Morgunblaðið - 05.03.2003, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ARI Teitsson, formaður Bændasamtakanna,
sagði við setningu Búnaðarþings í gær að öll
svínabú í landinu væru rekin með halla og eig-
ið fé víða gengið til þurrðar. Stórfellt tap væri
einnig hjá öllum kjúklingaframleiðendum og
gæti slíkt ástand ekki varað lengi. Þá hefði
orðið veruleg verðlækkun á kindakjöti. Staðan
væri mjög alvarleg og fyrirsjáanlega valda fá-
tækt og jafnvel gjaldþroti hjá fjölda bænda.
Ari sagði að undanfarin ár hefðu margir
spáð mikilli aukningu kjötframleiðslu og í kjöl-
far þess erfiðleikum og verðhruni á kjötmark-
aði. Ýmislegt hefði orðið til að fresta því að
þetta gengi eftir og jafnframt hefði kjötmark-
aðurinn stækkað meira en búist var við.
„Ef til vill á þetta sinn þátt í því að of margir
höfðu óraunhæfar væntingar um að áfram-
haldandi aukning kjötframleiðslu væri mögu-
leg án vandræða. Sú hefur ekki orðið raunin og
á síðasta ári varð verðfall á öllu kjöti vegna of-
framboðs þannig að mikið af framleiðslunni er
selt undir kostnaðarverði, en jafnframt safnast
birgðir upp.“
Ari sagði að í þessari stöðu væri eðlilega
spurt hvort hægt hefði verið að koma í veg fyr-
ir þessa stöðu sem fyrirsjáanlega ylli fátækt og
jafnvel gjaldþroti hjá fjölda bænda. Eftir á að
hyggja hefði mátt beita Lánasjóði landbún-
aðarins öðruvísi en gert var. Það hefði engan
veginn verið auðvelt, ekki síst vegna þess að
aðrar lánastofnanir hefðu verið ótrúlega fúsar
til að lána fjármagn til kjötframleiðslu.
Ari benti á þrjár leiðir til að laga stöðuna. Í
fyrsta lagi að bíða þess að hluti bænda gæfist
upp og yrði gjaldþrota. Sú leið væri bæði
kostnaðarsöm og sársaukafull.
Í öðru lagi að flytja skipulega úr landi þá
framleiðslu sem ekki væri rúm fyrir á inn-
lendum markaði en það hefðu sauðfjárbændur
gert á undanförnum árum. Í þriðja lagi að
draga skipulega úr framleiðslu þar til kjöt-
markaður kæmist í jafnvægi. Sú leið væri
bændum hagkvæmust.
Ari sagði að erfiðleikar á kjötmarkaði hefðu
haft áhrif á afkomu sauðfjárbænda. Veruleg
verðlækkun hefði orðið á kindakjöti en sú
lækkun lenti í fyrstu mest á sláturleyfishöfum.
Sölusamdráttur hefði einnig orðið verulegur.
Öll svínabú rekin með halla
Mjög hörð samkeppni hefði verið á svína-
kjötsmarkaði. „Samkeppnin hefur þó keyrt úr
hófi á liðnu ári og munu nú öll svínabú í land-
inu rekin með halla og eigið fé víða gengið til
þurrðar. Engar vísbendingar eru um að staða
á mörkuðum sé að lagast og eðlilegt er að
spurt sé hvort þetta sé einfaldlega afleiðing af
frjálsu markaðskerfi eða svínabændur skorti
vilja til að draga nægilega úr framboði svína-
kjöts á markaði. Að minnsta kosti er ljóst að
hver vika sem líður í þessu umhverfi er svína-
bændum og fjölskyldum þeirra dýr.
Framleiðsla alifuglakjöts jókst mjög hratt á
síðari hluta ársins og verðfall fylgdi í kjölfarið.
Stórfellt tap er því hjá öllum framleiðendum
og getur slíkt ástand ekki varað lengi.“
Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra
sagði á Búnaðarþingi að margt ánægjulegt
hefði verið að gerast í nautgriparækt á síðustu
árum. Kynbætur og betri búskaparhættir
hefðu aukið meðalnyt mikið. Á sama tíma
verður mjólkin próteinríkari en áður. „Samn-
ingur við kúabændur um framleiðsluskilyrði í
mjólkurframleiðslu gildir til ársins 2005. Sá
samningur hefur reynst vel. Bændur hafa end-
urnýjað hús og framleiðslutæki og ungt fólk er
viljugt að koma til starfa.“
Á síðasta ári var skipuð nefnd til að vinna að
nýjum samningi um mjólkurframleiðslu.
Nefndin er undir forystu Guðmundar B.
Helgasonar ráðuneytisstjóra. Guðni sagði að
aðilar vinnumarkaðarins hefðu samþykkt að
taka þátt í starfi nefndarinnar.
