Morgunblaðið - 06.03.2003, Blaðsíða 28

UMRÆÐAN
28 FIMMTUDAGUR 6. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ ER dálítið sérkennilegt að
það skuli nánast talið sjálfsagt í
þjóðmálaumræðu á Íslandi að menn
sem liggja undir þungum sökum –
annar fyrir stórfelld skattsvik, hinn
fyrir ýmiss konar falsanir, fjárdrátt,
umboðssvik o.fl. – skuli beita fjöl-
miðlum sínum til að herja á lýðræð-
islega kjörin stjórnvöld í hefndar-
skyni fyrir sjálfstæðar rannsóknir
sem beinast gegn þeim.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum að fréttastofa Stöðvar 2
hefur verið í eins konar stjórnar-
andstöðu á undanförnum mánuðum.
Það hefur heldur ekki farið framhjá
neinum að Fréttablaðið hefur
skipulega reynt að níða skóinn af
Davíð Oddssyni og ríkisstjórn hans
en hampað Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur. Eftirfarandi setning úr
frétt í Fréttablaðinu um daginn
sýnir í hnotskurn „frétta“-stefnu
blaðsins:
„Hápunktur fyrsta kennsludags-
ins var hins vegar ræða Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur þar sem hún
ræddi um pólitísk verkefni samtím-
ans, blaðlaust, og hreif með sér
nemendur.“
Svona er hvergi skrifað um
stjórnmálaforingja nú á tímum –
nema í málgagni norður-kóreska
kommúnistaflokksins og í ríkisdag-
blaðinu í Baghdad.
Frásögn Fréttablaðsins sl. laug-
ardag á fátt skylt við sannorða
blaðamennsku. Frásögnin er aug-
ljóslega skipuleg aðför að mannorði
forsætisráðherra. Eigendur Baugs
taka sér fyrir hendur að sýna fram
á að Davíð Oddsson sé ósanninda-
maður vegna þess að hann hafði
hrakið rógburðartal Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur. Fréttablaðið
slítur síðan úr samhengi ummæli
tveggja stjórnarmanna í Baugi til
að skjóta stoðum undir þessa stað-
hæfingu. Með þessum kræsingum
fylgir svo þvæla úr einhverjum
manni sem kallar sig „stjörnufræð-
ing“ um „grimmd“ Davíðs Odds-
sonar! Það þarf mikinn sakleysingja
til að ímynda sér að hér hafi ekkert
búið að baki annað en virðing blaða-
manna Fréttablaðsins fyrir sann-
leikanum.
Burtséð frá því sem síðan hefur
gerst, þar sem forstjóri Baugs hef-
ur orðið tvísaga og vitni staðfest orð
Davíðs Oddssonar, þá er ekki heil
brú í samsæriskenningum Frétta-
blaðsins og Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur. Hvers vegna í ósköp-
unum ætti Davíð Oddsson að vara
stjórnformann Baugs við yfirvof-
andi lögreglurannsókn átta mánuð-
um áður en hún hófst? Og hverjum
dettur raunverulega í hug að for-
sætisráðherra landsins sigi lögreglu
og skattayfirvöldum, sem hann hef-
ur ekkert boðvald yfir, á fólk úti í
bæ?
En máttur lyginnar er mikill, eins
og þeir þekkja sem orðið hafa fyrir
barðinu á henni, jafnvel í réttarsöl-
um. Það er einfaldlega til fólk sem
er reiðubúið að ljúga fram í rauðan
dauðann. Heiðvirt og sómakært fólk
er iðulega berskjaldað gagnvart
fólki sem vílar ekki fyrir sér að
ljúga – undir merkjum sannleikans.
Landsmenn þekkja Davíð Odds-
son. Hvað eftir annað hefur hann
lagt störf sín og stjórnmálasannfær-
ingu undir dóm almennings. Fáir
eða engir stjórnmálamenn í sögu
lýðveldisins hafa notið meira
trausts kjósenda en hann. Davíð
Oddsson hefur alltaf verið óhrædd-
ur við að segja meiningu sína og
aldrei siglt undir fölsku flaggi.
Hann hefur aldrei verið staðinn að
því að segja ósatt og enginn stjórn-
málaandstæðingur hefur borið
brigður á heiðarleika hans – fyrr en
nú að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
lýtur svo lágt í fýsn sinni til valda.
Ásakanir sínar á hendur Davíð
Oddssyni ber Ingibjörg Sólrún fram
á sama tíma og Samfylkingin opnar
kosningaskrifstofu í skjóli Baugs-
veldisins í Lækjargötu. Hvar skyldi
það í raun geta gerst á Vesturlönd-
um að stjórnmálaforingi í vinstri-
flokki, sem segist berjast fyrir
hagsmunum almennings, taki sér
slíkan bólstað og geri hróp að for-
sætisráðherra fyrir að hafa látið í
ljós tortryggni í garð efnamanna,
sem ýmist eru til rannsóknar fyrir
mestu skattsvik í sögu landsins eða
stórfellt fjármálamisferli?
