Morgunblaðið - 12.06.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 FIMMTUDAGUR 12. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Teitur Þorleifs-son fæddist í
Hlíð í Hörðudals-
hreppi í Dalasýslu
6. desember 1919.
Hann lést á Land-
spítala – háskóla-
sjúkrahúsi í Foss-
vogi 30. maí 2003.
Foreldrar Teits
voru Þorleifur
Teitsson, f. 15.9.
1889, d. 28.7. 1921,
bóndi í Hlíð í
Hörðudalshreppi,
og kona hans, Sig-
urlaug Sveinsdótt-
ir, f. 12.11. 1887, d. 6.12. 1983.
Systir Teits er Margrét Þor-
leifsdóttir, lengi verslunarmaður
hjá KRON í Reykjavík. Hálfsystir
Teits er Þorleif Sturlaugsdóttir,
húsmóðir í Reykjavík, gift Ólafi
Erlendssyni, fv. aðstoðarslökkvi-
liðsstjóra hjá Slökkviliði Reykja-
víkurflugvallar.
Teitur var við nám við Héraðs-
skólann í Reykholti í Borgarfirði
1935–37, stundaði síðan nám við
Kennaraskóla Íslands og lauk
kennaraprófi 1944.
Teitur var kennari við Laug-
arnesskóla í Reykjavík 1945–52,
skólastjóri barnaskólans á Hellis-
Kona Teits var Inga Magnús-
dóttir kennari f. 6.3. 1916, d. 1.9.
1997. Hún var dóttir Magnúsar
Jónassonar, bónda á Efri-Sýrlæk
í Flóa, og síðar smiðs í Reykja-
vík, og konu hans, Sigurjónu
Magnúsdóttur.
Teitur og Inga áttu fimm
börn. Þau eru: 1) Úlfar, f. 5.10.
1941, deildarstjóri hjá Orku-
veitu Reykjavíkur. Kona hans er
Guðrún Ingólfsdóttir, kaupmað-
ur í versluninni Clöru, þau eiga
þrjú börn og sex barnabörn; 2)
Inga, f. 3.5. 1943, hjúkrunar-
fræðingur hjá UVS. Maður
hennar er Óli Jóhann Ásmunds-
son, arkitekt og iðnhönnuður,
þau eiga tvö börn og fjögur
barnabörn; 3) Leifur, f. 3.12.
1945, pípulagningameistari,
kona hans er Ingibjörg Vil-
hjálmsdóttir, fjármálastjóri hjá
Malbikunarstöðinni Höfða hf.
Leifur á fjögur börn með fyrri
konu sinni, Regínu Viggósdóttur
leikskólastjóra (þau skildu), og
þrjú barnabörn; 4) Nanna, f.
25.11. 1948, bókari hjá Frjálsa
fjárfestingabankanum. Hennar
maður var Magnús Ólafsson raf-
virkjameistari (þau skildu). Þau
eiga tvö börn; 5) Hrefna, f. 20.2.
1951, kennari við grunnskólann
á Blönduósi. Hennar maður er
Bjarni Stefánsson sýslumaður.
Þau eiga eina dóttur.
Útför Teits verður gerð frá
Langholtskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
sandi 1952–59, kenn-
ari við Laugarnes-
skóla 1959–61,
kennari við Lauga-
lækjarskóla 1961–69
og við Breiðholts-
skóla 1969–82.
Teitur var bóka-
safnsvörður Breið-
holtsskóla 1973–82 og
framkvæmdastjóri
Sambands iðnfræðslu-
skóla 1982–88.
Teitur sat í sam-
bandsstjórn Æsku-
lýðsfylkingarinnar,
Sambands ungra sósí-
alista frá stofnun 1938–42, í
stjórn Stéttarfélags barnakenn-
ara í Reykjavík 1947–48 og var
formaður þess 1970–74, í stjórn
Ungmennafélagsins Reynis á
Hellissandi 1952–59 og lengst af
formaður þess. Hann var í sam-
bandsstjórn HSH 1957–59, var
formaður stjórnar Sjúkrasam-
lags Neshrepps 1954–59, hrepps-
nefndarmaður Neshrepps utan
Ennis 1954–59, í stjórn BSRB
1960–66, í kjararáði BSRB 1962–
66 og fulltrúi á þingum SÍB
1958–74, í kjarasamninganefnd
SÍB í mörg ár og í skólasafna-
nefnd Reykjavíkur 1977–78.
