Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 36

SKOÐUN
36 SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
EF lífið hefur almennan tilgang
þá er hann sá að auka kyn sitt,
fæða af sér afkvæmi og ala þau
upp á þann veg að þeim megi
vegna sem best. Þetta gildir jafnt
um menn og dýr, þetta er mark-
mið sköpunarverksins og þá sér-
staklega mannsins þar eð Guð seg-
ir við karlinn og konuna þegar
hann hefur skapað þau: Verið frjó-
söm, margfaldist og uppfyllið jörð-
ina. (1. Mós. 1:28.)
Ekkert virðist heldur veita
mönnum meiri fullnægju þegar
hallar út ævi og horft er yfir far-
inn veg en að geta glaðst yfir niðj-
um sínum. Vel unnin verk eru góð
en betri eru góð börn sem bera
nafn manns og minningu á jörðinni
eftir manns dag. Þetta er innbyggt
í okkur sem lifandi skepnur eins
og alla aðra skepnu Skaparans.
Þetta er sjálfgefin forsenda
framþróunar lífsins á jörðunni.
Það er ekki öllum gefin sú gæfa
að geta börn og koma þeim til
manns. Samt er þetta almennur
tilgangur lífsins. Sérstakur til-
gangur okkar hvers og eins kann
að gegna öðru máli og það er hann
sem er ákvarðandi fyrir einstak-
lingana. Þannig er það einatt í líf-
inu að hin almenna regla hefur
takmarkanir, lífið er stöðug við-
leitni, sókn eftir marki sem næst
sjaldnast að fullu.
Þau sem falla hins vegar undir
hina almennu reglu í þessu efni
standa þá um leið undir almennum
kröfum og skilyrðum. Hin almenna
krafa er að koma afkvæmum sín-
um til manns eftir því sem það má
auðnast. Skilyrðin eru hæfileikar
okkar og aðstaða til þess að koma
þessu verkefni fram. Verkefnið er
að ná þeim besta árangri sem skil-
yrðin leyfa.
Þetta eru hinar heimspekilegu
forsendur barnauppeldis. Tæpt
var á trúarlegri forsendu og að
henni vikið nánar síðar en hin
manneskjulega forsenda snertir
næsta mjög tilfinningarnar. Nátt-
úran hefur lagað okkur þann veg
að verkefnið veitir gleði í sjálfu
verkinu. Það veitir móður líkam-
lega ánægju að leggja barn sitt á
brjóst. Að hjúfra að sér lítinn
barnunga veitir jafnt körlum sem
konum ljúfa tilfinningu. Þakklæti
barns og ánægja vekur sanna gleði
með foreldrum þess.
Innsæi okkar veitir okkur
hvatningu til þess að leggja okkur
fram. Það er í allra hag að uppeld-
ið lánist sem best. Hin uppvaxandi
mannvera á allt undir því að upp-
alendunum lánist sem best að efla
mannkosti hennar. Góð börn bera
foreldrum sínum gott vitni og
verða ellistoð þeirra þegar þar að
kemur. Við eigum því í vændum
laun fyrir vel unnið dagsverk.
Við megum áreiðanlega treysta
því að með hlutverkinu hafi Skap-
arinn lagt okkur í brjóst hæfileik-
ann til þess að annast börn vel.
Þetta er einkar ljóst í stúlkum á
þroskaskeiði sem eins og af nátt-
úru virðast vita hvernig þær eigi
að meðhöndla lítil börn. Það kann
því að vera verkefni að hlusta eftir
rödd eðlisávísunarinnar í þessu
efni og láta ekki tíðarandann villa
sér sýn.
Hins vegar hefur samtíðin skip-
að háttum samfélagsins svo að lítið
rúm er skapað fyrir börnin. Þau
eru aðþrengd í tíma og rúmi. Fyr-
irferðin á öðrum hlutun ryður
þeim til hliðar. Umferðin skapar
þeim alvarlegar hættur. Hönnun
tekur fyrst mið af fullorðnu fólki,
síðar börnunum. Vinnutími for-
eldranna tekur næsta lítið tillit til
barnanna og þreyttir og tímalausir
foreldar eiga það á hættu að fá
samviskubit gagnvart börnunum.
