Morgunblaðið - 01.02.2003, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
F
YRSTA skrefið, vilji menn takast á við
vanda, er að viðurkenna tilvist hans.
Þetta er lykilsetning til skilnings á póli-
tískum ágreiningi vegna skuldabagg-
anna, sem R-listinn hefur hlaðið á Reyk-
víkinga undanfarin ár undir stjórn Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur, sem lét af störfum borg-
arstjóra í gær. Sjálfstæðismenn í borgarstjórn hafa
um árabil varað við vaxandi skuldum Reykjavík-
urborgar en talsmenn R-listans hafa látið öll viðvör-
unarorð sem vind um eyru þjóta. Raunar hafa þeir
stundum hælst um af skuldasöfnuninni.
Hin kæruleysislega afstaða R-listans til skulda-
baggana kemur á óvart, þegar haft er í huga, að
Ingibjörg Sólrún og félagar höfðu sterk orð um
hættulega skuldastöðu Reykjavíkurborgar árið 1994.
Þá sagði í stefnuskrá R-listans: „Gerð verði áætlun
til langs tíma um að greiða upp skuldir borgarinnar
sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur safnað.“
Þegar þetta kosningaloforð var gefið, hafði verið
kaupmáttarrýrnun, stöðnun, samdráttur og atvinnu-
leysi í landinu um nokkurt árabil. Þá var fram-
kvæmdum lokið við Perluna og ráðhúsið. Reykjavík-
urborg hafði ráðist í átaksverkefni af ýmsum toga til
að draga úr atvinnuleysi. Í árslok 1993 var hrein
skuld hvers Reykvíkings vegna skuldbindinga
Reykjavíkurborgar (án lífeyrisskuldbindinga) 40 þús-
und krónur á árslokaverðlagi 2002.
Síðan árið 1994 er mikið vatn til sjávar runnið og
þjóðarbúskapurinn hefur tekið stakkaskiptum undir
efnahagsstjórn sjálfstæðismanna. Kaupmáttur hefur
aukist meira en nokkru sinni fyrr og þjóðin notið
efnahagslegs góðæris. Skuldir ríkisins hafa lækkað
um 13%.
Ef litið er á skuldaþróun Reykjavíkurborgar á
þessum tíma, er engu líkara en hún hafi verið rekin í
öðru hagkerfi en ríkið eða stórfyrirtæki í landinu.
Skuld hvers Reykvíkings, sem var 40 þúsund krónur
árið 1993, er orðin að 415 þúsund krónum árið 2003.
Á sama tíma og skuldir ríkisins hafa lækkað um 13%
hafa hreinar skuldir Reykjavíkurborgar (án lífeyris-
skuldbindinga) hækkað um 1100%.
x x x
Talsmenn R-listans treysta sér ekki til að and-
mæla þessum tölum, enda eru þær fengnar
reikningum og fjárhagsáætlunum Reykjaví
og gögnum frá Seðlabanka Íslands. Hið sér
við málið er, að undir forystu Ingibjargar S
Gísladóttur hefur R-listinn ekki viljað viður
þessi þróun sé óeðlileg hjá Reykjavíkurbor
stendur hnífurinn í kúnni.
Í umræðum um fjárhagsáætlun Reykjaví
urborgar á fundi borgarstjórnar hinn 2. jan
var því haldið fram, að áætlunin sýndi, að s
byrðin á hvern Reykvíking væri með því hæ
landinu. Þá sagðist Ingibjörg Sólrún ekki v
að skattyrðast um þetta mál og bætti við: „
hinsvegar segja það og andmæla því mjög
sem fram kom í hans máli, að Reykjavíkurb
með skuldsettustu sveitarfélögum landsins
einfaldlega rangt...“
Nú er unnt að bera saman nýjustu tölur
efni með því að skoða fjárhagsáætlanir sve
anna hér á höfuðbogarsvæðinu (Hafnarfjar
fellsbæjar, Garðabæjar og Seltjarnarnesbæ
ureyrar og Reykjanesbæjar fyrir árið 2003
saman við Reykjavík. Hvað kemur í ljós, þe
er á heildarskuldir þessara sveitarfélaga (þ
lífeyrisskuldbindingum)? Jú, hver Reykvíki
skuldar 733 þús. krónur, næst kemur Akur
með 715 þús. krónur, lægstur er Seltirning
212 þús. króna skuld.
