Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞORBJÖRN var spurður hvorthann teldi að netmiðlar kæmuí stað annarra fjölmiðla og þá
hverra.
„Mér virðist nokkuð ljóst að nýjar
kynslóðir kaupi síður blöð, en þær
eldri, vegna þess að þær geta kom-
ist á Netið. Ég get ekki vísað bein-
línis í rannsóknir sem staðfesta
þetta, en finnst blasa við að ungt
fólk er miklu vanara tölvum en þeir
sem eldri eru og sæki sér upplýs-
ingar á Netið sem það
hefði ella sótt með því
að gerast kaupendur
eða áskrifendur að
blaði.“
Þorbjörn segir at-
hyglisvert að bestu
fréttasíðurnar á Netinu
komi frá dagblöðum og
eigi það jafnt við innan-
lands og utan. „Þannig
eru dagblöðin að grafa
undan eigin velgengni á
hinu hefðbundna sviði.
Þá kemur upp þessi
vandi, sem ég veit ekki
til að neitt dagblað hafi
leyst farsællega, hvern-
ig eigi að láta þessar
fréttasíður standa undir sér.“
Þorbjörn telur að netmiðlarnir
geti reynst skeinuhættari dag-
blöðum heldur en t.d. útvarpi og
sjónvarpi. Því sjónvarp og útvarp
geti brugðist mjög snöggt við
skyndilegum atburðum. Þorbjörn
hefur séð heimildir um að þegar
flogið var á Tvíburaturnana í New
York hafi fréttamenn netmiðla setið
við sjónvarpstækin til að geta skrif-
að um það sem var að gerast. „Ég
hef líka hlustað á menn á Rás 2 lýsa
því sem þeir voru að horfa á í sjón-
varpi. Það er skýr staðfesting á því
hvað sjónvarpið hefur náð sterkri
stöðu. Þá stöðu hafði það ekki fyrir
tiltölulega fáum árum. Þá var allt
svo þungt og fyrirferðarmikið í
sambandi við sjónvarp að útvarpið
hafði yfirburði.“
Þótt netmiðlar geti reynst skeinu-
hættir dagblöðum telur Þorbjörn að
blöðin eigi ýmis tromp í erminni.
Meðal annars að gefa fólki kost á að
prenta blöðin út á heimilum sínum.
Þjónustu af því tagi er þegar að fá á
hótelum og víðar. „Málið er bara að
það er alveg sama hvað þú ert með
góðan litaprentara heima, hann
jafnast ekki á við prentsmiðju
Morgunblaðsins!“
Stórkostlegasta breytingin sem
fylgir fréttamiðlun á Netinu, að
mati Þorbjörns, er ef til vill að nú er
kleift að skoða fjölmiðla úr öllum
heimshornum. Annar kostur net-
fjölmiðla er að lesandinn getur orð-
ið þátttakandi. „Ég hef grun um að
þetta sé ekki mikið notað ennþá, en
möguleikarnir og framtíðin á þessu
sviði er alveg stórkostleg. Þú lest
eitthvað á skjánum og smellir á
hnapp við grein eða
frétt. Þar með ertu
kominn í samskipti
við þann sem skrifaði
fréttina, greinina, eða
aðra lesendur sem
eru að skrifa um það
sama. Þarna er kom-
inn fjölmiðill sem er
lifandi í áður óþekkt-
um skilningi – gagn-
virkur fjölmiðill.“
Þorbjörn nefnir í
þessu sambandi
heimasíðu The New
York Times þar sem
lesendur geta tjáð sig
um dálka í blaðinu.
Eins megi sjá þetta á
síðum Morgunblaðsins þar sem
blaðamenn setji netfang sitt við
greinar og sjónvarpsstöðvarnar
birti netföng fréttamanna og frétta-
stofa. Þar með sé komin ný vídd í
gagnvirkni þessara fjölmiðla.
En hvað um þróunina á netmark-
aðnum?
„Mér sýnist að þeir netfjölmiðlar
sem hafa breiðan grunn að byggja á
muni standa sig best. Þar sem fjár-
hagsgrundvöllurinn er veikur og
þekkingar- og starfsgrundvöllurinn
eingöngu fyrir netmiðilinn þá eigi
þeir erfitt með að bera það tap sem
virðist óhjákvæmilegt, fyrstu miss-
erin að minnsta kosti. Ef við lítum á
íslensku netmiðlana þá hafa sumir
þeirra algjörlega veslast upp og
fæstir virðast vera í verulegri fram-
för. Krafturinn er í netmiðlum sem
eiga sér öflugan bakhjarl, eins og
Morgunblaðið eða Ríkisútvarpið.