Orðstír deyr aldregi …
Eftir Jakob F.
Ásgeirsson
„Enginn
stjórnmála-
andstæð-
ingur hefur
borið brigður
á heiðarleika Davíðs –
fyrr en nú að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir lýtur
svo lágt í fýsn sinni til
valda.“
Höfundur er rithöfundur.
MIKLAR umræður hafa farið
fram hér á landi um virkjanir og
stóriðju um nokkur undanfarin ár.
Hefur þar sitt sýnst hverjum. Þar
hefur komið fram það sjónarmið
andstæðinga virkjana og stóriðju
að í stað hennar (ekki jafnhliða
henni) eigi að leggja áherslu á aðr-
ar atvinnugreinar: Sagt er: „Við
eigum ekki að byggja upp ál-
vinnslu á Austurlandi heldur eig-
um við að efla þar menntun og
rannsóknir, ferðaþjónustu, einkum
menningartengda ferðaþjónustu,
stofna þjóðgarð, efla þekkingariðn-
að“ og svo framvegis. Rétt eins og
þetta útiloki hvert annað. Þetta er
furðulegt sjónarmið. Hvers vegna í
ósköpunum skyldi álvinnsla á
Austurlandi koma í veg fyrir að
menntun og rannsóknir verði efld-
ar þar? Álvinnsla þarf einmitt á
margskonar sérhæfðri þjónustu að
halda. Nútíma álvinnsla nýtir há-
tækni, alveg eins og aðrar atvinnu-
greinar nú á tímum, meðal annars
til að hafa hemil á losun óæski-
legra efna. Þannig hefur t.d. Alcan
á Íslandi (áður ÍSAL) tekist með
nýlegri tölvustuddri stýritækni að
draga úr losun sinni á flúorkol-
efnum frá verksmiðjunni í
Straumsvík um meira en 90% frá
1990. Þótt íslenskur áliðnaður hafi
naumast slitið barnsskónum ennþá
hefur samt risið hér á landi upp
hátæknifyrirtæki á sviði álvinnslu
sem selt hefur búnað og þjónustu
til álvera víða um heim. Einmitt
það fyrirtæki hlaut Nýsköpunar-
verðlaun Útflutningsráðs og Rann-
sóknarráðs Íslands 2003. Bendir
það til að álvinnsla og þekking-
ariðnaður séu andstæður?
Sú hugsun að hér sé um and-
stæður að ræða og að ein atvinnu-
grein komi í stað annarrar er
virkilega sérstæð fyrir umræðuna
á Íslandi. Ég minnist þess ekki að
hafa séð því haldið fram annars
staðar. Ég held að hér sé um fjar-
stæðu að ræða.
Sumir halda að álverið og Kára-
hnjúkavirkjun fæli ferðamenn frá
Austurlandi. Reynslan í öðrum
löndum bendir ekki til þess. Rétt
er að fáir ferðamenn munu koma
þangað fyrst og fremst til að skoða
virkjunina enda þótt ýmsir muni
gera það í leiðinni, ekki síst þar
sem hún auðveldar þeim að skoða
dýpsta hluta Dimmugljúfra. Virkj-
unin auðveldar mjög aðgengi að
svæðinu norðaustan og austan
Vatnajökuls. Án hennar þyrfti
Vatnajökulsþjóðgarður að leggja í
mikinn kostnað til að skapa jafn-
gott aðgengi fyrir ferðamenn.
Ekki er víst að fé til þess liggi
auðveldlega á lausu. Að minnsta
kosti hefur sú ekki orðið raunin í
öðrum þjóðgörðum hér á landi.
Í mögum iðnríkjum, eins og
Austurríki, Sviss, Ítalíu, Frakk-
landi, Noregi, Svíþjóð, Bandaríkj-
unum og Kanada, hefur mikill
meiri hluti efnahagslegrar vatns-
orku, 60-90% og þar yfir, þegar
verið nýttur, borið saman við 15%
hennar hér á landi 2001 og 26%
eftir Kárahnjúkavirkjun. Í þessum
löndum eru margar virkjanir og í
sumum þeirra mörg álver. Þessi
lönd eru engu að síður fjölsótt af
ferðamönnum. Hvaða rök eru til
að ætla að raunin verði þveröfug
hér á landi?
Rétt er að Kárahnjúkavirkjun
skerðir nokkuð stærð hins jökul-
lausa hluta Vatnajökuls-þjóðgarðs.
En gildi þjóðgarðs er ekki í réttu
hlutfalli við flatarmál hans. Gildi
hans ræðst fyrst og fremst af því
sérstæða sem í honum er að finna.
