Morgunblaðið - 06.03.2003, Blaðsíða 27

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MARS 2003 27
LANDSÞING FRJÁLSLYNDA FLOKKSINS
í Ársal Hótels Sögu 7.- 8. mars 2003
DAGSKRÁ:
Föstudagur 7. mars
18:00 - 21:00 Þingsetning
Ræða formanns, Sverris Hermannssonar.
Formleg opnun nýrrar heimasíðu.
Laugardagur 8. mars
09:00-18:00 Skráning, afhending fundargagna.
Málefnahópar kynntir.
Málefnahópar starfa.
Hádegishlé.
Kosningar.
Niðurstöður málefnahópa.
Stjórnmálaályktun/afgreiðsla.
Móttaka fyrir þingfulltrúa
í kosningamiðstöð
Frjálslynda flokksins, Aðalstræti 9.
Framkvæmdastjórn áskilur sér rétt til að breyta dagskrá.
Heimasíða Frjálslynda flokksins: www.xf.is
SAGA Reykjavíkur – í þúsund ár
870–1870 skráð af Þorleifi Ósk-
arssyni sagnfræðingi er komin út
hjá bókaútgáfunni Iðunni í tveim-
ur bindum. Þetta eru tvö síðustu
bindin af sex í ritröð sem borg-
aryfirvöld í Reykjavík hafa staðið
að í samvinnu við bókaútgáfuna,
en áður eru komin út fjögur bindi,
tvö um tímabilið 1870–1940 eftir
Guðjón Friðriksson og önnur tvö
eftir Eggert Þór Bernharðsson
sem spanna sögu höfuðborgar-
innar frá 1940 fram til 1990.
Viðburðarík saga rakin
Bækurnar tvær rekja við-
burðaríka sögu allt frá landnámi
og fyrstu byggð á Íslandi. Fjallað
er um upphaf þéttbýlismyndunar
upp úr 1750, ris og hnignun Inn-
réttinganna, lífsbaráttu og mann-
réttindi íbúanna. Í síðari hlutanum
tekur bærinn á sig skýrari mynd
höfuðstaðar. Horft er til mannlífs-
ins frá ýmsum sjónarhornum,
jafnt stríðandi alþýðu sem veislu-
glaðra góðborgara og útlendir
ferðalangar sem sóttu land og
þjóð heim á 18. og 19. öld gefa í
frásögnum sínum ómetanlega sýn
á Reykjavík og bæjarbúa.
„Umfjöllunin um tímabilið 870–
1750 er nokkurs konar inngangur
að því ævintýri sem hefst upp úr
1750. Þá verður til fyrsti vísir að
þéttbýli í Reykjavík og fljótlega
upp úr því komast dönsk stjórn-
völd á þá skoðun að þar sé að
finna heppilegt svæði fyrir vænt-
anlegan höfuðstað landsins,“ segir
Þorleifur í samtali við Morgun-
blaðið.
Bæjarbragur, lífskjör
og skemmtanir
„Í bókunum er mikið fjallað um
bæjarbrag og lífskjör almennings,
skemmtanir fá sitt pláss, sagt er
frá viðhorfum til bæjarins og
breyttri atvinnuskiptingu eru gerð
ítarleg skil. Í sögulok, árið 1870,
voru íbúar Reykjavíkur orðnir
rösklega tvö þúsund og þá var
enn mikill smábæjarbragur á höf-
uðstaðnum, langstærsta þétt-
býlisstað landsins. Sumum útlend-
ingum þótti ekki mikið til
staðarins koma en í augum sveita-
manna sem komu til Reykjavíkur í
fyrsta sinn var bærinn aftur á
móti sannkallað furðuverk og
mannhafið með ólíkindum.
Aðgengileg og
létt aflestrar
Sem dæmi um smábæjarbraginn
má nefna að göturnar í höf-
uðstaðnum fá ekki opinber nöfn
fyrr en 1848, um leið eru húsin
númeruð, og nokkrum árum síðar
eru sett upp viðeigandi skilti með
götunöfnunum. Áður höfðu húsin
einkum verið kennd við eigend-
urna. Og að hætti smábæja allra
tíma voru sumir íbúarnir upp-
nefndir og þekktust jafnvel ekki
undir réttum nöfnum.“
Þorleifur segir að í bókunum sé
lögð áhersla á að draga upp skýra
mynd af þróun Reykjavíkur um
leið og reynt er eftir bestu getu
að hafa daglegt líf og almenning í
forgrunni. „Við ritun þessa verks,
og ritraðarinnar allrar, var lagt
upp með að þetta yrði svokölluð
hversdagssaga, ekki saga höfð-
ingja, fyrirfólks eða stofnana,
heldur saga sem drægi upp mynd
af lífi og kjörum almennings. Og
þegar á heildina er litið held ég
að þetta hafi tekist vel.“
Hann segir miklar heimildir
liggja fyrir á skjalasöfnum um
kjör almennings, einkum frá 19.