Slæm samviska er ekki gott
veganesti í uppeldismálum og leið-
ir oft til jafnvægisleysis í uppeldi
barnanna. Þau eru í senn svelt af
ástúð en ofalin í dekri. Þessar
mótsagnir reynast mörgum börn-
um erfiðar. Nær er að leggja
grunn að meginákvörðunum um
ráðstöfun tímans með fyrirhyggju
og af raunsæi en ekki síst með
réttri forgangsröðun.
Ekkert foreldri vill barninu sínu
annað en hið besta og ef það vegur
og metur hlutina af yfirvegun þá
verða hlutföll lífsins rétt. Þá verð-
ur í flestum tilfellum tími til að
vera með barninu eins og þarfir
þess standa til. Þar sem er eft-
irspurn eftir vinnu foreldranna þar
eru jafnan einnig góð laun.
Uppeldi í jafnvægi markast af
því að nægur tími er settur til þess
að sinna þörfum barnanna. Þann
tíma er hægt að nýta til þess að
sinna heimilisstörfum og gera
börnin að einhverju leyti þátttak-
endur í þeim eftir þroska þeirra.
Þau njóta líka nærveru foreldr-
anna þótt þau séu að sinna öðru, ef
þau aðeins hafa hugann við nær-
veru barnsins og senda því bros og
jákvæðar athugasemdir.
Æðrusemi foreldra veldur
stundum óþolinmæði við krakka-
skinnin sem ekki vita oft betur og
fara að eðli sínu. Þolinmæði skap-
ar traust og betri líðan með börn-
um. Hrós og glaðværð skapa ör-
yggi og gera allt auðveldara.
Samhjálp og samræður skapa
samstöðu og andlega vellíðan.
Agi er nauðsynlegur börnum.
Þau verða ávallt að vera viss um
mörk siðsemdar og tillitssemi. Þau
eru ekki altaf ánægð með nei en
meðan þau hafa grundvallartraust
á foreldrum sínum sætta þau sig
við það og finna til öryggis yfir því
að einhver hefur stjórn á málun-
um. Samkvæmni er lykilorðið í
þessum efnum.
Börn eiga að sínu leyti rétt á
uppeldi og aðhlynningu. Sá réttur
byggist á nauðsyn þeirra. Þau
kváðu ekki sjálf dyra á tilverunni.
Þau eru boðsgestir foreldra sinna
og skulu því njóta gestagriða. Sálir
þeirra eru viðkvæmar og þau eru
að læra og mótast alla stund, því
er mikilvægt að við hugsum um
það hvað fyrir þeim er haft. Þó er
það nú svo að ef barn fær haldgóð-
ar útskýringar frá einhverjum sem
það treystir þá vinnur það úr
flestu sér til uppbyggingar.
Við erum ekki öll með daglega
ábyrgð á börnum, en öll eigum við
óskipta ábyrgð á almennri heill
þeirra. Okkur ber að setja börnin í
fyrirrúm í þjóðfélaginu. Þau sem
sinna þeim í daglegu samhengi
eiga að fá til þess hið besta næði,
tækifæri og stuðning. Kennarar
þeirra vinna hin mikilvægustu
störf í hverju þjóðfélagi og eiga í
öllu að vera metnir samkvæmt því.
Þau sem koma að verki þegar á
miklu ríður og sinna heilbrigði
þeirra og vernd eru þær sérsveitir
samfélagsins sem bestan viðbúnað
þurfa að hafa. Menntun þeirra og
þroski og tækifæri í lífinu síðar
eru hin veigamiklu keppikefli og
mikilvægustu umræðuefni sam-
félagsins.
Mikilvægast er þó að hafa það í
huga að hvert barn er sem sköpun
Guðs einstakt og þarfnast sér-
stakra taka sem byggjast á virð-
ingu fyrir eðliseiginleikum þess og
elsku á því sem einstakri mann-
eskju sem enginn getur komið í
hennar stað. Þannig er menneskj-
an í hinni mikilvægustu þjónustu
við lífið og þann sem það gefur
þegar hún gengur inn í verkefni
barnauppeldis og umönnunar. Þá
sinnir hún frumlægasta þætti köll-
unar sinnar sem manneskja og fær
ekki æðra hlutverk. Þannig verður
hún þá fyrst dæmd á grundvelli
þess hversu hún lagði sig fram á
því sviði.
