Morgunblaðið - 06.03.2003, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 6. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SAMKEPPNI Á KJÖTMARKAÐI
Ari Teitsson, formaður Bændasam-taka Íslands, gerði stöðuna ákjötmarkaðnum að umtalsefni við
setningu Búnaðarþings á þriðjudag.
Benti Ari á að öll svínabú í landinu væru
rekin með halla og eigið fé væri víða
gengið til þurrðar. Þá væri einnig stór-
fellt tap hjá öllum kjúklingaframleið-
endum. Ari gat þess að þetta ástand
væri til orðið vegna offramleiðslu, sem
leitt hefði af sér verðfall á kjöti, og orð-
aði það svo að samkeppni á svínakjöts-
markaði hefði „keyrt úr hófi“. Eðlilega
væri spurt „hvort þetta sé einfaldlega
afleiðing af frjálsu markaðskerfi eða
svínabændur skorti vilja til að draga
nægilega úr framboði svínakjöts á
markaði“.
Nú er það öllum ljóst að svínakjöts-
og kjúklingaframleiðslan er ekki undir
sömu höftum og miðstýringu og aðrir
geirar landbúnaðarins og nýtur heldur
ekki opinbers stuðnings með sama hætti
og hefðbundnar búgreinar. Þar ríkir
frjáls samkeppni og verðmyndun, eins
og í flestum öðrum atvinnugreinum.
Myndu menn tala með sama hætti um
aðrar atvinnugreinar, þar sem sam-
keppni er hörð – að þar hefði hún keyrt
úr hófi?
Eins og Morgunblaðið hefur áður
bent á er hegðun fyrirtækja á kjúklinga-
og svínamarkaði undanfarin misseri að
flestu leyti vel skiljanleg og eðlileg, í því
ljósi að þessi markaður hefur verið að
stækka, m.a. með breyttum neyzluvenj-
um, og einstakir framleiðendur hafa
verið reiðubúnir að auka framleiðslu-
getu sína og lækka verð í því skyni að ná
meiri markaðshlutdeild. Sumir þeirra
munu lifa, aðrir heltast úr lestinni. Það
er eðli frjálsra viðskipta og væntanlega
hafa allir tekið þátt í samkeppninni vit-
andi það hver áhættan getur verið í slík-
um rekstri.
A.m.k. til skemmri tíma litið er þessi
harða samkeppni í þágu hagsmuna neyt-
enda og væntanlega einnig til lengri
tíma litið, því að þeir, sem framleitt geta
með sem hagkvæmustum hætti, eru lík-
legastir til að standa erfiðleikana af sér.
Þessi að flestu leyti eðlilega þróun á
hinum frjálsa hluta kjötmarkaðarins
hefur gert ástandið í hefðbundnu kjöt-
framleiðslugreinunum enn erfiðara en
ella. Framleiðendur kinda- og nauta-
kjöts eru hins vegar bundnir á klafa
hafta og miðstýringar og geta ekki
brugðizt við samkeppninni.
Leiðin út úr þessum ógöngum er ekki
að reyna að yfirfæra hafta- og miðstýr-
ingarkerfi hefðbundnu búgreinanna á
svína- og kjúklingakjötsframleiðsluna.
Ari Teitsson lagði slíkt þó til í ræðu
sinni; sagði þrjá kosti í stöðunni. Í
fyrsta lagi að bíða þess að sumir bændur
yrðu gjaldþrota. Í öðru lagi að flytja
skipulega úr landi þá framleiðslu, sem
ekki væri rúm fyrir á innlendum mark-
aði. Í þriðja lagi að draga skipulega úr
framleiðslu, þar til kjötmarkaðurinn
kæmist í jafnvægi. Sú leið væri bændum
hagkvæmust.
Ef tvær síðarnefndu leiðirnar væru
farnar væri það líkast til brot á sam-
keppnislögum, þar sem kjúklinga- og
svínakjötsframleiðslan lýtur þeim lögum
eins og flestar aðrar atvinnugreinar.
Lögin banna m.a. samninga, samþykktir
og samstilltar aðgerðir sem hafa áhrif á
verð og takmarka eða stýra framleiðslu.
