Morgunblaðið - 06.03.2003, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MARS 2003 11
Bankastræti 3, sími 551 3635.
BIODROGA snyrtivörur
Nýja „MOIST“ húðlínan
frá BIODROGA er
RAKAGEFANDI
UPPBYGGJANDI
STYRKJANDI
NÆRANDI
Útsölustaðir:
Stella Bankastræti, Snyrtistofa Lilju, Stillholti Akranesi,
Hjá Laufeyju Hjarðarlundi, 600 Akureyri.
Þú ert örugg með
BIODROGA
Laugavegi 63, sími 551 4422
Glæsilegt
úrval
Fallegir
sumarfrakkar
með og án
hettu
MÁLAMIÐLUNARTILLAGA for-
manns samninganefndar Alþjóðavið-
skiptastofnunarinnar (WTO) um
landbúnaðarmál var til umfjöllunar á
samningafundi í Genf í liðinni viku. Ís-
lendingar hafa ásamt fleiri þjóðum
mótmælt tillögunni. Mikið ber enn á
milli í viðræðum um landbúnaðarmál-
in og skipa Íslendingar sér á bekk
með þjóðum sem vilja fara varlega og
hægt í að opna fyrir viðskipti með
landbúnaðarafurðir á meðan aðrar
þjóðir hefðu kosið að sjá tillögur þar
sem gengið hefði verið mun lengra en
í fyrstu málamiðlunartillögu for-
mannsins, Stuarts Harbinsons. Eru
fáir bjartsýnir á að mönnum takist að
ná saman í næstu samningalotu dag-
ana 25.–30. mars og því eins víst að
niðurstaðan verði sú að vísa ágrein-
ingi til ráðherrafundar WTO sem
haldinn verður í Cancun í Mexíkó í
haust. Eigi að síður bíða menn eftir
því að Stuart Harbinson leggi fram
endurskoðaða tillögu en það mun
hann gera um eða eftir miðjan þenn-
an mánuð.
Mest áhrif af hærri innflutnings-
kvótum og minni stuðningi
Það eru einkum þrír meginflokkar
sem tekist er á um og munu snerta ís-
lenska bændur og íslenska neytendur
í framtíðinni: tollar, innflutningskvót-
ar og svokallaður heildarstuðningur,
AMS (Aggregate Measurement of
Support), við landbúnaðinn. Útflutn-
ingsbætur hafa aftur á móti verið af-
lagðar hér.
Í tillögu Harbinsons er lagt til að
allir tollar á landbúnaðarvörur sem
eru hærri en 90% lækki að meðaltali
um 60%. Tollar á bilinu 15% til 90%
lækki um 50% að meðaltali og tollar
upp að 15% lækki um 40% að með-
altali. Þessar lækkanir á að fram-
kvæma í jöfnum áföngum á fimm ár-
um.
Eftir því sem næst verður komist
myndi lækkun tolla ekki koma mjög
harkalega við íslenskan landbúnað og
stafar það einkum af því að tollar eru
hér almennt mjög háir fyrir. Margir
hafa orðið til þess að gagnrýna að í
reynd hefur ekki verið opnað fyrir er-
lenda samkeppni með GATT-samn-
ingunum frá 1994 þar sem tollarnir
sem Ísland skuldbatt sig til að lækka,
bæði almennt og innan tollkvóta, hafi
verið geysiháir. Hafa menn t.d. bent á
tölur um innflutning á erlendum land-
búnaðarvörum hingað til lands þessu
til stuðnings. Í Noregi hefur komið
fram svipuð gagnrýni en þar eru toll-
ar á helstu matvöru á bilinu 300–
450%.
Í annan stað leggur Harbinson til
að allir innflutningskvótar á landbún-
aðarvörum, sem eru lægri en sem
nemur 10% af innanlandsneyslu við-
komandi ríkis, hækki í 10% að lág-
marki. Þetta á að framkvæma í jöfn-
um áföngum á næstu fimm árum.
Hækkun innflutningskvóta (á
lægri tolli) yrði íslenskum landbúnaði
mun þyngri í skauti en almenn lækk-
un tolla. Þar kemur tvennt til: lág-
marksinnflutningskvótar á hráu kjöti,
unnum kjötvörum, ostum, smjöri og
eggjum eru nú helmingi lægri eða
50% en þarna er lagt til. Í annan stað
miðast núverandi lágmarksinnflutn-
ingskvóti við innanlandsneyslu ár-
anna 1986–1988. Í tillögu Harbinsons
er aftur á móti miðað við innanlands-
neyslu áranna 1999–2001.