Ljóst er, að í byrjun þessa árs, hinn 2. ja
2003, var Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, þáv
borgarstjóri, enn þeirrar skoðunar, að sjálf
ismenn færu villir vega í mati sínu á skulda
Reykvíkinga gagnvart öðrum sveitarfélögu
vildi með öðrum orðum ekki viðurkenna sta
þótt hún treysti sér ekki til þess þá frekar
nær að andmæla þeim tölum, sem nefndar
stað andstæðinga hennar til stuðnings.
Að fyrrverandi borgarstjóri taki á skulda
með þessum hætti, kemur þeim ekki á óvar
veit, að í kosningauglýsingu vorið 1998 sag
fjármál Reykjavíkurborgar: „Skuldasöfnun
verið stöðvuð.“ Og í Fréttablaðinu 11. júní
sagði Ingibjörg Sólrún blákalt: „Það er ran
sjálfstæðismönnum að skuldir Reykjavíkur
hafi aukist.“ Þá sagði hún einnig, að staðan
VETTVANGUR
Kíkirinn fyrir blind
Eftir Björn Bjarnason
U
MRÆÐAN um Evrópusam-
bandsaðild er að skýrast.
Skýrsla endurskoðunarskrif-
stofunnar Deloitte og
Touche, sem var birt á dög-
unum, fullyrðir að yrðum við aðilar yrði Ís-
land í hópi þeirra þjóða sem greiða mest til
sambandsins. Þetta er afdráttarlaust. At-
hyglisvert er einnig að endurskoðunarskrif-
stofan metur kostnaðinn við aðild, eins og
forsendurnar liggja núna, ívið meiri en
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands. Það sem
veldur mismunandi niðurstöðum að öðru
leyti er í rauninni pólitískt mat umfram allt.
Vonbrigði og mismunun
Við vitum að stækkun Evrópusambands-
ins til austurs gekk ekki þrautalaust fyrir
sig. Þjóðir gömlu Austur-Evrópu máttu
þola tvö hernám á 20. öldinni. Fyrst nasista
og síðan kommúnista. Þær brutust undan
oki kommúnismans eftir hrun Sovétríkj-
anna og Varsjárbandalagsins undir lok ald-
arinnar. Eftir stóðu djúp pólitísk, félagsleg
og efnahagsleg sár. Þessum þjóðum var því
í mun að marka sér ótvíræðan sess í evr-
ópsku samstarfi af skiljanlegum ástæðum.
Aðildin að Evrópusambandinu og NATO
var drýgsti hlutinn af þeirri viðleitni.
Það fer ekkert á milli mála að viðtökur
Evrópusambandsríkjanna voru þessum
þjóðum mikil vonbrigði. Þetta skynjaði
maður glöggt í heimsókn utanríkisnefndar
Alþingis til Póllands, sl. haust þegar aðild-
arviðræðurnar stóðu enn yfir. Og þó svo að
gengið hafi verið til móts við hagsmuni
þessara ríkja að einhverju leyti blasir það
við að meðferðin sem þau fá varðandi styrki
af ýmsu tagi, er öll önnur og lakari en hjá
öðrum ríkjum sambandsins. Nýju aðildar-
ríkin eru sett skör lægra.
Hið pólitíska mat
Þarna komum við einmitt að hinu póli-
tíska mati. Er líklegt að þannig verði það til
frambúðar? Verða þjóðir í fyrstu og annarri
deild að þessu leytinu innan ESB? Trauðla.
Evrópusambandshugsjónin sjálf er þannig,
að það er óhugsandi annað en að nýju aðild-
arríkjunum verði búnir sömu kostir að þessu
leyti og þeim sem fyrir sitja á fleti. Þess
vegna er ólíklegt annað en að þessi kostn-
aður eigi eftir að vaxa. Burtséð frá tilburð-
um til þess að draga úr styrkjakerfi sam-
bandsins. Kröfugerð Evrópusambandsins á
okkar hendur – krafan um 27-földun fram-
laga okkar í þróunarsjóðina – sýnir líka að
innst inni er það líka skoðun fulltrúa Evr-
ópusambandsins. Enda hefur það komið
fram að þessi kröfugerð er reist á því að ver-
ið sé að bregðast við auknum kostnaði vegna
nýrra ríkja.
Það er því ljóst að flest bendir til þess að
aðild okkar hefði í för með sér miklar og nýj-
ar byrðar fyrir ríkissjóð okkar. Við yrðum í
hópi hinna auðugustu þjóða og yrðum því
eins og
sjálf, í hóp
ESB.