Aukinheldur væri það hvorki í þágu
neytenda né framleiðenda, ef öll svína-
og kjúklingabú í landinu væru í raun
með vannýtta framleiðslugetu.
Eina færa leiðin í þessum búgreinum
er því aðlögun að staðreyndum hins
frjálsa markaðar. Þessi hluti landbún-
aðarins er einfaldlega í sömu sporum og
annar atvinnurekstur á Íslandi.
Almennt séð stendur íslenzkur land-
búnaður frammi fyrir vaxandi sam-
keppni, innbyrðis og frá útlöndum. Þær
viðræður, sem nú fara fram á vettvangi
Heimsviðskiptastofnunarinnar (WTO),
munu án efa opna ódýrum, erlendum bú-
vörum greiðari leið inn á íslenzka mark-
aðinn. Til þess að landbúnaðurinn geti
mætt þeirri samkeppni þarf annars veg-
ar stærri bú sem geta framleitt búvörur
með lægri tilkostnaði og hins vegar
aukna sérhæfingu, t.d. á sviði lífrænnar
ræktunar og framleiðslu sérmeðhöndl-
aðrar „sælkeravöru“. Breytingar í land-
búnaðinum eiga að stuðla að þessu, auk
þess að gera þeim bændum sem vilja
hætta óhagkvæmum búskap, einkum
sauðfjárbændum, það auðveldara. Mið-
stýringar- og haftaleiðirnar hafa hins
vegar löngu gengið sér til húðar. Aðlög-
un landbúnaðarins að frjálsri samkeppni
og markaðskerfi verður ekki umflúin.
ÚTBOÐ Á FARSÍMARÁSUM
Sturla Böðvarsson, samgönguráð-herra, hefur lagt fram á Alþingi
frumvarp til laga um að útboð skuli fara
fram á tíðni til rekstrar þriðju kynslóðar
farsíma. Samkvæmt frumvarpinu er gert
ráð fyrir að úthlutað verði fjórum leyf-
um. Gildistími úthlutunar er 15 ár og
gjald fyrir hverja tíðni 190 milljónir
króna.
Frumvarp þetta er í samræmi við
stefnumörkun ráðherrans á Fjarskipta-
þingi árið 2001. Morgunblaðið lýsti þá
vonbrigðum vegna þeirrar ákvörðunar
samgönguráðherra að efna ekki til upp-
boðs á þeim farsímarásum, sem til út-
hlutunar yrðu.
Á síðustu tveimur árum hefur margt
gerzt á þessu sviði og andstæðingar upp-
boðs gætu haldið því fram, að reynslan
af þeim hafi verið hörmuleg í Evrópu.
Símafyrirtækin hafi boðið alltof hátt
verð í leyfi til að reka þriðju kynslóð far-
síma og hafi orðið illa úti af þeim sökum.
Slík röksemdafærsla stenzt ekki. Að
fenginni þeirri reynslu evrópskra síma-
fyrirtækja, sem hér er vikið að, mætti
einfaldlega búast við að tilboð, sem
kæmu í uppboði, yrðu til muna lægri en
þau reyndust vera í Evrópulöndum á
sínum tíma. Það breytir engu um, að
uppboðsleiðin er bezta og eðlilegasta
leiðin til þess að tryggja að almanna-
sjóðir fái sannvirði í sinn hlut.
Það er jákvætt að samgönguráðherr-
ann leggi til að greitt verði nokkurt
gjald fyrir leyfin og það er líka jákvætt
að ekki verði hægt að framselja þau leyfi
úr því að þeim verður úthlutað á þennan
hátt. Það er hins vegar mikil spurning,
hvort uppboðsleiðin með frjálsu framsali
væri ekki betri kostur fyrir væntanlega
bjóðendur heldur en sú leið, sem sam-
gönguráðherrann leggur til að farin
verði.