Á Vatnajökli er það hið einstæða
samspil elds og ísa sem er tilvist-
argrundvöllur þjóðgarðs þar, auk
stærðar jökulbreiðunnar. Hvorugt
skerðist af Kárahnjúkavirkjun.
Ekki heldur Öræfajökull, Esju-
fjöll, Tungnafellsjökull, Askja eða
jarðfallið á Urðarhálsi. Rétt væri
að bera ávinninginn af virkjun +
ávinninginn af þjóðgarði með
virkjun saman við ávinninginn af
þjóðgarði án virkjunar. Ég er ekki
í neinum vafa um útkomuna.
Að við eflum álvinnslu á Íslandi
táknar sem sé ekki að við eflum
ekkert annað. Eitt af því sem ein-
kennir atvinnulífið á Íslandi er fá-
breytni. Einn atvinnuvegur, sjáv-
arútvegur, stendur undir hátt í
tveimur þriðju af útflutnings-
tekjum okkar. Atvinnuvegir þró-
aðra iðnríkja einkennast af fjöl-
breytni. Fjölbreytileiki í atvinnulífi
stuðlar að efnahagslegum stöðug-
leika, svipað og líffræðileg fjöl-
breytni stuðlar að stöðugum vist-
kerfum. Okkur vantar einmitt
fjölbreyttara atvinnulíf. Fleiri öfl-
ugar atvinnugreinar til viðbótar
við þær sem fyrir eru. Það er
furðuleg og röng hugmynd að ein
atvinnugrein komi í stað annarrar.
Hún kemur til viðbótar við hana.
Við hljótum því að stefna að því
að efla allar þær atvinnugreinar
sem hafa forsendur til að þrífast á
Íslandi.
Kemur ein atvinnu-
grein í stað annarrar?
Eftir Jakob Björnsson „Fjölbreyti-
leiki í at-
vinnulífi
stuðlar að
efnahags-
legum stöðugleika …“
Höfundur er fyrrv. orkumálastjóri.
Á UNDANFÖRNUM vikum og
mánuðum hefur verið mikið ritað
og rætt um ástand atvinnumála á
Akureyri og hafa sumir meint að
bæjaryfirvöld standi hjá aðgerð-
arlaus. Því fer fjarri eins og verð-
ur rakið hér á eftir.
Nýjustu tölur frá Svæðisvinnu-
miðlun benda til þess að árstíða-
bundin sveifla í atvinnuleysi muni
verða með venjubundnu sniði. At-
vinnuástandið á Akureyri hefur að
mestu fylgt ástandinu á landsvísu
og samkvæmt nýjustu tölum
Vinnumálastofnunar er atvinnu-
leysið 3,8% á landsvísu og 3,7% á
Akureyri sem samsvarar um 313
manns á atvinnuleysisskrá. Helstu
breytingarnar eru að atvinnuleysi
karla er að aukast en kvenna að
minnka. Það sem veldur áhyggjum
er hlutfallslega mikið atvinnuleysi
ungs fólks, sérstaklegra ungra
karla, á starfssvæði Svæðisvinnu-
miðlunar Norðurlands eystra. Á
árunum 2001- 2002 jókst atvinnu-
leysi ungs fólks úr 21% í 26% allra
atvinnulausra. Ein af ástæðum
aukningarinnar er að unga fólkið
flosnar upp úr framhaldsskóla-
námi. Það er hættuleg þróun og
þarf sameiginlegt átak bæði heim-
ila og menntastofnana til að snúa
þessu til betri vegar. Ungt fólk má
ekki missa af dýrmætum tækifær-
um til að skapa sér sína eigin
framtíð.
Sprotar og styrkir
Þær aðgerðir sem Akureyrar-
bær hefur hafið á síðastliðnu ári
eru fjölmargar og áfram verður
haldið á sömu braut. Þar má fyrst
telja fjárfestingu í fyrirtækinu
Skinnaiðnaði á sl.ári sem var afar
mikilvæg til að viðhalda dýrmætri
iðnaðarvinnu og þekkingu hér inn-
anlands. Í annan stað liggja fyrir
tillögur að endurskipulagningu
bæjarins á stoðkerfi atvinnulífsins
Þar má meðal annars nefna fjár-
mögnun verkefnasjóðs frumkvöðla
til að þróa og útfæra viðskipta-
hugmyndir áður en fjárfestingar-
sjóðir eru reiðubúnir að leggja
þeim lið. Þessi grundvallarbreyt-
ing helst í hendur við stofnun Ný-
sköpunarmiðstöðvar Impru hér á
Akureyri nú nýverið. Hér er lögð
áhersla á það mikilvæga verkefni
að hlúa að sprotum og örva sköp-
unarkraft einstaklinganna. Í þriðja
lagi hefur bæjarráð samþykkt
reglur um úthlutun styrkja til
nýrrar atvinnustarfsemi í bænum,
þeir styrkir fela í sér afslátt af op-
inberum gjöldum ss. lóðaleigu,
orku og fasteignagjöldum í sam-
ræmi við umsvif starfseminnar.