Menn s
með öðru
lægra vö
mikil einf
besta sem
verið umf
um góðs
sé EES s
sjálfstæði
hagstjórn
dæmis ljó
borð við
Við myndum borga e
Eftir Einar K. Guðfinnsson
Það hefur verið pólitísk niðurstaða hér á landi að verja í
tíð landbúnaðar með ESB-aðild.
KOSTIR SHARONS
Úrslit kosninganna í Ísrael fyrr í vik-unni voru ekki óvænt. Um nokkurt
skeið hefur verið ljóst að Ariel Sharon
forsætisráðherra og Likud-bandalagið
myndu líklega vinna stóran sigur. Sú
varð einnig raunin. Það verður hins veg-
ar þrautin þyngri að mynda nýja ríkis-
stjórn. Helsta einkenni ísraelskra stjórn-
mála er kosningakerfi sem gefur smá-
flokkum mikið vægi og torveldar myndun
starfhæfra ríkisstjórna. Sjálfur segist
Sharon ekki vilja mynda stjórn með öfga-
flokkum til hægri heldur koma á breiðri
fylkingu afla í kringum miðjuna. Ákvörð-
un Verkamannaflokksins, sem beið einn
mesta ósigur sinn, um að taka ekki þátt í
næstu ríkisstjórn þrengir enn stöðu
Sharons.
Þegar ný ríkisstjórn verður mynduð
bíða hennar gífurlega erfið verkefni.
Stærst þeirra er að finna lausn á Palest-
ínudeilunni. Þegar litið er á stöðu mála
nú er vart hægt að trúa að einungis rúm
tvö ár eru liðin frá því litlu munaði að
samkomulag næðist á fundum Ehuds
Baraks, Yassers Arafats og Bills Clint-
ons í Camp David og Taba um myndun
palestínsks ríkis. Síðan upp úr þeim við-
ræðum slitnaði hefur oft virst sem von-
laust væri að setja niður deilur Ísraela og
Palestínumanna. Sjálfsmorðsárásir Pal-
estínumanna og hernaðaraðgerðir Ísr-
aela á Vesturbakkanum og Gaza hafa
kostað hundruð manna lífið, magnað upp
hatrið milli þjóðanna og eitrað andrúms-
loftið í öllum tilraunum til samningavið-
ræðna. Þó blasir við að deiluna verður að
leysa. Örlög Ísraela og Palestínumanna
eru samtvinnuð og verða það um ókomna
tíð. Þessar þjóðir byggja sama svæði og
hafa gert frá örófi alda.
Þá liggur fyrir í stórum dráttum
hvernig endanlegt samkomulag mun líta
út. Palestínumenn munu stofna sjálf-
stætt ríki og Ísraelar verða að hætta
landnámi á svæðum Palestínumanna og
halda frá flestum þeim landnemabyggð-
um sem settar hafa verið á stofn á und-
anförnum áratugum. Líkt og rætt var um
í Taba er hugsanlegt að Ísraelar fái að
halda einhverjum byggðum gegn því að
afhenda Palestínumönnum ísraelskt
landsvæði á móti. Á móti verður að
tryggja öryggi Ísraela og Palestínumenn
verða að hætta hvers kyns árásum á ísr-
aelska borgara. Þetta gera allir sér ljóst
sem að málinu koma.
Skortur á trausti og hatur hafa hins
vegar gert samningamönnum Ísraela og
Palestínumanna ómögulegt að ná saman.
Jafnvel þegar samkomulag lá á borðinu í
Taba reyndist ekki hægt að innsigla það.
Hvers vegna ætti það að takast nú? Er
líklegt að Ariel Sharon, sem löngum hef-
ur skipað sér í raðir þeirra er vilja sýna
sem mesta hörku í garð Palestínumanna,
muni takast að ná hinum sögulegu sætt-
um? Það mun tíminn einn leiða í ljós.
Hins vegar er ljóst að hann verður undir
gífurlegum þrýstingi frá umheiminum.
Deilan fyrir botni Miðjarðarhafs hefur
ekki einungis áhrif á þá sem þar búa
heldur öll samskipti Vesturlanda og
arabaheimsins.
Fastlega má gera ráð fyrir að í kjölfar
Íraksdeilunnar muni Bandaríkjastjórn
leggja ofurkapp á að finna lausn á Palest-
ínudeilunni. Vonandi munu deiluaðilar þá
vera reiðubúnir að sætta sig við hið óhjá-
kvæmilega í stað þess að stinga höfðinu í
sandinn einu sinni enn með skelfilegum
afleiðingum.