Hinn 8. desember árið 2000 ritaði
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, alþing-
ismaður Sjálfstæðisflokksins, grein hér í
Morgunblaðið þar sem hún sagði m.a.:
„Ekki er líklegt að tortryggni gæti við
úthlutun leyfanna ef uppboð er valið,
hvorki meðal almennings eða farsíma-
fyrirtækja. Þetta síðasta atriði vegur að
mínu mati þyngst í rökstuðningnum fyr-
ir því að fara eigi uppboðsleiðina. Slík
aðferð er til þess fallin að vekja traust
almennings á framtíð þessara mikilvægu
almannahagsmuna og frið um úthlutun
leyfa til þriðju kynslóðar farsíma. Upp-
boð á farsímarásum er því skynsamlegur
valkostur og sanngjörn leið.“
Þessi orð þingmannsins standa enn
fyrir sínu.
KRISTJÁN Már Unnarsson, fréttamað-
ur á Stöð 2, sér ástæðu til að útskýra
málflutning sinn um skattamál hér í
Morgunblaðinu sl. laugardag. Kemur
þar skýrt fram að hann er með málstað.
Hann vill sanna að ráðherrar haldi því
ranglega fram að skattar hafi lækkað og
að það beri vott um „kokhreysti“. Ég hef
leyft mér að tala um þessar „fréttir“ sem
málflutning frekar en fréttaflutning,
áróður en ekki fréttamennsku, enda er
hér á ferð endurtekið efni á vegum sama
fréttamanns.
Ekki verður hjá því komist að gera at-
hugasemdir við málflutning frétta-
mannsins því ýmis atriði þar fá ekki
staðist. Hann heldur því t.d. fram að það
sé góður mælikvarði á aðstoð við barna-
fólk hversu háar barnabætur séu í hlut-
falli við landsframleiðslu. Með þessu er
því haldið að fólki að lægri landsfram-
leiðsla, sem hækkar þetta hlutfall, bæti
hag barnafólks. Það er að sjálfsögðu
fjarstæða.
Skattar og skatttekjur
Stærsta vandamálið í þessum mál-
flutningi er hins vegar það að fréttamað-
urinn gerir ekki greinarmun á sköttum
og skatttekjum. Hann ruglar saman
hugtökum. Einstakir skattar gefa af sér
mismiklar tekjur á mismunandi tímabil-
um. Fer það ekki síst eftir því hvernig
árar í þjóðarbúskapnum. Tekjur af vöru-
gjöldum af ökutækjum eru t.d. mis-
miklar milli ára þótt gjaldhlutfallið sé
óbreytt. Tekjurnar breytast að sjálf-
sögðu eftir því hve mörg og hve dýr öku-
tæki eru flutt til landsins sem aftur er
háð almennu efnahagsástandi. Sama á
við um aðra veltutengda skatta en einnig
tekjuskatta einstaklinga og fyrirtækja.
Þetta er flestum augljóst.
Þegar Kristján Már Unnarsson ber
saman hlutfall skatttekna hins opinbera
(ríkis og sveitarfélaga til samans) milli
ára kýs hann að líta fram hjá þessu.
Samt bera tölurnar með sér áhrif
mismikils hagvaxtar. Þær eru hærri
þegar umsvif eru mikil í þjóðarbú-
skapnum en lægri ella, meiri í góðæri en
niðursveiflu, hærri 1999 og 2000 en 1995
en lækka síðan á
Meiri hagvöxt
tekna opinberra
það hæglega ger
lækki aukist ska
skatthlutfalla ge
því að örva efna
skatttekjurnar.
irtækja úr 30 í 1
eftir að leiða til
starfsemi hér á
og þar með vona
Samkvæmt ken
þá slík lækkun e
skattahækkun!
Lágar
mikil
Heildarskattt
hlutfall af landsf
vegar verið prýð
þjóðlegum sama
Er skattalækkun
skattahækkun?
Eftir Geir H.
Haarde
„Stærsta vandamálið í þessum
flutningi er hins vegar það að
maðurinn gerir ekki greinarmu
sköttum og skatttekjum. Han
saman hugtökum.“
Á UNDANFÖRNUM árum hefur
mjög markvisst verið unnið að end-
urbótum á skattkerfinu hér á landi,
sem m.a. hafa falið í sér lækkun skatt-
hlutfalls, bæði hjá einstaklingum og
fyrirtækjum.
