Morgunblaðið - 01.02.2003, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2003 11
„ÞAÐ er nýtt viðfangsefni á Íslandi
að kenna opinbera stjórnsýslu og
ræða eðli hennar, vanda og sér-
stöðu,“ segir Gunnar Helgi Kristins-
son, prófessor í stjórnmálafræði og
formaður stjórnar stofnunarinnar.
„Fyrir einum til tveimur áratugum
var hér lítil umræða um opinbera
stjórnsýslu og litlar sem engar rann-
sóknir voru gerðar á því sviði. Und-
anfarin ár höfum við orðið vör við
gríðarlega aukinn áhuga á þessu sviði
sem meðal annars hefur birst í nám-
skeiðahaldi, aukinni umræðu og
rannsóknum. Stjórnmálafræðiskor
hefur verið að þróa nám á þessu sviði
undanfarin ár og byrjaði fyrir tveim
árum með MPA-nám (Master of Pu-
blic Administration). Höfum við verið
að læra af þeirri reynslu. Nú þegar
Stofnun stjórnsýslu og stjórnmála er
orðin að veruleika er henni ætlað að
standa að þessu námi með rausnar-
legri hætti en áður. Þannig að MPA-
námið sem við erum að bjóða upp á
haustið 2003 er að mörgu leyti nýtt
nám. Höfum við endurskoðað nánast
öll námskeið sem við höfum verið að
bjóða upp á og aukið framboð á þeim
og haft um það samráð við fjölda ein-
staklinga í ráðuneytum, stofnunum,
fyrirtækjum og hjá Reykjavíkur-
borg.“
Samfélag fagfólks og áhugafólks
um stjórnmál og stjórnsýslu
„Við erum ekki aðeins að bjóða upp
á MPA-nám heldur er um leið verið
að skapa samfélag þeirra sem eru að
vinna í opinberri stjórnsýslu og eru
að rannsaka hana eða hafa áhuga á
málefnum hennar,“ segir Margrét S.
Björnsdóttir, forstöðumaður stofn-
unarinnar. „Sem lið í því höfum við að
markmiði að efla tengsl fræðasam-
félagsins við forystumenn í þjóðlíf-
inu. Í vikunni var fullt út úr dyrum
hjá okkur þegar forseti Íslands, Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, hélt fund með
nemum í stjórnmálafræði.
Einnig hyggjumst við standa fyrir
opnum fundum og málstofum á miss-
erinu með erlendum og íslenskum
fræðimönnum og stjórnmálamönn-
um. Í nokkrum tilfellum er þetta gert
í samstarfi við sendiráð erlendra
ríkja hér á landi, að þessu sinnni það
bandaríska, breska, sænska og
norska. Einn fyrirlestur var í síðustu
viku þar sem rætt var um Bandaríkin
og hugsanlega árás á Írak. Fyrirles-
ari var Mike Corgan, stjórnmála-
fræðingur og prófessor í alþjóða-
stjórnmálum við Boston University,
og umræðustjóri Steingrímur Sigur-
geirsson hjá Morgunblaðinu.
Þá höfum við verið í samstarfi við
Þróunarsvið Reykjavíkurborgar með
morgunfundi sem þau kalla Borgin í
bítið, þar sem rætt er um samfélags-
mál í víðum skilningi. Í febrúar verð-
ur fyrirlestur á okkar vegum þar sem
Anna Lindh, utanríkisráðherra Svía,
sem verður hér í opinberri heimsókn,
mun ræða um reynslu Svía af aðild að
Evrópusambandinu. Annar fundur
verður um áhrif Evrópusamvinnunn-
ar á íslenska og norræna stjórn-
sýslu,í mars verður fundur um þjóð-
ernishyggju og Evrópusambandið og
í apríl verður opinn fundur um þróun
stjórnmálaþátttöku almennings. Sá
fundur ber yfirskriftina „Are politics
becoming a spectator sport?“ Eða
eins og þetta gæti útlagst á íslensku:
Eru stjórnmál að verða áhorfenda-
íþrótt? Þetta eru aðeins nokkur dæmi
um hvað er á döfinni á þessu sviði því
dagskráin er í stöðugri þróun.
