Morgunblaðið - 06.03.2003, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MARS 2003 31
á ný 2001 og 2002.
tur leiðir til meiri skatt-
a aðila. Þess vegna getur
rst að þótt skatthlutföll
attekjurnar. Lækkun
etur einmitt verið liður í
ahagslífið til þess að auka
Lækkun tekjuskatts fyr-
18% á að mínum dómi
aukinnar efnahags-
landi, meiri hagvaxtar
andi meiri skatttekna.
ningu fréttamannsins er
ekki lækkun heldur
r skatttekjur –
ll kaupmáttur
tekjur hins opinbera sem
framleiðslu getur hins
ðilegur mælikvarði í al-
anburði. Sé Ísland borið
saman við önnur lönd innan OECD, t.d.
árið 2001, kemur í ljós að þetta hlutfall
er víðast hvar hærra en hér.
Þeirri staðreynd verður ekki haggað
að fjöldi skatta hefur verið lækkaður á
síðustu árum. Auk tekjuskatts fyr-
irtækja má nefna eignarskatta, sem
lækkað hafa um meira en helming, og
ýmis vörugjöld. Áður var t.d. búið að
leggja niður aðstöðugjald og stórlækka
virðisaukaskatt á matvælum. Rík-
isstjórnin gekkst einnig fyrir því á kjör-
tímabilinu að lækka verulega fast-
eignaskatta utan höfuðborgarsvæðisins
með breyttum matsreglum. Á árunum
1997–99 var tekjuskattur einstaklinga
lækkaður um 4 prósentustig. (Það taldi
Samfylkingin efnahagslegt glapræði.)
Hins vegar hafa tekjur fólks aukist svo
mikið að þrátt fyrir lækkunina eru
margir að greiða fleiri krónur í skatt en
áður. En þær eru samt færri en verið
hefði ef skatthlutföllin hefðu ekki lækk-
að. Það sem skiptir almenning hins veg-
ar mestu er hvað er eftir í buddunni
þegar búið er að greiða skatta og skyld-
ur. Sé það athugað kemur í ljós að kaup-
máttur tekna eftir skatt er nú þriðjungi
meiri en hann var 1994. Slíkur árangur
er óþekktur í íslenskri hagsögu og þótt
víðar væri leitað.

m mál-
frétta-
un á
nn ruglar
Höfundur er fjármálaráðherra.
HINN 25. janúar síðastliðinn hittust
nokkrir meðlimir VG í Kópavogi til að
ræða um ólíkar ásjónur fátæktar. Mér
datt í hug að segja aðeins af þessum
merka fundi og mínum eigin hugleið-
ingum um fátækt í allsnægtaþjóðfélaginu
Íslandi.
Fátækt í fátækum löndum
Á ferðalögum mínum um heiminn hef
ég kynnst ólíkum menningarheimum.
Sama hversu ólíkir þessir heimar voru
áttu þeir allir eitt sameiginlegt, fátækt.
Fátækt getur komið fram í mismunandi
myndum og tegundum. Það tekur á að
sjá fólk í fatagörmum seljandi handunnar
vörur úti á götu í þróunarlöndum. Þetta
er ákveðið lífsmynstur sem fylgir fátæk-
um stéttum þessara landa. Við Íslend-
ingar höfum tekið þátt í því erfiða lang-
tímaverkefni að útrýma hungri úr
fátækum löndum en því miður er nú kom-
ið svo að beina þarf spjótunum að okkar
eigin vandamálum.