INGIBJÖRG SÓLRÚN HVERFUR
ÚR STÓLI BORGARSTJÓRA
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir lauk ígær síðasta starfsdegi sínum í emb-ætti borgarstjóra með því að kveðja
starfsmenn borgarinnar eftir tæplega
níu ára setu í embætti og tekur Þórólfur
Árnason við af henni. Við brotthvarf
Ingibjargar Sólrúnar verða mikil við-
brigði í borginni, þótt hún sitji áfram sem
borgarfulltrúi. Úr stólnum fer borgar-
stjóri, sem þrisvar hefur leitt R-listann
til sigurs í Reykjavík og í hann sest borg-
arstjóri, sem er ráðinn til starfans.
Þegar Ingibjörg Sólrún komst til valda
árið 1994 bundu stuðningsmenn hennar
og R-listans miklar vonir við það sem
koma skyldi. Á sumum sviðum hafa orðið
breytingar, en á öðrum reynst erfiðara
að ná settu marki, jafnvel þótt mikið væri
lagt undir.
Eitt af markmiðunum var að auka hlut
kvenna í borgarkerfinu. Í tíð Ingibjargar
Sólrúnar hafa fleiri konur gegnt ábyrgð-
arstörfum en áður á vegum borgarinnar.
Einnig hefur launamunur kynjanna
minnkað verulega hjá starfsmönnum
borgarinnar og benda tölur til þess að
hinn svokallaði óútskýrði launamunur
hafi minnkað um helming. Sú þróun
skiptir ekki aðeins máli í borginni heldur
þjóðfélaginu öllu og stuðlar að því að
uppræta mismunun, sem á sér ekki stoð í
nútímasamfélagi. Þá má ekki gleyma
þeim áhrifum, sem það hefur í jafnrétt-
isátt, að í tæpan áratug hefur kona gegnt
þessu mikilvæga starfi og þannig verið
fyrirmynd annarra kvenna um mörk hins
mögulega.
Ingibjörg Sólrún hefur hins vegar síð-
ur en svo verið óumdeild. R-listinn lofaði
því í kosningabaráttunni 1994 að tryggja
öllum börnum leikskólapláss. Gagngerar
breytingar hafa orðið í leikskólamálum
síðan hún komst til valda og hefði kerfið
eins og það er nú hugsanlega fullnægt
kröfunum fyrir níu árum. Þjóðfélagið
hefur hins vegar tekið það hröðum breyt-
ingum á þessum stutta tíma að kröfurnar
eru orðnar allt aðrar og meiri og þörfin
fyrir dagvistun hefur aukist hraðar en
unnt hefur verið að bæta við plássum.
Fyrir vikið hafa biðlistar haldið áfram að
lengjast.
Hægt hefur gengið í skipulagsmálum í
valdatíð fráfarandi borgarstjóra. Í mið-
bænum bíður brýnt verkefni, sem ekki
hefur verið sinnt sem skyldi. Hefur Ingi-
björg Sólrún reyndar sagt það sjálf að
það séu helstu vonbrigðin í borgarstjóra-
tíð sinni að hlutirnir skyldu ekki ganga
hraðar fyrir sig, meðal annars í uppbygg-
ingu miðbæjarins.
Eftir borgarstjóratíð Ingibjargar Sól-
rúnar verður ekki hægt að segja að hún
hafi reist sér minnisvarða og hefur hún
sjálf sagt að það hafi ekki verið ætlun sín.
En hún hefur verið áberandi í embætti og
sýnt að hún er skeleggur og kraftmikill
stjórnmálamaður.
Embætti borgarstjóra í Reykjavík er
eitt það valdamesta í íslensku stjórn-
kerfi. Ingibjörg Sólrún hverfur ekki úr
því embætti með þeim hætti, sem hún
hefði viljað. Þess eru mörg dæmi að emb-
ætti borgarstjóra í Reykjavík hafi verið
stökkpallur til frekari metorða í stjórn-
málum á Íslandi. Ingibjörg Sólrún skipt-
ir nú um vettvang og hyggst láta að sér
kveða í landsmálunum með augastað á
forystu í ríkisstjórn. Hvernig það gengur
ræðst í alþingiskosningunum í vor, en
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hefur þegar
markað sér sess í íslenskum stjórnmál-
um með ferli sínum í embætti borgar-
stjóra.