Þá er vert að geta þess að við höf-
um stofnsett Fræðslu- og ráðgjafar-
ráð sem bakhjarl fyrir stjórn stofn-
unarinnar. Þessi öflugi hópur, sem í
eru tólf manns, fundaði í fyrsta skipti
nú í vikunni.“
Námið þverfaglegt
Gunnar Helgi segir meginástæð-
una fyrir því að Stofnun stjórnsýslu-
fræða og stjórnmála var sett á lagg-
irnar sé að koma til móts við þörf
fyrir fræðslu sem geri starfsmönnum
á þessu sviði kleift að takast á við
aukna ábyrgð og flóknara starfsum-
hverfi, þá ekki síst lagalega og
rekstrarlega. Lýsir hann MPA-nám-
inu og segir það skiptast í kjarna-
námskeið og valnámskeið. Í kjarnan-
um verði farið í grundvallaratriði
stjórnsýslufræðanna og opinberrar
stjórnsýslu á Íslandi. Sjónarhornið
verði þverfaglegt. Viðfangsefnið auk
stjórnsýslufræðanna verði skoðað frá
sjónarhorni hagfræði, lögfræði og
kenninga um skipulagsheildir.
Muni kennarar úr öðrum deildum
HÍ kenna við deildina. Auk þess sem
samstarf verði við viðskiptadeild um
námskeiðahald. Einnig skipti teng-
ingin við lagadeildina miklu máli.
Stefnt er að því að bjóða upp á val-
námskeið á mörgum sviðum, þar á
meðal um stjórnun í heilbrigðisþjón-
ustu, menningarstjórnun, almanna-
tengslum og fleira. „Í stuttu máli má
segja að fólk læri hvað sé sérstakt við
opinbera geirann, hvernig lagaum-
hverfi hans er háttað, hvers vegna
rekstur hans er öðruvísi en í einka-
geiranum og hvað nálægðin við hið
pólitíska vald þýðir.“
„Eitt af því sem mér finnst skipta
máli þegar verið er að tala um stjórn-
sýslustörf og hvers þau krefjast er að
starfsmaðurinn geti komið fram á
margvíslegum vettvangi: Hann eigi
gott með að umgangast samstarfs-
fólk sitt, borgarana og stjórnmálm-
enn. Að hann geti tjáð sig af sæmi-
legu öryggi bæði í ræðu og riti,“ segir
Helga Jónsdóttir borgarritari. „Þetta
hefur verið skilgreind krafa í auglýs-
ingum okkar þegar við höfum verið
að leita að starfsfólki í stjórnunar-
störf hin síðari ár. Kennarar í stjórn-
sýslufræðum munu flétta þennan
þátt inn í námið í staðinn fyrir að vera
með sérstök námskeið.“
Skortur á rannsóknum
á opinberri stjórnsýslu
„Flest þau lönd sem við berum
okkur saman við eru með öfluga
skóla eða háskóladeildir sem fást við
þessi viðfangsefni,“ segir Margrét.
„Hér á landi höfum við ekki sömu
hefð fyrir hvorki námi né rannsókn-
um á þessu sviði.“
„Við sem störfum innan stjórnsýsl-
unnar höfum skynjað mjög sterkt að
það er orðið hluti af starfsmanna-
stefnu opinberra aðila, að minnsta
kosti hjá Reykjavíkurborg, að fólk
þurfi á símenntun að halda og það
eigi kost á að fylgjast með því sem er
að gerast nýtt á því sviði,“ segir
Helga „Það má ekki gleyma því þeg-
ar við erum að tala um opinbera geir-
ann á Íslandi að hann er geysilega
stór. Við erum þar af leiðandi að fara
með mikla fjármuni og fyrir skatt-
borgarana hlýtur það að skipta miklu
máli að við séum þess umkomin að
sinna stjórnun og öðrum verkefnum
sem lúta að þjónustu okkar með sem
allra skilvirkasta og besta hætti. Þess
vegna var það fagnaðarefni fyrir
Reykjavíkurborg að geta tekið þátt í
Stofnun stjórnsýslufræða og stjórn-
mála og tengjast háskólanum með
þeim hætti. Við teljum að í gegnum
stofnunina getum við haft áhrif á að
hér sé rannsakað það sem skiptir
okkur máli. Það hefur verið mikill
skortur á athugunum á sveitarstjórn-
arstiginu. Stjórnsýsla sem lýtur að
verkefnum ríkisins er meira rannsök-
uð. Við höfum líka tækifæri til að
koma á framfæri þeirri reynslu sem
við höfum hjá Reykjavíkurborg.“
Mikill áhugi á náminu
Margrét tekur fram að hún hafi
kynnt stofnunina allvíða að undan-
förnu og fundið fyrir miklum áhuga á
MPA-náminu. Segir hún námið henta
fólki sem hefur lokið fyrstu gráðu í
ólíkum háskólagreinum. „Miðað er
við að nemendur ljúki náminu á einu
og hálfu til tveimur árum, þótt sá tími
geti verið styttri eða lengri eftir at-
vikum.