Hún á þar einn hlut með öllu
samfélaginu og menningarstig
þess dæmist fyrst og fremst út frá
því hvernig það býr að börnum og
tryggir velferð þeirra og framtíð.
Guð, hvernig sem við skiljum
hann, stendur á bak við hvert barn
og það ber í senn mynd hans og
erindi við manninn og samfélag
mannanna. Það þarfnast öryggis,
viðurkenningar og örvunar. Því
þarf að tryggja frið og farsæld og
gera að brýnu þjóðfélagsverkefni.
Því þarf einnig að virða hvert barn
fyrir það sem það er og sýnir á
grundvelli vaxandi þroska síns.
Sömuleiðis þarf að sýna börnunum
að þeirra framlags sé þörf þótt í
smáu kunni að virðast og að það sé
innan þeirra marka sem þroski
þeirra og samfélagsleg staða set-
ur.
Okkar Íslendinga bíður það
hlutverk að endurskoða þjóðfélag
okkar á grunni þessara mikilvægu
staðreynda. Við verðum að hefjast
handa um það að breyta forgangs-
röðun málefna okkar. Hverjum
ætlum við að geyma ósnortna nátt-
úru landsins? Hverjir eiga að njóta
ávaxtanna af fórn og virkjun nátt-
úruauðlinda? Hverjum á hagkerfið
að þjóna? Hver á að erfa kvótana?
Hverra er framtíðin?
Þeirra manna sem nú eru í mót-
un sem börn.
BÖRN FYRST OG FREMST
Eftir Jakob Ágúst
Hjálmarsson
„Okkur ber
að setja
börnin í fyr-
irrúm í þjóð-
félaginu.“
Höfundur er prestur Dómkirkjunnar
í Reykjavík.
VANDRÆÐI þingmanna okkar
þessa dagana eru að verða átak-
anleg. Ég heyri engan þeirra kann-
ast við barn sitt sem getið var með
núgildandi lögum um kjördæma-
skipan. Sá sem hér skrifar gerði
fyrir mörgum árum tillögur um
jöfnun atkvæða og setti fram á
fundi í ráðhúsi Reykjavíkur sem
sjónvarpað var og setinn var af
helstu forkólfum stjórnmálaflokk-
anna. Einnig dreifði ég boðskapn-
um síðar meðal áhugamanna um
málefnið en enginn þeirra hlustaði,
enda ekki þeirra hugmyndir. Menn,
sumir stærðfræðikempur, reyndu
að reikna barn í beljuna með flökk-
urum og fráleitum nálgunum eins
og að láta einn nálgast tvo í heiltölu
kerfi án þess að nota venjulegan
hlutfallsreikning. Þannig næst aldr-
ei fullkomið réttlæti, bæði milli
flokka og landsmannra allra. Þó er
þetta svo einfalt sem hér greinir.
Leyfið mér að kynna þetta í
Morgunblaðinu með því sem áður
kom fram á fundum.
Tillaga til stjórnarskipunar, bor-
in fram á borgarafundi 1. október
1994 ásamt stuttum skýringum.
1. Fjöldi þingmanna verði 60 og
skipt á milli kjördæma sem næst í
sömu hlutföllum og giltu fyrir síð-
ustu breytingar á lögum það er,
engum uppbótarþingsætum verði
úthlutað.
2. Raðað verði samkvæmt áður-
og núgildandi reglum í hverju kjör-
dæmi og þingmenn ákveðnir sam-
kvæmt hlutföllum.
3. Hver þingmaður fær atkvæði
(hlut) samkvæmt heildarmagni
gildra atkvæða, sem féllu til flokks
hans eða lista í kjördæmi hans og
stöðu hans á listanum, þannig að
ekkert atkvæði fellur dautt í kjör-
dæminu fáist maður kjörinn af list-
anum.