„Í væntanlegum samningum er að mörgu að
hyggja. Það verður að gera samning sem
tryggir starfsskilyrði til ákveðins tíma og að
jákvæð þróun greinarinnar haldi áfram.
Þá þarf samningurinn einnig að taka mið af
þeim breytingum sem óhjákvæmilega munu
verða í reglum um alþjóðaviðskipti með land-
búnaðarvörur. Þær viðræður, sem nú eru
hafnar, um breytt umhverfi í alþjóða-
viðskiptum með landbúnaðarvörur munu hafa
áhrif á íslenskan landbúnað. Fyrstu tillögur
þjóða og þjóðabandalaga eru mjög breytt
mynd frá því sem nú er. Ísland hefur nú þegar
hafnað þessum tillögum með formlegum hætti
og talið þær óviðunandi. Þar vegur þyngst að
við metum það svo að ekki gefist nægur tími til
aðlögunar að breyttu kerfi og að ekki sé tekið
nægjanlegt tillit til sérstöðu þjóða eins og Ís-
lands.“
Morgunblaðið/Jim Smart
Guðni Ágústsson landbúnaðarráðherra ávarpaði þingið. Við hlið Guðna situr David Gislason, bóndi á Svaðastöðum í Manitoba.
Formaður Bændasamtakanna við setningu Búnaðarþings
Staðan á kjötmarkaði
er mjög alvarleg
HJÓNIN Guðríður Guðmundsdóttir og Örn
Stefánsson, sem reka kjúklinga- og eggjabú í
Fossgerði á Austur-Héraði, ákváðu að taka ekki
þátt í verðstríðinu á alifuglamarkaðinum með
því að selja afurðirnar undir kostnaðarverði.
Þess í stað ákváðu þau að draga úr framleiðsl-
unni meðan á þessu stæði með von um að kjöt-
markaðurinn kæmist í jafnvægi á ný.
Í búinu eru framleidd um 35 tonn af kjúkling-
um á ári og hafa þau einskorðað söluna við
markaðssvæðið á Austurlandi. „En svo hafa
þessir stóru komið og selt langt undir kostn-
aðarverði út úr búðunum. Við reynum ekki einu
sinni að koma til móts við þá. Við ætlum ekki að
fara að gefa vörurnar okkar eða borga með
þeim,“ segir Guðríður.
„Staðan er mjög slæm,“ segir hún. „Við
ákváðum að fara ekki niður fyrir framleiðslu-
kostnað við sölu, heldur bíða átekta og höfum
bara dregið úr framleiðslunni. Við höfum ekkert
selt í verslanir síðan í nóvember,“ segir hún.
Hún segir mjög erfitt að segja fyrir um hvað
þetta ástand geti varað lengi. „Við erum líka
með eggjabú, sem hefur haldið okkur á floti, en
við vorum nýbúin að stækka eggjabúið vegna yf-
irvofandi framkvæmda hér á Austurlandi og það
hefur eiginlega bjargað okkur.“
Kjúklingar boðnir
á 259 kr. kg út úr búð
Guðríður segist ekki vita hversu miklar birgð-
ir séu til af alifuglakjöti í landinu en heyrst hafi
að stóru búin standi mjög höllum fæti.
„Við höfum reynt að halda okkur á floti með
því að minnka framleiðsluna og vera ekki með of
mikinn kostnað,“ segir hún.
Guðríður segir að enginn hafi átt von á svo
miklu verðhruni á markaðinum sem raun ber
vitni. Sem dæmi um stöðuna benti hún á að um
þessar mundir væru kjúklingar frá Reykjagarði
seldir á 259 krónur kg í Bónus á Egilsstöðum.
„Þetta er alveg óviðunandi. Hjá okkur kostar
350 krónur að framleiða hvert kíló af kjöti. Þeir
hljóta að snartapa á að selja þetta á þessu verði,
en eru greinilega með það miklar birgðir að þeir
verða að láta þetta fara.“
Guðríður Guðmundsdóttir, kjúklingabóndi á Austur-Héraði
Höfum ekkert selt
frá því í nóvember
„STAÐAN er vægt til orða tekið háalvar-
leg,“ segir Guðbrandur Brynjúlfsson, svína-
bóndi á Brúarlandi. „Það er öll kjötfram-
leiðsla í landinu rekin í dag með bullandi
tapi,“ segir hann.
Selja kjötið 150 kr./kg.
undir framleiðslukostnaði
Guðbrandur, sem auk þess að stunda
svínarækt er einnig með sauðfjárrækt, segir
að lægstu verð til framleiðenda sem fregnir
hafi borist af á síðustu dögum séu rétt innan
við 100 kr. á hvert kíló. „Það þýðir að við-
komandi bóndi er að selja kjötið 150 krónum
undir framleiðslukostnaði. Ég hef verið
svínabóndi í 36 ár og ég hef aldrei kynnst
svona ástandi fyrr. Nú er þetta komið út í
algjöran fáránleika,“ segir hann.