Kennslan mun einkum fara fram á
morgnana milli klukkan 8–10 svo að
fólk sem er útivinnandi geti stundað
námið.
Ég vil vekja athygli á að við erum
að byggja starfsemina upp í sam-
starfi við fjölda aðila í samfélaginu.
Ekki aðeins Reykjavíkurborg og
Landspítalann sem stóðu með okkur
að stofnuninni heldur fjölda annarra
aðila sem munu leggja okkur lið.“
„Kosturinn við þetta nám er að að
baki námsframboðinu býr athugun á
þörfum viðskiptavinanna,“ segir
Helga. „Til dæmi hefur Margrét átt
samstarf við starfsmenn Reykjavík-
urborgar um hvernig þeir vilja sjá
nám í stjórnun og stjórnsýslu sveitar-
félaga. Nám er nú orðið miklu sam-
þættaðra en þegar ég var í háskól-
anum.“
Nýta sér starfsaðferðir
einkageirans
– Munu fyrirtæki í einkageiranum
koma á einhvern hátt inn í kennsl-
una?
„Við höfum fyrst og fremst sam-
band við aðila í opinberum stofnun-
um, hvað sem síðar verður, en höfum
þó leitað til fyrirtækja á sviði upplýs-
ingatækni eða rafrænnar stjórn-
sýslu, svo sem Hugvits. Það sem hef-
ur verið að gerast í opinberri
stjórnsýslu er að hún hefur verið að
tileinka sér hugsunarhátt og vinnu-
brögð einkageirans,“ segir Gunnar
Helgi.
„Ágætis dæmi um þetta er eitt af
níu endurmenntunarnámskeiðunum
sem við munum bjóða á þessu misseri
í samstarfi við Endurmenntun há-
skólans, en það er þróað af starfs-
mönnum SKÝRR, Reykjavíkurborg-
ar og fjármálaráðuneytisins. Þar er
verið að kynna notkun samhæfðs ár-
angursmats eða „Balanced Score
Card,“ hjá opinberum aðilum, en það
er tiltölulega ný stjórnunar- og
stefnumótunaraðferð úr einkageir-
anum, sem er í þróun í opinberum
rekstri meðal annars hjá Reykjavík-
urborg og Tollstjóraembættinu, en
hjá því síðastnefnda er þetta til-
raunaverkefni á vegum fjármála-
ráðuneytisins.“
„Það má líka geta þess að á mínum
vettvangi sem er Reykjavíkurborg
þurfa stjórnendur og starfsmenn
stofnana að kunna að vinna áætlanir,
ekki bara fjárhagsáætlanir heldur
einnig starfsáætlanir, þar sem gerð
er grein fyrir hvaða verkefnum á að
sinna fyrir þá fjármuni sem eru til
ráðstöfunar,“ segir Helga.
– Er eitthvað sérstakt við MPA-
námið hér sem sambærilegir skólar
erlendis bjóða ekki upp á?
„Við bjóðum upp á þekkingu á ís-
lenskri stjórnsýslu og aðstæðum hér,
til dæmis þeim lögum og reglum sem
hér gilda, sem erlendir skólar gera
ekki. Það er gott að fólk sæki stjórn-
sýslunám til annarra landa og í því
felst eðlilegur og heilbrigður marg-
breytileiki en nemendur verða að
gera sér grein fyrir því að þeir fara á
mis við tengslin við íslensku stjórn-
sýsluna, en þess má geta að við höf-
um verið að vinna að því að gera nem-
endum kleift að taka hluta af náminu
erlendis,“ segir Gunnar Helgi.