Í þriðja lagi leggur Harbinson til að
framleiðslutengdur stuðningur lækki
um 50% í jöfnum áföngum á fimm ár-
um og heildarstuðningur (AMS) við
landbúnaðarframleiðslu minnki um
60%. Ljóst er að þessi tillaga hefði
mjög mikil áhrif hér, ekki síst þar sem
stuðningur hér á landi er að verulegu
leyti í formi framleiðslutengdra bein-
greiðslna en síður í formi óbeinni
stuðnings, s.s. sérstakra þróunar-
verkefna, lágmarks-tekjutryggingar,
landgræðslu eða skógræktar, en
þann stíg er t.d. ESB þegar byrjað að
feta.
Mikið veltur á hversu mikið
ESB vill gefa eftir til viðbótar
Ísland og önnur EFTA-ríki, Evr-
ópusambandið, Japan, Kórea o.fl. ríki
telja að með málamiðlunartillögu for-
mannsins sé verið að víkja af þeirri
braut sem mörkuð var í Úrúgvæ-
samkomulaginu fyrir nærri áratug,
þ.e. að landbúnaðinum verði gefinn
tími til þess að laga sig að breyttum
skilyrðum. Þau ríki, sem eiga ríkra
útflutningshagsmuna að gæta, hafa á
hinn bóginn lagt fram kröfur um enn
róttækari breytingar en formaðurinn
lagði til.
Óneitanlega vakti það umtalsverða
athygli snemma ársins hversu langt
Evrópusambandið virtist tilbúið að
teygja sig í tillögum sínum til þess að
liðka fyrir viðskiptum með landbún-
aðarafurðir (55% lækkun á beinum
stuðningi, 36% lækkun tolla og 45%
lækkun útflutningsbóta). Flestum
ber saman um að ekki verði gengið
skemmra en ESB hefur lagt til og
hugsanlega nokkuð lengra.
Sumir hafa túlkað þetta sem svo að
sambandið hafi í reynd ekki verið að-
leggja fram hefðbundna samningstil-
lögu sem það væri síðan reiðubúið til
þess að víkja verulega frá í samninga-
viðræðunum og benda á að veruleg
andstaða hafi verið við tillöguna í
sumum aðildarríkjum. Aðrir telja
hins vegar einsýnt að með þessu út-
spili sé framkvæmdastjórn ESB að
skýla sér svolítið á bak við WTO og sé
jafnvel tilbúin að ganga enn lengra.
Það hafi lengi verið gagnrýnt að um
helmingur af fjárlögum ESB renni til
landbúnaðarmála. Nauðsynlegt sé
fyrir sambandið að taka á því áður en
hin tíu nýju aðildarlönd öðlist fullan
rétt og ekki sé verra að geta vísað til
alþjóðasamninga og WTO þegar evr-
ópskir bændur taka að kvarta.
Þótt ríki eins og Ísland og Noregur
séu fullir aðilar að WTO-viðræðunum
eru áhrif þeirra í reynd ekki mikil,
„stóru ríkjablokkirnar“ ráða í raun
mestu og því má með rökum halda því
fram að ESB sé eins konar brjóstvörn
ríkja eins og Íslands og Noregs sem
stutt hafa dyggilega við bakið á land-
búnaðinum og ráku talsmenn norskra
bænda upp ramakvein vegna tillagna
ESB.
Íslendinga að bregðast við
niðurstöðum WTO
Ljóst er að staða íslenskra bænda
er svipuð og þeirra norsku að því er
varðar heildarstuðning við landbún-
aðinn.
Forystumenn bændasamtakanna
hér hafa þó ekki verið eins drama-
tískir í yfirlýsingum og þeir norsku en
þó sagði Ari Teitsson, formaður
Bændasamtakanna, að veruleg tíð-
indi fælust í þeim tillögum sem ESB
hefði lagt fram og að allt stefndi í að
breytingar á starfsskilyrðum land-
búnaðarins yrðu í senn örari og meiri
en menn höfðu ætlað. „Evrópustefn-
an í landbúnaði með áherslu á fjöl-
skyldubúrekstur og umhverfisvænan
landbúnað hefur verið haldreipi
manna en þeir eru greinilega eitthvað
að gefa eftir að því er okkur sýnist,“
sagði Ari.