Tengdafaðir minn og vinur, Teitur
Þorleifsson, er fallinn frá.
Teitur fæddist árið 1919 í Hlíð í
Hörðudalshreppi í Dalasýslu og ólst
þar upp með foreldrum sínum og
systrum og tók virkan þátt í hefð-
bundnum landbúnaðarstörfum eins
og títt var með ungmenni á þeim tím-
um. Þegar Teitur var tveggja ára lést
faðir hans, Þorleifur Teitsson, en
hálfbróðir Þorleifs, Sturlaugur Teits-
son, kvæntist síðar móður hans, Sig-
urlaugu Sveinsdóttur, og varð fóst-
urfaðir Teits og Margrétar, systur
hans, en þau hjónin eignuðust saman
Þorleifu. Teitur lauk barnaskólaprófi
eftir að hafa stundað farskóla frá 10
til 13 ára aldurs, en sá háttur var þá
hafður á, að kennari fór um sveitir og
kenndi börnum heima á bæjunum.
Teitur stundaði nám við Héraðs-
skólann í Reykholti í Borgarfirði og
síðar við Kennaraskóla Íslands og
lauk kennaraprófi 1944.
Árið 1941 kvæntist hann Ingu
Magnúsdóttur, skólasystur sinni úr
Kennaraskólanum, en hún hafði m.a.
farið haustið áður vestur í Hörðudal
og gerst farkennari þar. Þau hófu bú-
skap á bernskuheimili hans að Hlíð í
Hörðudal, en þar fæddist frumburð-
ur þeirra, Úlfar.
Seinni part sumars 1942 fluttu þau
búferlum til Reykjavíkur og fengu
inni hjá tengdaforeldrum hans á
Reynimel 50. Þar héldu þau heimili
allt til ársins 1951, en þá fluttist fjöl-
skyldan í íbúð í Hamrahlíð 9, en húsið
byggði Teitur ásamt fleirum. Á þess-
um tíma vann hann ýmis tilfallandi
störf, m.a. hjá hernum á þeim tíma
sem landið var hernumið, einnig vann
hann við byggingavinnu, hjá Hita-
veitu Reykjavíkur og hjá Guðmundi
Guðmundssyni í trésmiðjunni Víði.
Frá árinu 1945 til 1952 kenndi hann
við Laugarnesskólann í Reykjavík.
Haustið 1952 fluttist fjölskyldan á
Hellissand, þar sem hann tók við
skólastjórastöðu í barnaskólanum. Á
Hellissandi var Teitur mjög atorku-
samur og lét mjög að sér kveða svo
eftir var tekið, s.s. í sveitarstjórnar-,
skóla- og æskulýðsmálum. Hann sat
m.a. í hreppsnefnd Neshrepps utan
Ennis. Inga lá ekki á liði sínu og
kenndi við skólann í þrjú ár jafnframt
því að sinna fjölskyldunni. Fjölskyld-
an bjó á Hellissandi í 7 ár og hefur
vistina þar oft borið á góma í gegnum
tíðina og víst er að minningar fjöl-
skyldunnar þaðan eru góðar.
Sumarið 1959 fluttist fjölskyldan
aftur til Reykjavíkur og keypt var
svokallað Hjaltahús á Bræðraborg-
arstíg 8, en það er kennt við Eldeyj-
ar-Hjalta, og Teitur hóf kennslu við
Laugarnesskólann en flutti sig um
set haustið 1961 og tók að kenna við
Laugarlækjarskólann, sem þá hafði
nýlega tekið til starfa. Árið 1960 tók
Teitur ásamt öðrum við rekstri sölu-
skálans Turnsins sem þá stóð í suð-
vesturhorni Arnarhóls og rak hann
um skeið. Turninn hefur nú fengið
nýtt hlutverk og stendur nú í Lækj-
argötu og var um tíma notaður sem
upplýsingamiðstöð ferðamanna.
