Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 23

dóttir, þau gengu í hjúskap eins og
áður segir þann 12. nóvember 1886.
Þau eignuðust 5 börn, er lifðu:
1. Sigurveig Guðrún, f. 10. janúar
1887, dáin 21. mars 1972, húsfrú.
2. Júlíana listmálari, f. 31. júlí
1889, dáin 17. apríl 1966.
3. Sveinn Magnús, f. 17. október
1891, dáinn 23. nóvember 1951, for-
stjóri í Reykjavík.
4. Ársæll, f. 31. desember 1893, dá-
inn 14. apríl 1969, útgerðarmaður í
Vestmannaeyjum.
5. Sigurður, f. 16. nóvember 1898,
dáinn 29. júní 1964, kaupmaður í
Vestmannaeyjum.
Eigi báru þau Sveinn og Guðrún
gæfu til samþykkis og skildu þau, er
Sigurður litli var 40 vikna (haustið
1899 – heimild Júlíana Svd.).
2. kona hans var Guðrún Guð-
mundsdóttir, ekkja frá Gufunesi,
bónda á Keldum Brynjólfssonar. Þau
gengu í hjúskap 18. ágúst 1907, en
skildu eftir 3 mánuði (heimild Júl-
íana Svd.).
3. kona var Elín Magnúsdóttir tré-
smiðs í Reykjavík Árnasonar. Hjóna-
vígslan fór fram 8. júní 1918. Elín dó
10. ágúst 1933 og varð öllum harm-
dauði, því hún var valmenni hið
mesta. Elín, f. 12. ágúst 1877.
4. kona var Guðlaug Teitsdóttir
bónda á Stóru-Drageyri í Skorradal
Erlendssonar. Gengu þau í hjúskap
18. maí 1935. Guðlaug var fædd 10.
júní 1904, en dó 8. nóvember 1974.
Þrátt fyrir 42 ára aldursmun
reyndist hjónaband þeirra hið far-
sælasta, Guðlaug útlærð hjúkrunar-
kona og bjó manni sínum hið feg-
ursta heimili. Var hún vakin og sofin
yfir velferð hans, þar til yfir lauk 13.
maí 1947. Banamein hans var
lungnabólga.
Sveinn Jónsson var mikill bóka-
safnari, en safnið óx honum yfir höf-
uð, þannig að hann seldi söfn sín
þrisvar sinnum, en byrjaði ávallt upp
á nýtt. Sveinbjörn Jónsson hrl. sagði
mér frá því, að þegar hann var
fulltrúi hjá bæjarfógetanum í
Reykjavík, þá hafi hann boðið upp
safn Sveins skv. ósk hans. Tók upp-
boðið 5 daga. „Þar sem bókamenn
eru mjög málgefnir, kom fyrir að
kliður væri mikill í Bárubúð, þar sem
boðið var upp. Þá gaf ég 10 mínútna
kjaftahlé, en þá móðguðust karlarnir
og þögðu“ sagði Sveinbjörn. Að lok-
um átti hann aðeins eftir úrvalsbæk-
ur, flest torfengnustu rit íslensk. All-
ar þær bækur gaf hann
Vestmannaeyjabæ og eru þær þar í
sérstökum skáp í Bókasafni Vest-
mannaeyja og til sérprentuð skrá um
bókagjöfina. Þannig skildi hann við
bæinn, sem hafði fóstrað börn hans
svo vel. Skólaganga Sveins var hins-
vegar með þeim alstytstu: „Svo var
ég hjá honum Sigurði Sæmundssyni
þrjú rökkur og eina kvöldvöku að
læra reikning og er það allur minn
skólagangur.“ (Úr fyrri Lesbókar-
greininni.)
En hvernig maður var Sveinn
Jónsson? Í minningargrein um hann
20. maí 1947 í Mbl. kemst ritstjórinn
Valtýr Stefánsson þannig að orði:
„Sveinn Jónsson hafði lifað allt fram-
faratímabil þjóðarinnar, allt frá því
þjóðin var efnalaus, valdalaus og
ráðalaus og fram til þeirra tíma, er
við höfðum fengið fullt sjálfstæði og
vorum orðnir bjargálna.
Hann hafði sjálfur brotist áfram
úr fátækt til efna, með dugnaði og
fyrirhyggju, og þeirri bjartsýni sem
ávallt einkenndi hann í öllu félagslífi
hans og samstarfi við aðra. Hann var
raunsær maður í athöfnum sínum,
þegar um atvinnu og fjármál var að
ræða.
En í félagsmálum og menningar-
málum var hann örgeðja hugsjóna-
maður, er hafði óbilandi trú á því, að
það myndi sigra, sem til frama horfir
og blessunar fyrir land og lýð.