Fátækt í ríku landi
Fátækin er einnig hér hjá okkur eins
og fram kom í máli þeirra Ragnhildar
Guðmundsdóttur frá Mæðrastyrksnefnd
í Reykjavík, Guðbjargar Sveinsdóttur
geðhjúkrunarfræðings og starfsmanns
Rauða kross Íslands og Þorleifs Friðriks-
sonar sagnfræðings. „Fátækt á Íslandi er
veruleiki“ sagði Ragnhildur á fyrr-
greindum fundi. Það getur verið erfitt að
hafa ekki ráð á að veita börnunum sínum
eða sjálfum sér það sem þykir sjálfsagt í
dag. Alltof oft gengur peningaleysið það
langt að leita þarf aðstoðar. Að sögn
Ragnhildar hefur aldrei verið jafnmikil
aðsókn í þjónustu Mæðrastyrksnefndar
og nú. Langar biðraðir af öryrkjum, sjúk-
lingum og einstæðum mæðrum myndast
á úthlutunardögum fyrir utan húsnæði
nefndarinnar, fólk í leit að mjólkurdropa
og brauðflísum. Vanalega er aðeins opið
einu sinni í viku en vikuna fyrir jól var
opið þrjá daga og þessa þrjá daga leituðu
um 1.000 manns aðstoðar. Forsætisráð-
herra taldi að þar væri um mikla mis-
notkun á gjöfum að ræða. Þó held ég að
þeir sem vita það manna best séu starfs-
mennirnir sem deila út gjöfunum og
ræða við fólkið. Ragnhildur sagðist í raun
telja misnotkun á þjónustu nefndarinnar
ákaflega litla; þetta væri allt fólk í mikilli
þörf.
Fátækt og sjúkdómar á Íslandi
Eru það sjúkdómar sem leiða til fá-
tæktar eða öfugt? Guðbjörg Sveinsdóttir
starfar hjá Vin, athvarfi Rauða krossins
fyrir geðfatlaða. Hún segir að í Vin komi
um 25–30 manns á dag. Flestir eru áfeng-
issjúklingar, spilafíklar og eiturlyfjaneyt-
endur, en einnig koma aðrir hópar líkt og
öryrkjar sem ekki hafa lífeyrissjóðsrétt-
indi. Það virðist liggja í augum uppi að
sjúkdómar geta valdið fátækt. En Guð-
björg talaði um að fátækt gæti einnig
valdið sjúkdómum. Fleiri og fleiri verða
þess varir að andleg heilsa er nátengd
líkamlegri heilsu. Slæmt hugarástand, t.d
ýmislegt stress og áhyggjur, getur valdið
skaða á líkamanum. Þegar líkaminn byrj-
ar að gefa sig fer fólk til læknis sem
kannski vísar á lyf gegn vandanum.
Kannski er ekki alltaf komist að rótum
vandans og í ofanálag getur lyfjataka
verið dýr fyrir sjúklinginn. En er þá ekki
búið að bæta á peningaáhyggjur? Er
þetta lausnin í dag, lyf? Hvernig væri að
nota eitthvað af milljónunum frá Alþingi,
sem fara nú í að greiða niður fyrir okkur
geðlyfið Prozac, frekar í félagsleg mál-
efni? Félagslegar aðgerðir gætu stuðlað
að meiri hamingju en lyfjagjöfin.
Ungt fólk svipt tækifærum
Eitt er víst, fátækt er vandamál sem
verður að takast á við í mörgum þjóð-
félögum. Við vitum hvernig fátæktin
rænir börnin framtíðinni í þróunarlönd-
unum. En gerist þetta einnig hér á landi
á sama tíma og ótrúlegt ríkidæmi er á
mörgum Íslendingum? Eru börn svipt
tækifærum vegna fátæktar foreldra? Já
því miður og það er óviðunandi. Ragn-
hildur sagði einmitt á fundinum frá dæm-
um af því hvernig foreldrar hafa ekki efni
á því að greiða félagsgjöld í íþrótta-
félögum barna sinna. Börnin geta þá ekki
stundað íþrótt sína eða áhugamál.
VG vilja taka á vandanum
Að mínu mati er Vinstrihreyfingin –
grænt framboð eina stjórnmálaaflið sem
vill taka þetta óhugnanlega þjóð-
félagsböl, fátækt, föstum tökum. Ofríki-
dæmi sumra Íslendinga annars vegar og
að börn séu svipt tækifærum hins vegar
er algerlega óviðunandi ástand. Best er
að ráðast að rót vandans í stað þess að
skapa tímabundnar lausnir. Félagslegar
úrbætur væru góð byrjun.
Vinstri grænir ræða um fá-
tækt í þjóðfélagi allsnægta
Eftir Þóreyju Eddu
Elísdóttur
„Best er að ráð-
ast að rót vand-
ans í stað þess
að skapa tíma-
bundnar lausnir.“
Höfundur er íþróttakona og
meðlimur í Vinstri grænum.
