Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 22
22 SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ SVEINN Jónsson fæddist að Stein- um undir Eyjafjöllum þann 19. apríl 1862 og ólst þar upp og á Leirum hjá foreldrum sínum, Jóni bónda á Stein- um og Leirum Helgasonar (þar Guð- mundssonar í Kálfhaga í Flóa Jóns- sonar í Hreiðurborg Þórðarsonar í Litlugötu á Eyrarbakka Þórissonar þar Benediktssonar) og konu hans Guðrúnar Sveinsdóttur Ísleifssonar frá Skógum Jónssonar í Selkoti Ís- leifssonar á Lambafelli Magnússonar. Sveinn fluttist 8 mánaða að Leirum, en síðan fluttist fjölskyld- an aftur að Steinum, þegar hann var 12 ára (Þórður safnvörður á Skógum telur hann líka alinn upp að ein- hverju leyti í Berja- nesi). Nýlega fermdur fer Sveinn til sjóróðra í Vestmannaeyjum og átti „að ganga með skipum“, því hann var óráðinn. Átti hann þar illa vist í Sjólyst, húsi, sem Guðmundur Dið- riksson átti. Gekk hann fyrir formenn á hverj- um morgni og bað um skiprúm, sem losnað hefði þann daginn vegna forfalla. Sveinn dró 120 fiska yfir ver- tíðina og var helming- urinn hlutur hans. Hann réri 6 vertíðir í Vestmannaeyjum, var fiskinn, en sjóveikur og það svo, að hann sagði mér ungum, að stund- um hefði hann beðið Guð að láta ekki bíta á hjá sér, því það væri svo erfitt að fást við þann gula sjóveikur. Árið 1883 heldur Sveinn til Reykjavíkur og á þar at- hvarf hjá Ólafi gullsmið Sveinssyni (1849-1915) í Austurstræti 5 (þar sem nú er Búnaðarbankinn) móður- bróður sínum. (Ólafur var faðir Georgs bankastjóra og langafi Georgs verðlagsstjóra). Hefur nú Sveinn trésmíðanám hjá Þorkatli Gíslasyni trésmíðameistara, Tjarn- argötu 6, hér í borg. Lauk hann því námi 1886. Strax að námi loknu sumarið 1886 heldur hann austur að Núpakoti und- ir Eyjafjöllum og reisir þar hús ásamt öðrum fyrir bændahöfðingj- ann Þorvald Björnsson að Þorvalds- eyri. Þann 12. nóvember 1886 geng- ur hann að eiga Guðrúnu Runólfsdóttur smiðs frá Maríubakka Runólfssonar. Árið 1887 heldur Sveinn svo til Vestmannaeyja, því þar hugði hann gott atvinnu að leita, því eini smið- urinn í Eyjum hafði drukknað. Síðan starfar hann að trésmíðum og ann- arri byggingarvinnu í ellefu ár, en flytur brott 1898. Hann tók m.a. að sér að mála hús fyrir Þorstein lækni, en þegar Gísli Johnsen bað hann að koma fyrir salerni á svefnhæð húss síns, Breiðabliks, þá svaraði Sveinn Jónsson: „Ég skal gera allt fyrir þig Gísli minn, sem þú bið- ur mig um, nema að búa til kamar á 2. hæðinni.“ Pípulagningarmenn voru þá óþekkt stétt, svo trésmiðir áttu að gera alla hluti, sem að húsbyggingunni laut. 1898 er Sveinn kominn til Reykjavíkur að vinna við Miðbæjarbarna- skólann undir yfirstjórn Jóns Sveinssonar húsa- smíðameistara, Póst- hússtræti 14 B. Árið 1899 skilur Sveinn við Guðrúnu Runólfsdóttur og flytur alfarinn til Reykjavíkur. Þannig segir í kynn- ingarriti Stórstúkunn- ar á Sveini Jónssyni: „Nokkru síðar, árið 1900, byggði hann sér hús í Þingholtsstræti, og var það þá eitthvert fegursta hús bæjarins. Þessi húsbygging hans, ásamt lóðarkaupum, er hann gerði þá, hleypti miklum vindi í segl hans. Reykvíkingar sáu, að hér var smekk- vís yfirsmiður, og síðan hafa þeir, er hafa reist sér fögur hús, reynt að fá uppdrætti hjá Sveini, og beðið hann að sjá um bygginguna. En lóðarkaupin urðu til þess, að Sveini Jónssyni græddist fé, og er hann nú, sökum lóða og húsa sinna, orðinn ríkur maður að vorum mælikvarða.