Í hópi félaga og góðra kunningja
var Sveinn síkátur og glaður. Þegar
hann þurfti að koma einhverju til
leiðar, innan þeirra félagssamtaka,
sem hann vann fyrir, var það tíðum
mesti styrkur hans, hve vel honum
tókst að koma öðrum í gott skap. En
það leyndi sér ekki að á bak við kæti
hans og spaugsyrði var djúp alvara
manns, sem vissi hvað hann vildi og
þekkti ekki síður alvarlegar hliðar
tilverunnar.“
Ég var 19 ára, þegar afi minn dó,
svo ég man hann mjög vel og þótti
ákaflega vænt um hann. Hann hafði
þennan smitandi hlátur eða þetta já-
kvæða útstreymi, að hvar sem hann
kom, þá nötraði allt af kæti. Nelly
Pétursdóttir, (1903-1981) húsfreyja á
Miðhúsum í Álftaneshreppi, sagði
mér frá því, að hún hafði starfað í
eldhúsi mötuneytis þess, sem rekið
var í Iðnó snemma á öldinni. Hún sá
ekki matargestina, þegar þeir gengu
inn í matsalinn, en hún vissi alltaf
upp á hár, hvenær Sveinn Jónson var
kominn, því þá varð allt vitlaust af
hlátri um leið.
Henrik Ibsen segir á einum stað í
verkum sínum :
„Han havde stor anlæg til att bli
gla.“ Það mátti segja um Svein.
Kunningi minn einn Jón P. Jóns-
son húsgagnaframleiðandi í Gamla
Kompaníinu sagði mér frá því, að
Sveinn hafði verið spilafélagi föður
síns og Þorvarðar prentara. Þeir
spiluðu lomber. Það fór ekki fram hjá
neinum á heimilinu, þegar Sveinn
Jónsson var kominn. Þá sagði Jón P.
við bræður sína: „Flýtum okkur nið-
ur, káti kallinn er kominn.“
En hann gat líka verið harður í
horn að taka og stjórnsamur, og það
svo að lægi við harðstjórn og notaðist
þá gjarnan við boðhátt og er það ætt-
arfylgja. En enginn er fullkominn,
hvorki Sveinn Jónsson né afkomend-
ur hans.
Síðustu orð hans við mig skömmu
fyrir andlát hans voru þessi: „Allt
sem hefur orðið mér til gæfu í lífinu á
ég móður minni og fyrirbænum
hennar að þakka. Það var oft þröngt í
búi hjá okkur á Steinum, við vorum
oft svöng systkinin, en stöðugur
straumur nauðleitarfólks var um
Steinabæina, sérstaklega á
harðindaáratugnum 1880–90. Móðir
mín vék oftast einhverju að þessu
fólki, en eitt sinn ofbauð vinnukonu á
Steinum örlæti móður minnar og
mælti: „Þér mun hefnast fyrir þetta
Guðrún Sveinsdóttir, að taka matinn
frá svöngum börnum þínum og gefa
þessum flökkulýð.“ Þá svaraði móðir
mín: „Ef að eitthvað verður börnum
mínum til gæfu á lífsleið þeirra, þá
verða það einmitt þessir bitar, sem
þú telur svo mjög eftir.“
Sveinn Jónsson hefði örugglega
viljað gera orð sr. Matthíasar að sín-
um:
„Því hvað er ástar og hróðrar dís
og hvað er engill úr Paradís
hjá góðri og göfugri móður.“
Heimildir:
Brynleifur Tobíasson: Hver er maðurinn?
Gísli Jónsson: Saga Iðnaðarmannafélags-
ins í Reykjavík.
Br. Sveinn Jónsson: Kynningarrit Stór-
stúku Íslands.
Valtýr Stefánsson: Minningargrein um Sv.
J. í Mbl. 20. maí 1947.
Pétur Zophaníasson: Sveinn Jónsson 75
ára, Mbl. 18. apríl 1937.
Vísir: 19. apríl 1937, Sveinn Jónsson 75 ára
eftir „a“, viðtalsþáttur.
Sunnlenskir sagnaþættir, Gunnar S. Þor-
leifsson, Bókaútgáfan Hildur 1981, þar sem
eru á bls. 14–55 greinar eftir Svein Jónsson
um sjóferðir undir Eyjafjöllum og Vest-
mannaeyjum.
Sveinn Jónsson: Íslenskt sveitaþorp á 19.
öld – Steinar undir Eyjafjöllum. Í Lesbók
Morgunblaðsins 2. sept. 1928.
Sveinn Jónsson: Á Goðalandi, í Lesbók
Mbl. 16. mars 1930 og 23. mars 1930.
Hörður Ágústsson: „Íslensk byggingararf-
leifð I. Ágrip af húsagerðarsögu 1750–
1940“, bls. 153–156. Útgefandi Húsafriðun-
arnefnd ríkisins, Reykjavík 1998.
Höfundur er sonarsonur Sveins
Jónssonar og lögfræðingur í Reykjavík.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 23
General Electric
Helluborð 30% afsl.
GE sýningarísskápar 20% afsl.
Uppþvottavélar 20% afsl.
Ofnar 30% afsl. Háfar 30% afsl.
R Ý M U M
FYRIR NÝJUM VÖRUM
Sýningartæki á 15% - 50% afslætti!
Bara á laugardag og sunnudag
Þvottavélar og þurrkarar
á 15-25% afsl.
Opið:
Laugardag 11:00 - 16:00
Sunnudag 13:00 - 16:00
Ýmis smátæki á
STÓRlækkuðu verði
Panasonic þráðlausir símar frá kr. 8.900.-
Kenwood hrærivélar frá kr. 23.900.-
Kenwood brauðristar frá kr. 1.990.-
Kenwood töfrasproti kr. 1.890.-
Kenwood djúpsteikingarpottar kr. 5.200.-
Kenwood straujárn frá kr. 1.950.-
ll l l l