Í leiðara nýjasta tölublaðs Bænda-
blaðsins segir að WTO-viðræðurnar
auk hugsanlegrar aðildar að ESB geti
ógnað afkomu stórs hluta íslensku
bændastéttarinnar. Ísland verði þó
einfaldlega að sæta þeirri niðurstöðu
sem fæst á vettvangi WTO. Umræður
um þær verði því að snúast um áhrif
nýrra WTO-samninga á framleiðsl-
una hér og hvernig bregðast skuli við
þeirri niðurstöðu, segir í leiðaranum.
Hvernig það verður gert snertir
ekki bara afkomu íslenskra bænda
heldur auðvitað einnig íslenska neyt-
endur og því ekki nema eðlilegt þótt
bent hafi verið á að mikilvægt sé að
fleiri en bændur komi að þeirri um-
ræðu.
Tekist á um vernd
og viðskiptafrelsi
Lítt eða ekki þokaðist í samkomulagsátt á samningafundi landbúnaðarnefndar WTO í Genf í Sviss í liðinni viku.
Arnór Gísli Ólafsson hefur fylgst með málum og spáir hér í spilin fyrir lokasamningalotuna 25.–30. mars.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
ÍSLENSKA samninganefndin sem
sat samningafundi WTO í Genf á
dögunum átti m.a. fund með Stuart
Harbinson, for-
manni landbún-
aðarnefndar
WTO, þar sem
kröfur Íslendinga
um eðlilega þró-
un og aðlögun að
breyttu umhverfi
í viðskiptum með
landbúnaðar-
afurðir var ítrek-
uð. Upphaflega var stefnt að því að
leiða samningaviðræður til lykta
fyrir 31. mars en Guðmundur B.
Helgason, ráðuneytisstjóri í land-
búnaðarráðuneytinu og formaður ís-
lensku samninganefndarinnar, segir
menn almennt ekki vera bjartsýna á
að það muni takast: „Andinn sem al-
mennt sveif yfir vötnum í Genf var
sá, að sú dagsetning muni ekki halda
þótt menn muni vissulega funda aft-
ur í lok mars.“
Guðmundur segir hæpið að tala
um eiginlegar samningaviðræður á
fundinum; einstökum ríkjum hafi í
upphafi gefist færi á að koma skoð-
unum sínum á málamiðlunartillögu
Harbinsons á framfæri. Fjölmörg
ríki hafi nýtt sér það, þ.m.t. Íslend-
ingar. Guðmundur segir tillögu
Harbinsons hafa verið gagnrýnda
harðlega, bæði af þeim ríkjum sem
vilja ganga lengra í viðskiptafrelsi
með landbúnaðarafurðir og eins af
ríkjum sem krefjast þess að veittur
sé meiri aðlögunartími að breyttum
aðstæðum.
„Á fundi okkar með Harbinson,“
segir Guðmundur, „ítrekuðum við
þá afstöðu okkar, að við teldum að
við værum þátttakendur í ákveðnu
ferli og að í núverandi samningum
sé gert ráð fyrir stöðugri þróun í
þeim efnum. Við lögðum áherslu á
að þetta hefðum við alltaf skilið á
þann veg að veita eigi landbún-
aðinum og þeim sem hann stunda til-
hlýðilegt aðlögunarrými. Okkar
skoðun er að það eigi að viðhalda
sömu nálgun, þ.e. aðferðarfræði eða
reiknireglum, sem hefur verið í gildi
frá lokum Úrúgvæ-lotunnar. Við átt-
um fundi með ýmsum aðildarríkjum
í Genf enda erum við ekki einir um
þennan skilning. Það eru fjölmörg
ríki sem deila þessari skoðun með
okkur, bæði iðnríki og þróunarríki.“
Aðspurður segir Guðmundur að
þau ríki sem eigi ríkra útflutnings-
hagsmuna að gæta séu almennt
ánægð með þá nálgun sem formaður
samninganefndar WTO hefur valið
þótt sum þeirra hefðu kosið að sjá
enn róttækari tillögur.
Aðspurður segir Guðmundur að
nú bíði menn eftir að Harbinson
kynni nýja tillögu en gera megi ráð
fyrir því, að það verði gert um eða
eftir miðjan þennan mánuð. Erfitt sé
að spá fyrir um framhaldið.
Ekki bjartsýnn á sam-
komulag fyrir lok mars