Árið 1970 seldu þau hjónin Hjalta-
hús og keyptu íbúð í Sólheimum 27 og
bjuggu þar síðan. Þegar hér er komið
sögu voru börnin eitt af öðru „flogin
úr hreiðrinu“ og Hrefna, eiginkona
þess sem þetta ritar, ein eftir, en
Nanna, sem dvaldist hafði erlendis
fluttist til þeirra nokkru síðar.
Eftir að þau fluttu í Sólheimana
kenndi Inga um skeið í Breiðagerðis-
skóla, en árinu áður hafði Teitur
gerst kennari og síðar skólabóka-
vörður við Breiðholtsskólann, en þar
kom hann að stofnun skólabókasafns-
ins og vann þar mikið skipulags- og
frumkvöðlastarf. Árið 1982 tók hann
við framkvæmdastjórastöðu hjá
Sambandi iðnfræðsluskóla í Iðnskól-
anum í Reykjavík, en lét loks af störf-
um árið 1987 og lýsti því yfir hátíð-
lega, að nú væri hann „löggilt
gamalmenni“. Elskuleg tengdamóðir
mín Inga Magnúsdóttir, lést svo 1.
september 1997.
Teitur, eða „T. Þ.“ eins og hann
kallaði sig iðulega sjálfur, var hæfi-
leikaríkur og margbrotinn persónu-
leiki, búinn góðum gáfum sem hann
nærði af miklum fróðleiksþorsta allt
þar til yfir lauk.
Hann var ekki allra og við fyrstu
viðkynni gat hann virst hrjúfur og
þurr á manninn, en undir niðri var að
finna réttlátan, opinskáan og hlut-
lægan rökhyggjumann sem færði
mál sitt fram af mannúð og festu.
Hann byrgði ekki inni skoðanir sínar
heldur lét þær í ljósi fölskvalaust
þannig að enginn þurfti að fara í graf-
götur með afstöðu hans til málanna.
Hann bjó yfir óvenjumiklum
stjórnunar- og kennsluhæfileikum,
en hann þótti afburðakennari og hafa
ýmsir af fyrrverandi nemendum hans
í gegnum tíðina komið að máli við mig
og lokið lofsorði á, hversu Teitur hafi
reynst góður fræðari, en sumir höfðu
á orði að þeir hefðu verið áhugalitlir
og latir við námið og lýstu því hvernig
Teitur hefði með ákveðni og rökfestu
náð að aga þá og fengið til þess að
leggja sig fram við námið.
T. Þ. var alla tíð mjög pólitískur og
lágu skoðanir hans á vinstri vængn-
um. Hann var ákaflega vel að sér í
stjórnmálasögunni sem og sögu lands
og þjóðar og átti mjög hægt með að
tengja með áheyrilegum og hlutlæg-
um hætti atvik og persónur í tíma og
rúmi með hliðsjón af pólitískum
hræringum á hverjum tíma.
Kosningar voru tyllidagar hjá T.
Þ., en iðulega undirbjó hann sig með
því að sanka að sér öllum þeim upp-
lýsingum og fróðleik sem út hafði
verið gefið fyrir kosningar. Hann
færði skilmerkilega inn kosningatöl-
ur um leið og þær voru birtar og
spáði þá jafnframt úrslitum og „fíló-
sóferaði“ mikið. Hafði hann til hlið-
sjónar framgang og úrslit fyrri kosn-
inga og jafnframt studdist hann við
pólitískt innsæi sem og eldri minn-
ispunkta og reyndist hann iðulega
sannspár. Það er þeim sem þetta rit-
ar mikill missir að fá ekki lengur að
njóta slíkra stunda með tengdaföður
mínum.
Teitur var mjög bókhneigður og
víðlesinn og kom sér upp vönduðu
bókasafni sem hann lagði mikla rækt
við. Hann las jöfnum höndum fagur-
bókmenntir, ættfræðirit, ævisögur,
rit um trúarbrögð og raunvísindi.
Hann var sérlega vel að sér um ís-
lenskan þjóðleik og ritaði m.a. ör-
nefnaskrá fyrir Hörðudal svo og
ýmsar ættfræðiskrár. Við þessa iðju
sína nýtti hann sér framþróun tækn-
innar og „hellti“ sér út í að læra á
tölvur þegar hann var um 78 ára og
tók að færa ritsmíðar sínar inn í tölvu
upp frá því.