FRAMBJÓÐANDI Sjálfstæðisflokksins,
Birgir Ármannsson, svarar 3. mars grein
minni í Morgunblaðinu frá 27. febrúar
um stöðu skattamála eftir 12 ára stjórn-
artíð forsætisráðherra. Grein Birgis er
um margt einkennileg.
Í tíð Davíðs Oddssonar hefur tekju-
skattbyrði einstaklinga aukist og ekki
eru efasemdir hjá neinum um það. Birgir
telur hins vegar að það sé fullnægjandi
skýring að tekjur hafi aukist og því sé
aukin skattbyrði í góðu lagi. Því er ég
ósammála. Hina auknu skattbyrði má
fyrst og fremst rekja til þeirrar aðgerðar
ríkisstjórnarinnar að rjúfa
vísitölubindingu persónuafsláttar sem
var áður en Davíð Oddsson komst til
valda.
Ríkið fær stærri sneið
af kökunni en áður
Það sem er þó mikilvægast í þessu
sambandi er að ríkisvaldið tekur nú
stærri sneið af kökunni en áður. Þetta
þýðir að ríkið tekur meira af hverjum
100.000 krónum sem verða til í þjóðfélag-
inu árið 2001 en það gerði árið 1995. Sú
staðreynd stendur óhögguð.
Skattbyrði er lykilhugtak en það er sá
hluti tekna sem er greiddur í skatt.
Skattbyrði einstaklinga hefur aukist
hvernig sem litið er á það þrátt fyrir
lækkun á prósentuhlutfalli tekjuskatts-
ins. Því til sönnunar að prósentubreyt-
ingar á skatthlutfalli segi alls ekki alla
söguna staðfestu kollegar Birgis hjá
Samtökum atvinnulífsins í 4. tbl. frétta-
blaðs síns árið 2001 að þrátt fyrir tals-
verða lækkun á tekjuskattshlutfalli hjá
fyrirtækjum á síðasta áratugi hafi raun-
virði tekjuskatts lögaðila farið hækkandi
á þeim áratug vegna aðgerða ríkisstjórn-
arinnar.
Önnur sláandi staðreynd stendur
óhögguð. Samneyslan, sem er neysla
hins opinberra sem hlutfall af landsfram-
leiðslu, hefur aukist um rúm 13% frá
1995 til 2001. Með öðrum orðum hefur
báknið aukist um rúm 13% í tíð núver-
andi ríkisstjórnar og því mótmælir Birg-
ir ekki.
Afrekin eru ekki glæsileg
gagnvart barnafólki
Birgi Ármannssyni finnst það vera í
góðu lagi að láglaunafólk og lífeyr-
isþegar með laun og bætur undir 90.000
krónum á mánuði greiði um 1 milljarð
króna í tekjuskatt og útsvar sem það
gerði ekki fyrir tíma Davíðs Oddssonar.
En það er ekki í góðu lagi og sýnir vel
mismunandi hugmyndafræði frambjóð-
enda Sjálfstæðisflokksins og Samfylk-
ingarinnar. Við mælum ekki bót skatt-
lagningu á þá sem minnst mega sín í
samfélaginu eins og sjálfstæðismenn
gera.
Birgir er sannfærður um að barnabæt-
ur hafi ekki verið skertar vegna aukinna
útgjalda ríkisins til þeirra frá árinu 1999.
Barnabætur eru nú um 36.000 kr. á ári
en á sambærilegu verðlagi í janúar 2003
voru þær hins vegar um 40.000 krónur
þegar núverandi ríkisstjórn tók við árið
1995. Árið 1988 voru barnabætur 46.000
kr. á sama verðlagi. Á þessu sést að
barnabætur voru skertar frá því sem var
og hér tala tölurnar sínu rétta máli.
Barnabætur hafa verið skertar um
rúma 10 milljarða króna í tíð núverandi
ríkisstjórnar með því að láta viðmið-
unarfjárhæðir ekki fylgja verðlagsþróun
og vegna tekjutengingar á barnabótum.
Fólk fékk hærri barnabætur árið 1995
en það fær árið 2002 og fleiri fengu þær.
Nú fá aðeins 11,3% foreldra óskertar
barnabætur og liðlega 3% hjóna.