öld, þar sem fólk lýsi aðstæðum
sínum fyrir yfirvöldum. „Í bréf-
unum eru gjarnan lýsingar á ótrú-
lega erfiðum kjörum sem fólk hef-
ur mátt búa við,“ segir hann, „og
það var reyndar löngum svo að
þorri Reykvíkinga mátti hafa sig
alla við til að hafa ofan í sig og
á.“
Bækurnar ríkulega
myndskreyttar
Ritun bókanna, sem spanna alls
rúmlega 900 síður, hefur tekið um
átta ár að sögn Þorleifs. Bæk-
urnar eru ríkulega myndskreyttar
og þrátt fyrir að vera nokkuð
þungar í grömmum talið, er þeim
ætlað að vera aðgengilegar fyrir
alla.
„Verkið er skrifað með það í
huga að almenningur geti lesið
það sér til fróðleiks og skemmt-
unar og miklar rannsóknir sem
liggja að baki bókum sem þessum
koma síður en svo í veg fyrir það.
Það var lögð áhersla á að stíllinn
væri lipur og léttur aflestrar,“
segir Þorleifur Óskarsson að lok-
um.
Umsjón með ritun Sögu Reykja-
víkur var í höndum ritnefndar
sem skipuð var þeim Kristjáni
Benediktssyni, fyrrum borgarfull-
trúa, og sagnfræðingunum Helga
Skúla Kjartanssyni, Helga Þor-
lákssyni, Kristínu Ástgeirsdóttur
og Lýð Björnssyni. Ritari nefnd-
arinnar var Hjörleifur Kvaran
borgarlögmaður.
Dregur upp mynd
af lífi almennings
Ljósmyndarinn Houzé de l’Aulnoit horfir yfir norðurenda Tjarnarinnar árið 1858.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Þórólfur Árnason borgarstjóri tekur við tveimur síðustu bindunum í rit-
röðinni um Sögu Reykjavíkur við athöfn í Höfða. F.v. Hjörleifur Kvaran,
Þórólfur, Lýður Björnsson og Helgi Þorláksson.
VERKIÐ Little Requiem for Fath-
er Malachy Lynch var samið af
breska tónskáldinu John (Kenneth)
Taverner 1972 til minningar um séra
Lynch og inniheldur aðeins þrjá
þætti sálumessunnar. Árið 1973
samdi hann aðra og stærri sálumessu
til minningar um sama mann. Ein-
hverra hluta vegna er Taverner sem
fæddur er 1944 ekki mjög þekktur
hér á landi, en hann hefur samið gríð-
arlega mikið af tónlist sem er mikið
flutt og vinsæl. Yfirgnæfandi fjöldi
verka hans er af trúarlegu bergi brot-
in og hafa fá núlifandi tónskáld gefið
kirkjutónlistinni eins mikinn gaum og
hann. Hann varð fljótt fyrir miklum
áhrifum af tónlist rómversk-kaþólsku
kirkjunnar og má greinilega heyra
áhrif Gregorssöngsins í mörgum
verka hans. Tólf ára varð hann einnig
fyrir miklum áhrifum frá Stravinsky.
Little Requiem er byggt upp á röð sjö
tóna sem unnið er úr á mismunandi
og fjölbreyttan hátt. Hver þáttur
verksins hefur sína eigin úrvinnsluað-
ferð sem í raun undirstrikar innihald
textans mjög vel. Verkið krefst þess
að kórinn sé vakandi fyrir óvanaleg-
um tónbilastökkum og hafi tónheyrn-
ina í lagi.
Flytjendur komust mjög vel frá
þessu verkefni. Sigrún söng síðan hið
fræga Vocalise eftir Sergei Rachman-
inov. Verkið sem er samið fyrir söng-
rödd og píanó er númer 14 úr söng-
lagasafni frá 1912 op. 34 en
Rachmaniniv endurvann verkið síðan
1915. Vocalise þýðir að lagið sé sungið
án texta eða á sama vocal (sérhljóða).
Þetta verk er til í mörgum útgáfum
og sem einleiksverk fyrir ýmis hljóð-
færi. Flutningur Sigrúnar var glæsi-
legur að vanda.
Iðrunarsöngurinn Miserere er með
texta 51. Davíðssálms og er sunginn í
dymbilviku. Þessi texti hefur heillað
margt tónskáldið, meðal annars Moz-
art. Hér var verkið flutt í tónsetningu
Gregorio Allegri frá því um 1630.