Það kom fyrir á góðri stundu, að
Teitur tók sér bók í hönd og las upp
fyrir viðstadda sem setti hljóða og
hlustuðu af andakt. Oftar en ekki
valdi hann verk Halldórs Laxness,
sem hann dáði mjög. Teitur hafði
hrífandi framsögn og góða tilfinningu
fyrir hrynjanda og áherslum við lest-
urinn og tel ég að þar hafi farið einn
besti upplesari samtímans á íslenskt
mál, að öðrum ólöstuðum. Því miður
er mér ekki kunnugt um að upplestur
hans hafi varðveist á hljóðbandi.
Á ferðalögum okkar fjölskyldunn-
ar um landið, þar sem allra veðra er
von og færð getur breyst sem hendi
væri veifað, fylgdist Teitur með
gangi mála og unni sér ekki hvíldar
fyrr en við vorum komin á leiðarenda
og þótti okkur ákaflega vænt um þá
umhyggju hans.
Með tengdaföður mínum, Teiti
Þorleifssyni, er horfinn á braut mikill
sæmdarmaður sem markað hefur
djúp spor sín í lífshlaup þess sem
þetta ritar og ég kveð með trega og
þakklæti fyrir samveruna.
Bjarni Stefánsson.
Það eru nú liðin 37 ár síðan ég
kynntist Teiti, er ég í fylgd með Ingu,
dóttur hans, var kynntur fyrir fjöl-
skyldunni á heimili þeirra sem þá
stóð á Bræðraborgarstíg 8. Ég man
að mér var ákaflega hlýlega tekið af
þeim hjónum Teiti og Ingu Magnús-
dóttur. Þau eru mér bæði sérstaklega
eftirminnileg, hún fyrir einstaka
mildi og ríka kímnigáfu og hann fyrir
ákveðni, rökfestu og óvenjulega
skipulagshæfileika.
Þegar ég kynntist Teiti hafði hann
skömmu áður lokið farsælu starfi
sem skólastjóri barnaskólans á
Hellissandi og man ég hvað ég var
hrifinn af Teiti þegar mér var sagt að
hann hefði leigt stóra flugvél til að
flytja fjölskyldu og búslóð í einni ferð
frá Reykjavík á Hellissand. Þetta var
1952 og sýnir hvað Teitur gat verið
stór í brotinu.
Teitur starfaði lengst af sem kenn-
ari og er ég ekki í nokkrum vafa að
hæfileikar hans hafa nýst þar vel. Í
nokkur ár var hann bókavörður í
Breiðholtsskóla og naut sín þar vel,
enda mikill bókamaður. Eitt sinn
sýndi hann mér safnið ásamt öðrum
og man ég hvað ég var hissa að sjá
hvað Teitur viðhafði skipuleg vinnu-
brögð, nokkuð sem maður hefði búist
við af hálærðum vísindamanni. Mest
hissa var ég þó að sjá þá bók sem virt-
ist vera vinsælust hjá börnunum.
Þetta var mappa full af skrítlum sem
Teitur hafði klippt út úr Mogganum
og límt inn. En nú er Teitur allur og
kvöldheimsóknir okkar Ingu í Sól-
heima 27, þar sem spjallað var um
daginn og veginn, en aðallega um
pólitík, eru á enda runnar. Þeirra
verður saknað.
Óli Jóhann Ásmundsson.
Af fjarlægri strönd kveð ég Teit
Þorleifsson. Við munum sárt sakna
afa og langafa og heimsókna með
fjörlegum umræðum um sögu og
stjórnmál þar sem enginn stóðst Teiti
snúning í rökvísi og þekkingu á
mönnum og málefnum. Margt mátt-
um við af honum læra.
Blessuð sé minning Teits Þorleifs-
sonar.
Haraldur Bernharðsson.
