækja heim á einum
degi.
Víða hefur verið leit-
að fanga, en sýnilega
hefur höfundur sótt
meginhluta efnisins í
ritgerðasafnið Náttúra Mývatns,
sem kom út á vegum Hins íslenzka
Náttúrufræðifélags fyrir rúmum
áratug. Í þá bók skrifa tíu náttúru-
fræðingar um náttúrufar sveitarinn-
ar. Vitnað er í bókina sem heild, en
betur hefði farið á því að geta höf-
unda að einstökum greinum. Sums
staðar er texti sóttur í það rit lítið
sem ekkert breyttur, en annars stað-
ar má að því finna, að höfundur þess-
arar samantektar hefur bútað hann
um of.
Nýútkominni Íslenskri orðabók
hefur verið lagt til lasts að geta allra
handa málblóma. Bókinni til hróss
má þó telja, að orðskrípið »regn-
skuggi« hefur ekki ratað þar inn, en
höfundur orðar það svo, að Mývatns-
svæðið sé »í regnskugga af Vatna-
jökli«, það er í vari af jökli. Þá má
minnast á, að ekki er gerður grein-
armunur á hugtökunum flóru og
gróðri, og blágerlar eru kallaðir blá-
þörungar. Í síðasta kafla bókar er
gefin upp fjarlægð frá Reykjahlíð til
nokkurra staða í nágrenninu. Þar er
sagt að miðað sé við akstur um Hóla-
sand, en greinilega er átt við veg um
Hólssand (eða Hólsfjöll). Þeir, sem
eru ókunnugir á þess-
um slóðum, rugla þess-
um örnefnum iðulega
saman.
Sé á heildina litið,
kemur höfundur þó
nytsömum fróðleik
þokkalega til skila.
Bókin hentar þeim vel,
sem vilja vita mátulega
mikið (eða lítið) og
sennilega gæti hún
nýtzt útlendingum
mjög vel, ef hún yrði
þýdd á erlend mál. Þá
er hún prýdd æði mörg-
um myndum og er
einkar snotur. Sá ágalli
er þó á, að letrið er
helzt til smátt og texti þéttur. Að
baki hönnun og myndrænni útfærslu
stendur Jón Ásgeir í Aðaldal eins og
hann er kynntur á titilsíðu. Þykir
mér hlutur hans áhugaverður.
Náttúra og mannlíf
í Mývatnssveit
BÆKUR
Náttúrufræðirit
Höfundur: Helgi Guðmundsson. 72 bls.
Útgefandi er Forlagið, Reykjavík 2002.
LEIÐSÖGN UM MÝVATN OG
MÝVATNSSVEIT
Ágúst H. Bjarnason
Helgi Guðmundsson
Caffé Kúlture, Alþjóðahúsinu,
Hverfisgötu 1, Pétur Pétursson sýn-
ir 12 landslagsmálverk sem eru öll
máluð með akríllitum á striga. Sýn-
ingunni lýkur sunnudaginn 26. jan-
úar.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is