Ég geri mér í hugarlund að það sé
ekki hagnaður af netútgáfu Morg-
unblaðsins. En Netið er orðið það
stór þáttur í útgáfu hefðbundinna
fjölmiðla að ég held að til dæmis
Morgunblaðið muni ekki treysta sér
til að leggja netsíðuna niður. Sama
held ég að gildi um aðra fjölmiðla.“
Netið sækir
að dagblöðum
Þorbjörn Broddason, prófessor við félagsvísindadeild Há-
skóla Íslands, hefur lagt stund á fjölmiðlarannsóknir og
kennt fjölmiðlafræði um árabil.
Þorbjörn Broddason
EFTIR að hafa kynnt mér þaðsem í boði var á Netinu fyriríslenskar konur sá ég að það
vantaði tilfinnanlega einn stað þar
sem konur gætu sótt sér upplýs-
ingar, afþreyingu og fróðleik og
því fórum við að sanka að okkur
hugmyndum með það í huga að
opna vefsvæði fyrir konur á Ís-
landi,“ segir Íris. Hún stofnaði
Femin ehf. ásamt Soffíu Stein-
grímsdóttur haustið 2000 og vef-
svæðið femin.is hóf starfsemi 20.
október sama ár. Femin ehf.
keypti síðan visir.is í apríl í fyrra.
Samkvæmt vefmælingu Modernus
ehf. og Verslunarráðs sl. þriðju-
dag var vefurinn visir.is í 2. sæti á
lista fjölsóttustu vefja Íslands og
femin.is í 8. sæti miðað við gesta-
fjölda.
Íris telur að Netið sé í sókn og
hafi sannað ágæti sitt, þrátt fyrir
örar sviptingar á
markaðnum. „Ég tel
að Netið sé að slíta
barnsskónum og
rekstrargrundvöllur
netfyrirtækja að
styrkjast. Fólk er bú-
ið að öðlast ákveðna
þekkingu og reynslu í
þessum efnum. Þá
hefur rekstrarkostn-
aður lækkað með auk-
inni samkeppni á sviði tækniþjón-
ustu. Til eru fjölmörg dæmi um að
erlend vefsvæði séu farin að skila
umtalsverðum hagnaði, t.d. Amaz-
on og e-Bay.
Netið er fyrst og fremst upplýs-
ingamiðill og í dag líta margir á
það sem helsta fréttamiðilinn.
Fjölmiðlanotkun hefur breyst mik-
ið og mun breytast enn meira í
framtíðinni. Ég held að notkun
dagblaða og útvarps
muni minnka og að
notendur muni í
auknum mæli afla sér
frétta í netfjöl-
miðlum. Netið getur
verið þetta allt,
prentmiðill, útvarp og
sjónvarp. Þróunin er
ör og Netið sækir
fram á öllum sviðum.
Netnotendum fjölgar
jafnt og þétt, með til-
komu betri tenginga,
og daglegar athafnir
fólks tengjast Netinu
í meira mæli.
Femin.is er með
netverslun og segir Íris að 75%
veltuaukning hafi orðið á milli ár-
anna 2001 og 2002. Á sama tíma
jókst gestafjöldi femin.is um 70%.
Viðskiptavinir verslunarinnar
skiptast nokkuð jafnt á milli höf-
uðborgarsvæðis og landsbyggðar.
Íris telur ekki ólíklegt að innan
fárra ára muni um 10% af veltu
fyrirtækja á smásölumarkaði, sem
eru með netverslun, koma frá sölu
á Netinu. „Kauphegðun hefur
breyst með tilkomu Netsins,
ákvarðanir um kaup eru teknar
heima í stofu,“ segir Íris. Hún
bendir einnig á að kannanir sýni
að konur taka ákvarðanir um inn-
kaup á heimilum í 80% tilfella.
„Vöxtur Netsins undanfarin ár er
mikið rakinn til kvenna. Árið 1996
voru 37% kvenna á Netinu en 46%
nú.
Íris telur að Netið sé einnig að
hasla sér völl sem viðurkenndur
auglýsingamiðill hér á landi.
„Ég tel að þessi miðill hafi hing-
að til verið vanmetinn en það megi
rekja til þekkingarleysis. Fólk er
að kynnast möguleikum miðilsins.“
Hún telur auðvelt fyrir auglýs-
endur að nálgast markhópa í
gegnum vefsvæði. „Við höfum til
dæmis nákvæmar tölur yfir fjölda
notenda, sem er mældur daglega,
ólíkt því sem gerist hjá öðrum
miðlum. Ég held að fyrirtæki eigi
eftir að fara meira út í markvissa
markaðssetningu og Netið er gríð-
arlega dýrmætur kostur í því sam-
bandi.“
Vanmetinn auglýsingamiðill
Íris Gunnarsdóttir er framkvæmdastjóri Femin
ehf. sem rekur vefsvæðin femin.is og visir.is. Íris
fékk fyrst aðgang að Netinu 1994.