“ Í afmælisviðtali við Svein á 75 ára afmæli hans, 1937, segir hann svo frá: „Ég nam aldrei teikningu. Ég lagði niður fyrir mér, hvernig húsin skyldu vera, en það sem ég teiknaði var tekið gott og gilt.“ Húsin þóttu lagleg, til dæmis húsið, sem Jóhannes Jóhannesson á nú við Suðurgötu 4, Halbergshúsið við Laufásveg (nr. 9) og Ingólfshús (það brann). „Ég hefði viljað smíða öll þín hús,“ sagði Rögnvaldur arki- tekt Ólafsson. Þann 3. október 1901 má segja að þáttaskil hafi orðið í lífi Sveins Jónssonar, því þann dag gengur hann í Iðnaðarmannafélagið í Reykjavík, en það hafði verið stofnað 3. febrúar 1867 af 31 handiðnaðar- manni. Hann gerðist einn af stofn- endum Sjúkrasjóðs Iðnaðarmanna og lengi gjaldkeri sjóðsins. Hann stofnaði 25. febrúar 1904 hlutafélagið Völund ásamt 39 öðrum trésmiðum og fór til Danmerkur ásamt framkvæmdastjóra Völundar hf. Magnúsi Th.S. Blöndal, til véla- kaupa. Sat hann í stjórn Völundar hf. í áratugi. Hann gerðist mikill áhugamaður um sögu Ingólfs Arnarsonar land- námsmanns. Tildrög þess voru þau, að hann var nokkrum sinnum beðinn að mæla fyrir minni Reykjavíkur á samkomum Iðnaðarmannafélagsins og fór þá að grúska í ýmsu, sem um Reykjavík hafði verið ritað og fékk smám saman meiri áhuga fyrir Ing- ólfi. Er rit hans um Ingólf Arnarson til í tveim eintökum (handrit), annað er í Landsbókasafninu, hitt í Borgar- skjalasafni. Mun Sigurður Bene- diktsson blaðamaður hafa aðstoðað hann við þetta verk. Hann fór ásamt Elínu Magnúsdóttur konu sinni og Júlíönu dóttur sinni til Dalsfjarðar á Fjölum, en það er fæðingarstaður Ingólfs Arnarsonar. Hann skildi ekki við Ingólf, fyrr en hann „kom honum á Arnarhól“, eins og hann kemst að orði í afmælisviðtalinu í Vísi, 19. apríl 1937. Iðnaðarmannafélagið beitti sér fyrir því, að reist var styttan, sem Einar Jónsson gerði og nú trónir efst á Arnarhóli. Sveinn var í Ingólfs- nefndinni, sem stóð fyrir fjársöfnun í sambandi við gerð styttunnar, en hún var afhjúpuð 24. febrúar 1924. Með stofnun veðdeildar við Lands- banka Íslands árið 1900 og við stofn- un Íslandsbanka árið 1903 batnaði mjög öll aðstaða til húsbygginga, því nú fengust veðdeildarlán hjá bönk- unum og hafði Sveinn á fyrsta tug aldarinnar mikil umsvif og það svo, að um tíma var hann með 17 hús í smíðum, öll fyrir eigin reikning. Svo rífleg voru veðdeildarlánin, að í sumum tilfellum hafði hann afgang, þegar búið var að selja veðdeildar- bréfin. Sveinn situr í bæjarstjórn Reykja- víkur 1908–10 og lengi sat hann í Byggingarnefnd Reykjavíkur. Sveinn Jónsson var mikill bindind- ismaður og gerðist einn af stofnend- um stúkunnar Verðandi nr. 9 þann 3. júlí 1885. Hann var gerður að heið- ursfélaga í Stórstúku Íslands. Hann hafði mikil afskipti af kaupum templ- ara á Hótel