Þessar aðgerðir hafa skilað sér í
einu lengsta og blómlegasta hagvaxt-
arskeiði í sögu þjóðarinnar og sýna
glöggt styrka stjórn á efnahagsmálum
Íslendinga undir forystu Sjálfstæð-
isflokksins.
Það skýtur því skökku við að nú
fer fram umræða um skattamál, þar
sem staðreyndum er snúið á hvolf og
öllu ruglað saman. Í þeirri umræðu
er mjög frjálslega farið með stað-
reyndir.
Fréttamaður Stöðvar 2 gerði m.a.
þau mistök í umfjöllun um skattamál
nýlega að rugla saman tölum á rekstr-
argrunni og greiðslugrunni sem leiðir
til mjög villandi niðurstöðu.
Þrátt fyrir ítrekaðar ábendingar
um ónákvæma talnameðferð og notk-
un mælikvarða sem enga merkingu
hafa situr fréttastofa Stöðvar 2 fast
við sinn keip og heldur því fram að
skattar á Íslandi hafi hækkað á sama
tíma og skattprósentan hefur lækk-
að.
Ætlar hún með sömu rökum að
halda því fram að skattar lækki ef
þjóðartekjur lækka og skatttekjur
ríkissjóðs dragast saman þrátt fyrir
það að álagningarprósentan sé sú
sama?
Þegar eingöngu er litið á tekjuskatt
einstaklinga koma auðvitað þær ein-
földu staðreyndir í ljós að hækkaðar
launatekjur fólks skila meiri tekjum í
ríkissjóð, þrátt fyrir að skatthlutfallið
hafi lækkað um
ins í dag. Því h
þeim mun hærr
skattinn, þar se
sem eru umfra
Þetta er einfald
Enn fremur
að meira en lau
sökum fækkar
undir skattleys
Það sem skip
þessu samheng
ráðstöfunartek
þriðjung frá ár
aukningu hans
Þetta er einsdæ
víðar væri leita
Kaupmátturinn
er kjarni málsins
Eftir Sigríði Önnu
Þórðardóttur „Skattbyrði heimila á Íslandi
með því lægsta sem þekkist
an OECD og kaupmáttur hefu
hvergi aukist jafnmikið og hé
undanförnum árum.“
Í MORGUNBLAÐINU hinn fjórða
mars síðastliðinn er að finna áhuga-
verða grein um skattamál sem þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, Guðjón
Guðmundsson, skrifar. Í greininni rek-
ur hann helstu afrek ríkisstjórnarinnar
í skattamálum og reynir að skilja þá
hugsun eftir hjá lesandanum að Íslend-
ingar beri höfuð og herðar yfir allar
Evrópuþjóðir hvað skattamál varðar.
Það er ekki hægt í stuttri grein að
leiðrétta alla þær rangfærslur sem birt-
ast í skrifum Guðjóns og því ætla ég
eingöngu að ræða staðhæfingu hans um
tekjuskatt einstaklinga. Hann fullyrðir í
grein sinni að einstaklingar hafi greitt
32,8 prósent í tekjuskatt árið 1990 en
greiði nú 25,75 prósent – og lætur eins
og um sambærilegar tölur sé að ræða.
Það er í sjálfu sér rétt hjá honum að
þannig hefur tekjuskattinn þróast en
þessar tölur segja aðeins hálfan sann-
leikann. Kannast einhver við að borga
25,75 prósent í staðgreiðslu opinberra
gjalda eins og þingmaðurinn lætur í
veðri vaka í grein sinni? Það leyfi ég
mér að efast um.
Auðvitað veit Guðjón að hann er ekki
að tala um sam
reyndin er sú a
félaga hefur au
m.a. vegna verk
sveitarfélaga og
38,55 prósent. Þ
sem flest venju
Guðjóni tekst e
gleyma.
Aðalatriði er
Í hvaða landi býr Gu
Eftir Einar Má
Sigurðarson
„Aðalatriði er að helsta af-
rek ríkisstjórnarinnar er
auðvitað það að skattlagn-
ing lág- og meðaltekjufólks
hefur aukist …“