4. Atkvæði hvers þingmanns er
hlutur hans í heildaratkvæðum til
hvers lista eða flokks á öllu landinu,
skipt í hlutfalli við atkvæði hvers í
sínu kjördæmi. Með þessu nýtast
flokki, sem nær manni kjörnum á
þing í einhverju kjördæmi, öll at-
kvæði listans á landinu.
5. Atkvæði til þeirra lista, sem
hvergi á landinu ná manni kjörnum
í kjördæmi hans, falla dauð.
Á þennan hátt má fullnægja þeim
þörfum dreifbýlismanna, að fá að
tala máli sínu, flytja tillögur, starfa
í nefndum og greiða atkvæði í sam-
ræmi við fjölda umbjóðendanna.
Fullkominn jöfnuður næst á milli
flokka, engin atkvæði flakka. Engir
„uppbótarþingmenn“ verða. Þessi
háttur fellur vel að núverandi tölvu-
talningarkerfi. Sá jöfnuður verður
að hver þingmaður þrýstir á einn
takka við atkvæðagreiðslu en þó að
sjálfsögðu með mismunandi áhrif-
um.
Flutningsmanni þessara tillagna,
en hann er Reykvíkingur, þykir
óþolandi að hafa ekki sama að segja
með munni og hönd þingmanns
flokksins, sem hann styður og
margir aðrir landsmenn. Dreifbýlis-
menn, sem ég met til jafns við mig,
tönnlast alltaf á framleiðslu, pen-
ingum og dreifingu þeirra. Það má
vera að þeir telji sér nauðsynlegt að
ná sér niðri á flutningsmanni í þeim
efnum, en hversu mikið meira vita
þeir um hegningarlög, skattalög,
barnavernd, erfðir, hjúskap, fóstur-
eyðingar eða kirkjumál en við hinir,
svo eitthvað sé nefnt.
Samkvæmt þessu væru þing-
menn Reykjavíkur 16, Reykjaness
11, Norðurlands eystra 7, Suður-
lands 6, eins og einu sinni var. Vest-
urland, Vestfirðir, Norðurland
vestra og Austurland hefðu 5 í
hverju kjördæmi. Hverjir fái kjör í
sínu kjördæmi ákveðst eftir sömu
hlutfallsreglu og nú gildir 1/1, 1/2,
1/3 … o.s.frv. Hvernig skipting at-
kvæða milli flokksfélaga í hverju
kjördæmi er má ræða um, en ég læt
annan mann hafa helming á við
þann fyrsta. Sá þriðji hefur einn
þriðja o.s.frv. Samtals hafa flokks-
félagar heildarfjölda atkvæða í
kjördæminu, eftir að þeim atkvæð-
um, er flokkur þeirra fékk þar sem
flokkurinn fékk engan kjörinn, hef-
ur verið skipt hlutfallslega á milli
flokksins í öðrum kjördæmum.
Þannig verður fullt jafnvægi á milli
allra flokka á landinu sem á annað
borð inn komast.
Flutningsmaður setti kosningar
1995 upp í einföldu Excel-forriti til
þess að prófa niðurstöður. Birtist
þetta án ábyrgðar nema minnar,
enda engin kjörstjórn bundin af
þessu. Þingmenn voru þessir:
Nafn þingmanns Atkv.