Eftir standa afrek ríkisstjórnar for-
sætisráðherrans eftir 12 ára setu að
meiri skattbyrði er á einstaklingum, eng-
ar tekjuskattslækkanir urðu að raunvirði
á fyrirtæki allan 10. áratuginn, báknið er
stærra en nokkurn tíma áður, áður
óþekkt skattheimta er lögð á láglauna-
fólk og bótaþega, barnabætur eru lægri,
tryggingargjöld eru hærri, stórauknir
skattar voru lagðir á áfengi og tóbak, lof-
orð um 900 milljóna króna lækkun
stimpilgjalda var svikið, þjónustugjöld
stórjukust, síaukinn lyfjakostnaður
heimilanna liggur fyrir og eitt hæsta
matvælaverð heims. Þetta er reynslan af
meira en áratugavaldatíð forsætisráð-
herrans.
Auknar álögur ríkisstjórn-
arinnar á einstaklinga
Eftir Ágúst Ólaf
Ágústsson
„Við mælum ekki bót
skattlagningu á þá sem
minnst mega sín í sam-
félaginu eins og sjálf-
stæðismenn gera.“
Höfundur er frambjóðandi Samfylkingar-
innar í 4. sæti í Reykjavíkurkjördæmi suður.
m 7% frá 1990 til dags-
hærri sem tekjurnar eru
ra hlutfall fer í tekju-
em hann leggst á tekjur
am skattleysismörk.
dlega mergur málsins.
hafa lægstu laun hækk-
un almennt, og af þeim
fólki sem er með tekjur
sismörkum.
ptir líka mestu máli í
gi öllu er að kaupmáttur
kna hefur aukist um
rinu 1994 og enn er spáð
um 2% á þessu ári.
æmi hér á landi og þótt
að.
Einnig má minna á að hækkun
barnabóta, afnám skattlagningar húsa-
leigubóta og 100% millifærsla á per-
sónuafslætti maka koma tekjulægstu
hópunum best að gagni.
Tekjuskattslækkun fyrirtækja og
einstaklinga, ásamt myndarlegri lækk-
un eignaskatta um meira en helming,
skilar sér í blómlegra atvinnulífi og
betri afkomu heimila. Lækkun eigna-
skatta kemur sér líka hvað best fyrir
aldraða.
Tölur frá OECD sýna glögglega að
hlutfall skatttekna af landsframleiðslu
hér á landi er með því lægsta sem
þekkist í ríkjum OECD eða 34,8% árið
2001. Þá voru aðeins Bandaríkin, Jap-
an, Ástralía, Írland og Sviss með
lægra hlutfall en við.
Í stuttu máli sagt: Skattbyrði heim-
ila á Íslandi er með því lægsta sem
þekkist innan OECD og kaupmáttur
hefur hvergi aukist jafnmikið og hér á
undanförnum árum.
er
inn-
ur
ér á
Höfundur er formaður þingflokks
sjálfstæðismanna.
mbærilegar tölur. Stað-
að hlutur útsvars sveitar-
ukist í staðgreiðslunni
kefnaflutninga frá ríki til
g skattprósentan er því
Þetta er líklega talan
ulegt fólk kannast við en
einhvern veginn að
að helsta afrek rík-
isstjórnarinnar er auðvitað það að
skattlagning lág- og meðaltekjufólks
hefur aukist, á meðan skattar á há-
tekju- og stóreignafólk og fyrirtæki
hafa verið lækkaðir sem nemur mörg-
um milljörðum króna. Þetta er veru-
leikinn sem blasir við venjulegu fólki og
undarlegt að Guðjón skuli ekki við-
urkenna það. Svona er pólitíkin sem
hann og hans flokkur stendur fyrir og
ætti í raun ekki að vera neitt feimn-
ismál. Það er hins vegar vandræðalegt
hjá Guðjóni að reyna að sýnast ein-
hvers konar talsmaður fjölskyldufólks-
ins í landinu. Mér er til efs að þorri al-
mennings upplifi skattkerfið með þeim
hætti sem þingmaðurinn gerir og von
að spurt sé: Í hvaða landi býr Guðjón?
uðjón?
Höfundur er alþingismaður
Samfylkingarinnar.