Guðbrandur segir erfitt að gera sér grein
fyrir hvert framhaldið verði. „Ég veit að það
eru þó nokkrir svínabændur sem þola þetta
ástand ekki mikið lengur og eru sumir
kannski raunverulega orðnir gjaldþrota en
bankar eða aðrir lánardrottnar halda mönn-
um uppi ennþá,“ segir hann.
Guðbrandur segist aðspurður sjá þá leið
út úr erfiðleikunum í svína- og alifuglarækt-
inni að menn reyni að koma sér saman um
að fækka í bústofninum. „Það er mjög auð-
velt að koma á jafnvægi í kjúklingaræktinni
á fimm til sex vikum, vegna þess að eldisfer-
illinn er ekki lengri. Það hlýtur að vera
skynsamlegra fyrir þá framleiðendur að
reka húsin með t.d. 80% afköstum og vera
með framleiðsluna í jafnvægi. Í svínarækt-
inni þurfum við einfaldlega að fækka gyltum
um a.m.k. 300 í landinu til að koma á jafn-
vægi,“ segir hann. „En það vill oft stranda á
því að menn nái samstöðu. Því er ekki að
leyna að það eru til menn í þessum greinum,
sem vilja bara láta markaðslögmálin um
þetta. Samkeppnin er komin út í algjöra vit-
leysu. Heilbrigð samkeppni er bara af hinu
góða en þegar hún er komin út í svona öfgar
og vitleysu hefur hún snúist upp í andhverfu
sína,“ segir Guðbrandur.
Guðbrandur Brynjúlfsson, svínabóndi á Brúarlandi
Aldrei kynnst svona
alvarlegu ástandi
DAVID Gislason, bóndi á Svaðastöðum í
Nýja Íslandi í Manitoba í Kanada, telur að
Íslendingar geti komið í veg fyrir upp-
blástur lands með því að sá í það án þess
að plægja það, en hann hafi gert þetta
vestra með mjög góðum árangri.
Hjónin Gladys og David Gislason voru
heiðursgestir við setningu Búnaðarþings
Íslands í gær, en þau eru á landinu í boði
Guðna Ágústssonar landbúnaðarráð-
herra. David ávarpaði þingið og greindi
meðal annars frá breytingum sem hafa
orðið hjá bændum í Nýja Íslandi. Í máli
hans kom fram að bændur af íslenskum
uppruna hefðu aðlagast vel aðstæðum
vestra, en með aukinni sérhæfingu á ný-
liðnum árum hefðu orðið miklar breyting-
ar á búrekstri.
Mestu tekjur í svínarækt
Um 300 bændur eru í Nýja Íslandi og
um helmingur þeirra af íslenskum ættum.
David segir að staða landbúnaðarins sé al-
mennt góð í Manitoba. Eftir að ríkis-
stjórnin hafi hætt að styrkja kornútflutn-
ing hafi dregið úr þessum útflutningi
vegna kostnaðar. Í kjölfarið hafi menn
snúið sér að því að rækta eitthvað verð-
mætara, léttara og umfangsminna eins og
t.d. grasfræ. Eins hafi bændur í auknum
mæli farið út í svínarækt og alifuglarækt
og nýtt þannig kornið heima. Gjarnan sé
um samvinnubú að ræða í svínaræktinni
þar sem 5 til 10 bændur vinni saman og
fjármagni búin en hver hafi síðan sínar
skyldur. „Mestu heildartekjur hjá bænd-
um í Manitoba eru í svínaræktinni, en
samt hefur verið tap á rekstrinum eins og
á Íslandi,“ segir hann.
Nokkrir bændur hafa farið út í lífræna
ræktun. David segir að uppbyggingin
gangi hægt en örugglega og eigi eftir að
skila sér. Íslendingar standi framarlega á
þessu sviði og bændur vestra gætu sjálf-
sagt nýtt sér þá vitneskju. Sjálfur hafi
hann lagt áherslu á að varðveita jarðveg-
inn sem hafi gefist vel. „Hjá okkur er frost
í jörðu fram á vor og sumrin eru stutt, en
við berum áburð á í litlar skorur á haustin
og þetta opnar jörðina aðeins og nóg til
þess að hún hlýnar fyrr og þornar. Þetta
virkar vel í sandkenndum jarðvegi og það
væri gaman að reyna þetta á Íslandi.“
Landbúnaðarháskólinn á Hvanneyri og
Hólaskóli eru í góðu samstarfi við land-
búnaðardeild Manitobaháskóla í Winni-
peg og David segir að hann hafi hug á við-
skiptum við Íslendinga. „Við ræktum
grasfræ sem eru notuð víða um heim og
það væri áhugavert að bæta Íslandi í hóp-
inn,“ segir hann.
David Gislason, bóndi í
Manitoba, heiðursgestur
á Búnaðarþingi
Bendir á
vörn við
uppblæstri