Jóhanna Sigurðardóttir 11.806
Davíð Oddsson, 10.205
Kristín Ástgeirsdóttir 8.031
Ólafur G. Einarsson 7.196
Finnur Ingólfsson 6.495
Svavar Gestsson 6.472
Jón Baldvin Hannibalsson 6.343
Rannveig Guðmundsdóttir 5.585
Ólafur Ragnar Grímsson 5.480
Friðrik Sophusson 5.103
Siv Friðleifsdóttir 4.805
Árni M. Mathiesen 3.598
Björn Bjarnason 3.402
Guðmundur Bjarnason 3.281
Ólafur Örn Haraldsson 3.248
Bryndís Hlöðversdóttir 3.236
Össur Skarphéðinsson 3.171
Guðmundur Árni Stefánsson 2.792
Steingrímur J. Sigfússon 2.741
Geir H. Haarde 2.551
Halldór Blöndal 2.512
Guðni Ágústsson 2.511
Hjálmar Árnason 2.402
Sigríður Anna Þórðardóttir 2.399
Þorsteinn Pálsson 2.351
Margrét Frímannsdóttir 2.101
Sólveig Pétursdóttir 2.041
Halldór Ásgrímsson 2.001
Ingibjörg Pálmadóttir 1.962
Árni Ragnar Árnason 1.799
Egill Jónsson 1.760
Sturla Böðvarsson 1.735
Lára M. Ragnarsdóttir 1.701
Valgerður Sverrisdóttir 1.640
Páll Pétursson 1.636
Drífa Jóna Sigfúsdóttir 1.602
Guðmundur Hallvarðsson 1.458
Kristján Pálsson 1.439
Hjálmar Jónsson 1.301
Hjörleifur Guttormsson 1.293
Pétur H. Blöndal 1.276
Tómas Ingi Olrich 1.256
Ísólfur Gylfi Pálmason 1.255
Einar K. Guðfinnsson 1.191
Jóhann Ársælsson 1.181
Árni Johnsen 1.175
Jóhann Ársælsson 1.094
Gunnlaugur M. Sigmundsson 1.086
Ragnar Arnalds 1.015
Jón Kristjánsson 1.000
Magnús Stefánsson 981
Sighvatur Björgvinsson 954
Guðjón Guðmundsson 867
Svanhildur Árnadóttir 837
Stefán Guðmundsson 818
Drífa Hjartardóttir 784
Pétur Bjarnason 717
Jóhannes Geir Sigurgeirsson 667
Vilhjálmur Egilsson 650
Einar Oddur Kristjánsson 596
Jóhanna Sigurðardóttir er at-
kvæðamest á þingi. Sá kvenskör-
ungur fer létt með öll atkvæði Þjóð-
vaka. Fróðlegt er að sjá að nokkrir
landsbyggðarmenn komast á þing
hérna, en féllu í kosningunum 1995.
Skyldi engum koma á óvart þótt
efstu þingmenn teldust atkvæða-
menn að lögum. Víst réðu þeir
reyndar hvað mestu í raun á
þinginu þá og þurftu ekki á óeðli-
legu atkvæðamagni að halda. Menn
eru dálítið viðkvæmir fyrir því að
hafa ef til vill ekki jafnmörg at-
kvæði og sessunautur á hinu
þrönga þingi, en allir hafa jafnan
rétt að tala sínu máli, og hver þing-
maður hefur sinn takka á borðinu
til þess að ýta á, þegar greidd eru
atkvæði. Þetta mega menn þola í
Flugleiðum, Landsbanka og Eim-
skip. Um miðbik atkvæðamanna á
þingi eru landsbyggðarþingmenn
svo sem Halldór Blöndal, Þorsteinn
Pálsson og Halldór Ásgrímsson
með 2.000 til 2.500 atkvæði hver. Á
hinum endanum sitja svo miklir
áhrifamenn eins og Einar Oddur
Kristjánsson með 596 atkvæði og
félagi hans Vilhjálmur Egilsson,
sem hafði 650 atkvæði. Pétur
Bjarnason á Ísafirði fékk 717 at-
kvæði og hefði átt að komast á þing.
Betur væri, að Vilhjálmur Egilsson
hefði barist fyrir mínum málum á
þingi, í stað þess reyna að rugla al-
heimsklukkuna okkar. Hann ætti
nú næsta víst þingsæti á næsta
komandi þingi, hefði málið fengið
fram að ganga, og sæti þá ekki þar
sem hann situr nú.
Kæru þingmenn! Ef þið fallist á
þetta mun hver flokkur hljóta svo
mörg atkvæði sem hann fékk í
hverju kjördæmi og landinu öllu.
Hver þingmaður hefur þá og svo
mikið atkvæði sem kjósandi hans
hefur falið honum. Allir landsmenn
yrðu jafnir að lögum.
KJÖRDÆMASKIPAN
Eftir Svein
Guðmundsson
„Hver flokk-
ur mun
hljóta svo
mörg at-
kvæði sem
hann fékk í hverju kjör-
dæmi og landinu öllu.“
Höfundur er
verkfræðingur.