Íris Gunnarsdóttir
2001. Leit.is, sem mældist hátt, er
hætt í vefmælingunni og eftir að vis-
ir.is kom inn hefur hann verið í öðru
sæti. Hvað varðar fréttaþjónustuna
erum við mest að keppa við okkur
sjálf. Það eru skrifaðar yfir 100 frétt-
ir á hverjum degi og mikil umferð
lesenda.“
Auk þess að birta fréttir á vefnum
hefur mbl.is verið í samvinnu við
símafyrirtækin og selt SMS-fréttir.
Annars vegar geta lesendur sótt
fréttir í símann sinn og margir sem
nota sér það. Lesendur geta einnig
óskað eftir því að fá sendar fréttir í
ákveðnum flokkum. „Miðað við
GSM-símaeign landsmanna teljum
við okkur í stakk búna til að þjóna
þessum hópi enn frekar en nú er. Við
erum einnig með viðamikla frétta-
þjónustu fyrir síma með WAP-bún-
aði,“ segir Ingvar.
Auglýsingum mun fjölga
Netmiðlar, sem ekki selja áskrift,
afla sér tekna m.a. með auglýsingum.
Eru netfjölmiðlar að eflast sem aug-
lýsingamiðlar?
„Það varð veruleg aukning á aug-
lýsingum hjá okkur á árinu 2001, en
árið 2002 varð samdráttur,“ segir
Ingvar. „Miðað við þann fjölda heim-
sókna sem við fáum er mbl.is mjög
vænlegur auglýsingamiðill og gagn-
virkur. Þegar lesandi sér auglýsingu
getur hann oft smellt á hana og í
framhaldinu komist í beint samband
við auglýsandann. Ég er sannfærður
um að auglýsingum mun fjölga á
Netinu, bæði er miðillinn að styrkja
sig í sessi og auglýsendur að átta sig
á því að þeir geta náð til mjög stórs
hóps á skömmum tíma í vefmiðlum.“
Ingvar segir að gríðarmiklar upp-
lýsingar fáist úr samræmdri vefmæl-
ingu og hægt sé að segja nákvæm-
lega til um hve margir heimsæki
hvern vef á hverjum tíma.
Eru einhverjar nýjungar á döfinni
á þessum tímamótum?
„Nú stefnum við aðallega að því að
skjóta stoðum undir frekari tekjuöfl-
un mbl.is. Einnig er verið að styrkja
nýja myndasafnið, sem við vorum að
opna, og gagnasafnið. Notendum
þess fjölgar sífellt.“
Nú er hægt að nálgast forsíðu og
baksíðu Morgunblaðs dagsins á
mbl.is á .pdf-sniði. Stendur til að að
bjóða allt blaðið með þessum hætti?
„Við höfum rætt að gefa almenn-
ingi kost á að geta sótt blaðið á .pdf-
sniði, en það er ekkert afráðið í því.
Erlendis er víða hægt að nálgast
helstu fréttasíður og miðopnu Morg-
unblaðs dagsins, annars vegar í
gegnum fyrirtækið Newspaper Di-
rect, sem er á öllum helstu hótelum.
Hins vegar eru svonefndir tölvu-
„kioskar“ þar sem hægt er að prenta
út þessar sömu síður.“
Hefur komið til tals að vera með
fréttayfirlit á erlendu máli á mbl.is?
„Já, en enn sem komið er höfum
við ekki haft bolmagn til þess.“
Vefmælingin er mikilvæg
Ingvar á sæti í samráðshópi net-
miðla, sem settur var á fót um leið og
samræmd vefmæling hófst. Þar eiga
sæti fulltrúar netmiðla sem taka þátt
í mælingunni, fyrirtækisins Moder-
nus og Verslunarráðs Íslands. Hvað
gerir samráðshópurinn?
„Við ákveðum hvaða reglur eigi að
gilda um aðsóknartalningar og önnur
mál tengd þeim. Einnig birtingu upp-
lýsinga sem Modernus og Verslunar-
ráð standa saman að. Við hjá mbl.is
álítum mjög mikilvægt að samvinna
skuli vera á milli Modernus og Versl-
unarráðs. Morgunblaðið tekur þátt í
upplagseftirliti Verslunarráðs og við
lítum á tölur um netaðsóknina með
svipuðum hætti og upplagstölurnar.