Verkið skiptist í 21 kafla einn fyrir
hvert vers sálmsins. Í raun syngjast á
þrír hópar. Tveir kórar (stór og lítill)
syngja til skiptis eitt vers í senn en á
milli syngja karlaraddir eitt vers í
gregoríönskum sléttsöng og í lokin
syngja allir saman níu radda síðasta
versið. Kórinn flutti hér verkið all-
stytt. Þetta verk er kröfuhart í ein-
faldleika sínum. Það er án undirleiks
og tekur tæpar 15 mínútur í flutningi.
1. sópran í litla kórnum liggur hátt og
skreppur nokkrum sinnum upp á há
c. Kórinn var lengi að taka tóninn frá
söngstjóranum og náði ekki að byrja
hreint og átti oft erfitt með að syngja
hreint í gegnum allt verkið. Karla-
raddirnar sungu sléttsönginn og náðu
ekki að gera það sannfærandi, heldur
dálítið „akademiskt“ og kannski hef-
ur þurr hljómur kirkjunnar hjálpað
þar til. Sópraninn í litla kórnum
komst vel frá háa c inu sínu.
Sigrún söng því næst Ave Maria
eftir Giulio Caccini (1545–1618). Hér
var verkið flutt með hljómsveit en
ekki kemur fram hver gerði þessa út-
setningu. Flutningurinn var glæsileg-
ur. Síðasta verkið fyrir hlé var Um
nóttina fyrir (kvenna)kór, einleiks-
fiðlu og strengi eftir Szymon Kuran
og var hér um frumflutning að ræða.
Verkið er samið 2002 við ljóð eftir
dóttur Szymons, Önnu Kolfinnu Kur-
an. Tónskáldið lék sjálft á einleiksfiðl-
una sem hóf verkið einsömul en
smám saman bættust fleiri fiðlur við
og léku eins konar orgelpunkt sem
stigmagnaðist í styrk eftir því sem
hljóðfærunum fjölgaði. Szymon gjör-
þekkir strengjahljóðfærin og lætur
þau mynda celestu hljóm nokkrum
sinnum í verkinu. Kórþátturinn er
mjög einfaldur, lagið að mestu sungið
einradda og tvíradda með fimmund á
milli. Þetta stutta verk er hrífandi í
einfaldleika sínum og var vel flutt og
var tónskáldinu klappað lof í lófa að
flutningi loknum.
Síðasta verkið á efnisskránni var
hin sívinsæla Gloria í D-dúr EV 589
eftir Antonio Vivaldi. Þessi Gloria er
eitt þekktasta kirkjuverk Vivaldis og
er sennilega samin milli 1713 og 1717
fyrir sópran og alt einsöngvara, kór
og litla hljómsveit. Vivaldi skiptir
texta Dýrðarsöngsins niður í 12 þætti
sem skiptast á milli kórs og einsöngv-
ara. Kórinn skilaði hlutverki sínu með
glæsibrag, en þó hefðu karlaraddirn-
ar stundum mátt syngja meira út t.d.
í „Et in terra pax“ en þar drógu þeir
sig fullmikið í hlé sem og altinn sem
stundum hvarf. Þetta skrifast ekki á
hlutfallið á milli radda því undirradd-
irnar voru glimrandi sterkar þegar
það átti við og skiluðu sínu þá með
glans.
Sigrún og Sesselja skiluðu sínu
einnig glæsilega. Hraðavalið var gott.
Það eina sem skyggði á var að hljóm-
sveitin var alls ekki hrein og verður
það að skrifast á tónæðarmismun á
óbóinu sem gefur jú hljómsveitinni
tóninn og orgelpositívinu, en þetta
hefði mátt laga með stillingu orgels-
ins í sömu hæð og óbóið. Annars var
hljómsveitin mjög góð og heildar-
flutningur verksins glæsilegur. Tón-
leikarnir í heild voru góðir og öllum
flytjendum til sóma, ekki síst stjórn-
andanum Hákoni Leifssyni.
TÓNLIST
Kórsöngur
Háskólakórinn og Vox academica, Sigrún
Hjálmtýsdóttir sópran og Sesselja Krist-
jándóttir mezzosópran, Szymon Kuran
fiðluleikari. Jón Leifs Cammerata, kons-
ertmeistari Sigrún Eðvaldsdóttir. Stjórn-
andi Hákon Leifsson. Sunnudagurinn 2.
mars 2003 kl. 16.
LANGHOLTSKIRKJA
Um nóttina ég svíf
Jón Ólafur Sigurðsson