Unnið að útgáfu fræðirita
Gunnar Helgi segir rannsóknir
ekki meginverkefni stofnunarinnar,
að minnsta kosti ekki fyrst um sinn.
„Við höfum þó metnað í þá veru.Við
erum með verkefni í gangi í samstarfi
við Reykjavíkurborg, Hugvit og IMG
Gallup sem gengur út á nýtingu upp-
lýsingatækni í þágu íbúalýðræðis og
betri stjórnsýslu fyrir borgarana.
Við höfum líka áhuga á að stuðla að
útgáfu kennslurita og uppsláttarrita
á þessu sviði. Með stuðningi Helgu
Jónsdóttur borgarritara er unnið að
undirbúningi rits um helstu lög og
reglugerðir sem lúta að sveitar-
stjórnarstiginu. Ritstjóri verður Páll
Hreinsson, prófessor og stjórnar-
maður í stofnuninni. Síðar er áformað
að vinna í samstarfi við Pál að útgáfu
rits um helstu lög og reglugerðir sem
lúta að opinberri starfsemi. Í vor mun
Páll taka saman ítarlegt uppsláttarrit
um framkvæmdaleyfi sem kemur út í
tengslum við endurmenntunarnám-
skeið sem hann heldur um sama efni.
Einnig er verið að vinna að und-
irbúningi veftímarits með fræðileg-
um greinum um stjórnmálafræði og
stjórnsýslufræði. Tímaritið verður
væntanlega gefið út í samstarfi við
Félag stjórnmálafræðinga og er
áætlað upphaf haustið 2003.
Stofnun stjórnsýslufræða og
stjórnmála verður því lifandi vett-
vangur þar sem koma fram kröfur
hins hagnýta umhverfis og þekking
og ný hugmyndafræði háskólasamfé-
lagsins.“
Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála tekur til starfa við Háskóla Íslands
Kröfur háskólans og
hins hagnýta mætast
Á vormisseri verður boðið upp á endurmenntunarnámskeið, ráðstefnur og
málstofur til að efla umræðu um opinbera stjórnun, stefnumörkun og stjórn-
mál. Í haust fer af stað nýtt og endurskoðað meistaranám á þessu sviði. Hildur
Einarsdóttir ræddi við fulltrúa Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála sem
segja mikinn áhuga á náminu og því að efla rannsóknir og útgáfu á þessu sviði.
Morgunblaðið/Kristinn
Talið f.v.: Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði og for-
maður stjórnar Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála, Helga Jóns-
dóttir, borgarritari Reykjavíkurborgar, stjórnarmaður, og Margrét S.
Björnsdóttir, forstöðumaður stofnunarinnar.
Morgunblaðið/Þorkell
Sem bakhjarl stjórnar stofnunarinnar og forstöðumanns starfar fræðslu- og ráðgjafarráð. Formaður er Haukur
Ingibergsson, forstjóri Fasteignamats ríkisins, auk hans eru þau Árni Sigfússon MPA, bæjarstjóri í Reykjanesbæ,
Erna Indriðadóttir MPA, fréttamaður, Kristín Á. Árnadóttir MPA, framkvæmdastjóri þróunarsviðs Reykjavíkur-
borgar, Kristján Andri Stefánsson, lögfræðingur og deildarstjóri í forsætisráðuneyti, Lárus Ögmundsson, lög-
fræðingur og skrifstofustjóri hjá Ríkisendurskoðun, Leifur Eysteinsson, viðskiptafræðingur á fjárlagaskrifstofu
fjármálaráðuneytis, Magnús Jónsson, veðurstofustjóri, formaður Félags forstöðumanna ríkisstofnana, Margrét
Hallgrímsson, sviðsstjóri hjúkrunar á kvennasviði Landspítala – háskólasjúkrahúss, Róbert R. Spanó, lögfræð-
ingur og aðstoðarmaður umboðsmanns Alþingis, Sigþrúður Guðmundsdóttir, framkvæmdastjóri starfsmanna-
sviðs Landsvirkjunar, og Steingrímur Sigurgeirsson MPA, blaðamaður á Morgunblaðinu.
Fræðsluráð fundar í fyrsta skipti
he@mbl.is