Það er þó mikill munur hvað vefmæl-
ingin gefur okkur miklu meiri upp-
lýsingar en upplagstalan ein getur
gert. Við vitum þó ekki hvaða ein-
staklingar eru að skoða vefinn hverju
sinni. Við gerðum eina skoðanakönn-
un til að átta okkur á því og viðbrögð-
in urðu ótrúleg. Á einum mánudegi
svöruðu milli 8 og 9 þúsund lesend-
ur.“
Opið alla daga ársins
Guðmundur Sv. Hermannsson,
fréttastjóri mbl.is, segir að á rit-
stjórn mbl.is starfi sex blaðamenn og
er fréttastjóri þar með talinn. Þeir
skrifa allar fréttir mbl.is, nema hvað
íþróttadeild Morgunblaðsins sér um
fréttir á íþróttavefnum.
„Fréttastofan er opin alla daga
ársins og þar er unnið á vöktum virka
daga frá kl 6.00 og til kl. 23.00. Á
helgidögum eru vaktirnar styttri. Ef
eitthvað stórt gerist utan hefðbund-
ins vinnutíma þá eru auðvitað skrif-
aðar fréttir, enda blaðamenn alltaf á
bakvakt,“ segir Guðmundur. „Valdar
fréttir úr prentmiðlinum eru settar á
hverjum morgni inn á Netið, en
megnið af fréttum á vefnum er skrif-
að af ritstjórn mbl.is. Við höfum sam-
ráð við ritstjórn blaðsins um ákveðin
mál og vitum hvað hún er að gera.
Stundum reynum við að spila saman í
stórum málum og höfum veitt prent-
miðlinum aðstoð ef þannig ber und-
ir.“
Guðmundur segir að hlutfallslega
lítið af fréttum skrifuðum á ritstjórn
mbl.is rati svo inn í prentmiðilinn. Þó
hefur komið fyrir að blaðamenn
mbl.is hafa sinnt einir ákveðnum
málum fyrir Netið og blaðið.
„Við lítum svo á að þetta séu tveir
miðlar. Fólk eigi að geta lesið fréttir
um tiltekin mál í Morgunblaðinu,
þótt sagt hafi verið frá þeim á mbl.is
daginn áður, unnar af öðrum blaða-
mönnum og með öðrum efnistökum.
Eðli þessara miðla er ólíkt og því
nálgast blaðamenn á netinu viðfangs-
efnin með nokkuð öðrum hætti en
þeir sem skrifa fyrir miðil sem kemur
út einu sinni á dag. Ef við teljum mál
vera mikilvæg erum við oft með tvö
sett af blaðamönnum sem fylgjast
með framvindunni.“
Grundvallaratriðin í blaðamennsk-
unni eru þau sömu fyrir net og prent,
að afla eins nákvæmra upplýsinga og
unnt er og koma þeim á framfæri
með skýrum hætti. Vinnubrögðin eru
hins vegar gjörólík og þar skiptir
tíminn mestu.
„Við verjum ekki deginum í að
safna upplýsingum og búa til heild-
armynd af málum í lok dagsins held-
ur birtum við upplýsingarnar jafnóð-
um og þeirra er aflað. Það er
lesandans að búa til heildarmyndina.
Þá þurfum við á mbl.is t.d. oft að taka
afstöðu til þess hvenær á að segja frá
viðkvæmum málum. Við höfum ekki
jafn langan frest og prentmiðillinn.
Þar erum við í sömu stöðu og út-
varpsstöðvarnar. Ég vona, og held,
að okkur hafi tekist að fóta okkur á
því svelli.“
Miðlarnir styrkja hvor annan
Guðmundur lítur svo á að helstu
keppinautar mbl.is í fréttum séu
fréttastofur ljósvakamiðlanna. En
þurfa blaðamenn mbl.is oft að sitja á
sér til að gefa prentmiðlinum for-
gang á stórfréttum?
„Það kemur ekki oft fyrir en þó
gefum við stundum prentmiðlinum
færi á að vinna að málum sem við
komumst á snoðir um, ef við t.d. telj-
um að stóra ritstjórnin hafi betri tök
á að vinna þau. Við erum svo fá að við
höfum ekki tök á mikilli rannsókn-
arvinnu. Eins komast blaðamenn á
prentritstjórninni að málum sem tal-
ið er að þoli ekki að bíða birtingar og
eru þá sett strax á mbl.is. Við vinnum
þetta því í sameiningu og ég lít svo á
að þessir miðlar styrki hvor annan.“
Fimm ár í
netfréttum
gudni@mbl.is