Verklegar framkvæmdir
Norðurorka var gerð að hluta-
félagi nú um áramót og sú form-
breyting mun skapa möguleika á
að stækka félagið og auka umsvif
þess. Norðurorka hf. er í miklum
framkvæmdum á árinu sem fara
munu í útboð á næstu vikum, þar
má nefna aðveituæð frá Hjalteyri
til Akureyrar og lagningu hita-
veitu í Arnarneshrepp.
Verklegar framkvæmdir á veg-
um Akureyrarbæjar eru í hámarki
en alls verður framkvæmt fyrir um
1350 milljónir á árinu. Þar má
nefna meðal annars byggingu leik-
skóla við Hólmatún, byggingu
Brekkuskóla og íþróttahúss við
Síðuskóla hefst í vor. Einnig verð-
ur lokið í ár gagngerum endurbót-
um á Samkomuhúsinu en það er
eitt elsta hús og prýði Akureyrar.
Ferðaþjónusta
Á sviði afþreyingar og ferða-
þjónustu þá mun opnun hins glæsi-
lega íþróttahúss Bogans skapa enn
betri skilyrði fyrir viðburða- og
íþróttatengda ferðamennsku og
auka umsvifin í þeirri grein. Beint
flug frá Kaupmannahöfn til Ak-
ureyrar eru afar jákvæðar fréttir
fyrir ferðaþjónustuna og þarf að
stuðla að samhentu átaki fyrir-
tækja í greininni hér á Norðaust-
urlandi til að bjóða áhugaverða
ferðamöguleika og afþreyingu árið
um kring.
Ný
sóknarfæri
Á næstu dögum mun samstarfs-
félagið Norðtak líta dagsins ljós en
það er samtök verktaka á Norður-
landi með sérstaka áherslu á stór-
iðjuframkvæmdirnar sem fyrir-
hugaðar eru á Austurlandi.
Samvinna af þessu tagi er afar
mikilvæg og mun án efa styrkja
verktakafyrirtæki á svæðinu.
Á vegum atvinnumálanefndar
fer nú fram stefnumótunarvinna
vegna markaðsátaks á fyrirtækja-
markaði og hafa fjölmargir aðilar
verið kallaðir til ráðalags.
Samtök iðnaðarins hér nyrðra
hafa verið að starfa á sömu nótum
– að safna í sarpinn hugmyndum
til að nýta sem best þekkingu
skóla, rannsóknarstofnana og
fyrirtækja til að skapa ný
sóknarfæri í atvinnulífinu. Þar er
leitað í rann forstöðumanna fyr-
irtækja og stofnana og kallað eftir
hugmyndum til að finna úrræði
hér heima í héraði. Þetta er gott
framtak sem á án efa eftir að skila
sínu og efla samstöðu í þessum
geira.
Viðurkenningar
Á dögunum veitti atvinnu-
málanefnd sínar árlegu viðurkenn-
ingar til atvinnulífsins. Þær hlutu
Greifinn eignarhaldsfélag fyrir
þróttmikið starf í veitingarekstri
og ferðaþjónustu um allt land.
Herrafataverslun JMJ hlaut við-
urkenningu fyrir sérstakt framtak
í atvinnulífi Akureyrar en versl-
unin er ein af elstu verslunum
bæjarins. Viðurkenningu fyrir
frumkvöðlastarf og áræði hlaut
síðan Baldur Guðnason. Allir þess-
ir einstaklingar hafa lagt sitt af
mörkum til að byggja upp verslun
og þjónustu sem er ein af grund-
vallarstoðum atvinnulífs hér á Ak-
ureyri.
Hlutverk Akureyrarbæjar hlýt-
ur að vera fyrst og fremst það að
hlúa að grunngerð samfélagsins og
skapa aðstöðu fyrir fyrirtæki og
einstaklingsframtakið til þess að
dafna. Það verklag er ein af lyk-
ilforsendum þess að bæjarfélagið
geti vaxið og staðið sig í sam-
keppni við aðra byggðakjarna.
Sprotar og
sóknarfæri á
Akureyri
Eftir Sigrúnu Björk
Jakobsdóttur
Höfundur er bæjarfulltrúi á Akur-
eyri og situr í atvinnumálanefnd.
„Hlutverk
Akureyr-
arbæjar hlýt-
ur að vera
fyrst og
fremst það að hlúa að
grunngerð samfélags-
ins og skapa aðstöðu
fyrir fyrirtæki og ein-
staklingsframtakið til
þess að dafna.“