Íslandi og rekstri þess. Sveinn hafði mikil afskipti af stjórnmálum, var í stjórn stjórn- málafélagsins Fram, var í Heima- stjórnarflokknum og síðast í Sjálf- stæðisflokknum. Eftir að hann hætti í húsbyggingum á kreppuárunum fyrir fyrri heimsstyrjöldina, tók hann að versla með veggfóður, ró- settur og gipslista í kjallara húss síns, Kirkjustrætis 8 B. Hét verslun hans Sveinn Jónsson & Co. Jóhann hét maður Guðlaugsson, veggfóðrari að atvinnu. Sá vann oft fyrir Svein. Eitt sinn hringir hann í Jóhann og biður hann að veggfóðra fyrir sig eftir hádegi á laugardegi. Jóhann telur sig vanbúinn að verða við beiðni þessari, því hann sé að gifta sig kl. 14 þennan laugardag. „Jæja, þá verður að hafa það,“ segir Sveinn. Þegar þau hjónin koma heim frá vígslunni beið þeirra kaffistell fyrir 12 frá Sveini Jónssyni. Jóhann þessi dúklagði síðan fyrir dóttur mína Lilju og var það 4. kynslóðin, sem hann vann fyrir af þessari ætt. Þegar frændi minn spurði Jóhann, af hverju hann tæki ekki uppmæling- artaksta af Lilju, þá svaraði Jóhann: „Ekki af þessu fólki.“ Stellið góða var búið að skila sér vel, það var víst. Um sjötugt hættir Sveinn allri um- sýslu, nema hvað hann reisir sér hús að Skeggjagötu 2. Ekki undi hann þar lengi, því allt of langt var niður í bæ, þar sem hann undi gjarnan við kaffidrykkju að Hótel Íslandi. Seldi hann því hús sitt að Skeggjagötu rétt fyrir stríðið 1939 og gerðist leigjandi hjá Þuríði Bárðardóttur ljósmóður á 1. hæð að Tjarnargötu 16. Þar var stutt á Hótel Ísland og stutt í Tjarn- argötu 36 til Sveins Magnúsar sonar hans. Nú brann Hótel Ísland árið 1944 og flutti hann sig þá að Hótel Borg. Tekur nú að halla undan fæti með heilsuna og eitt sinn er ég hitti hann, segi ég: „Afi minn, hvernig líð- ur þér núna?“ „Ekki vel,“ svarar gamli maðurinn, „en manni verður stundum að líða illa, til að kunna að meta það, þegar manni líður vel.“ Viturlega mælt, það. Loks fór svo að heilsan þraut al- veg, hann andaðist 13. maí 1947. Sveinn Jónsson var fjórkvæntur: 1. kona hans var Guðrún Runólfs- Börn Sveins Jónssonar og Guðrúnar Runólfsdóttur (1860–1949). Í fremri röð frá vinstri: Sveinn Magnús Sveinsson (1891–1951), forstjóri Völundar hf., Ársæll Sveinsson (1893–1969), útgerðarmaður í Vestmannaeyjum, og Sigurður Sveinsson (1898–1964) kaupmaður. Standandi frá vinstri: Sigurveig Sveins- dóttir (1887–1972) húsfrú og Júlíana Sveinsdóttir (1889–1966) listmálari.Uppdráttur af Steinabæjunum, sem Júlíana Sveinsdóttir gerði eftir fyrirsögn föður síns. Björn bóndi á Löngumýri í Reykjavík taldi vanta tvö hús á uppdráttinn. Ljósmynd úr bók Harðar Ágústssonar um Íslenska byggingararfleifð Suðurgata 4, reist 1906 í Reykjavík. Teiknað af Sveini Jónssyni. Sveinn Jónsson trésmíða- meistari 1862–1947 Leifur Sveinsson Ljósmynd úr bók Harðar Ágústssonar um Íslenska byggingararfleifð Laufásvegur 9, reist 1905 í Reykjavík. Teiknað af Sveini Jónssyni. Eftir Leif Sveinsson Æviágrip þetta var flutt á niðjamóti í Skógaskóla í júlí 1986 Sveinn Jónsson tré- smíðameistari (1862–1947).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.