Ég bar mikla virðingu fyrir afa
mínum. Í barnæsku var sú virðing
óttablandin en með auknum þroska
mínum og aukinni mildi hans hvarf sá
ótti. Eftir stendur virðingin sem efld-
ist með árunum. Ég bar virðingu fyr-
ir stoltum manni sem alltaf bar höf-
uðið hátt, manni sem aldrei kvartaði
eða bar mein sín á torg. Ég bar virð-
ingu fyrir fróðum og einstaklega
minnugum manni sem hægt var að
leita til þegar umræðuefnið var saga,
ættfræði eða stjórnmál. Það var sér-
staklega gaman að vera í návist hans
þegar stjórnmál líðandi stundar voru
rædd. Því heitari sem umræðurnar
voru og orðaskiptin beinskeyttari því
ánægðari var hann.
Mér þótti ákaflega vænt um afa
minn. Hann bar mikla umhyggju fyr-
ir okkur afkomendum sínum þó að
hann hefði ekki um það mörg orð, afi
var ekki maður sem talaði um tilfinn-
ingar sínar. Það kom helst fram þeg-
ar hann kjáði framan í eitthvert lang-
afabarnið eða hélt á einhverju þeirra í
fanginu. Ljósast varð mér þó hvaða
mann hann hafði að geyma þegar
hann skrifaði eftirmæli eftir son
minn, það snart mig ákaflega djúpt.
Hanna Óladóttir.
Nú hækkar sólin á lofti og jörðin
grænkar – einnig í Hörðadalnum –
dalnum okkar Teits frænda míns,
sem nú um daginn dó inn í vorið.
Það er eðlilegt að hugurinn reiki
nú í Dali vestur og eitt og annað rifj-
ist upp frá liðinni tíð.
Við Teitur vorum systkinasynir að
frændsemi og ég mun ætíð muna
frændsystkini mín í Hlíð, þau Möggu,
Teit og Leifu, sem voru fastir pólar í
tilverunni.
Það munu margir halda, að það
hafi verið dauft yfir Dölunum á þeim
tíma, en svo var alls ekki. Það var les-
ið og það var horft á náttúru landsins.
Það voru víða til bækur og svo var
lestrarfélag í hreppnum og bækur
voru sendar milli bæja rétta boðleið.
Teitur Bergsson, afi okkar, var þá
hniginn á efri ár og orðinn blindur og
lásum við afkomendur hans þá fyrir
hann. Það stytti stundir.
Teitur Þorleifsson fór til náms í
Reykholtsskóla og ég man, er hann
kom heim í jólafrí, að hann hafði með
sér nokkrar bækur. Ég man sérstak-
lega eftir mannkynssögu, sem hann
leyfði mér að lesa í, þar rakst ég á
nafnið Gústaf Adolf II Svíakonungur
og ég las kaflann um Þrjátíu ára
stríðið og spurði svo Teit um þennan
kóng og stríðið. „Þú verður einhvern
tíma sleipur í sögu, frændi,“ sagði
Teitur við mig, og það vildi nú þannig
til að ég var á sagnfræðingaþingi á
Akureyri, er ég frétti lát hans.
Teitur varð kennari og hann var
góður kennari. Það var ekki alltaf
friður og ró í litlum hreppum á þeim
tíma og þá voru erjur nokkrar í
hreppnum okkar, svo að foreldrar
mínir fengu Teit og Ingu Magnús-
dóttur, hina frábæru konu Teits, til
að kenna mér til fullnaðarprófs sem
þá var svo kallað. Ég man þegar ég
var að halda til prófs og Teitur kvaddi
mig með þeim orðum, að það væri
sómi okkar, að ég stæði mig á próf-
inu, og svo varð, en ekki voru allir í
hreppnum hrifnir af því.
Teitur var vinstrisinnaður og hvik-
aði aldrei á hverju sem gekk. Það
höfðu margir horn í síðu hans vegna
þess og einn granni okkar spurði mig,
þegar ég var í námi hjá Teiti: „Er
Teitur frændi þinn að troða í þig
kommúnisma?“
Teitur kvæntist einhverri allra
beztu konu sem ég hefi kynnst, Ingu
Magnúsdóttur kennara, sem látin er
fyrir nokkrum árum. Hún kenndi
mér að skrifa og þegar hún dó spurði
ung dótturdóttir mín: „Afi, er konan
sem kenndi þér að skrifa komin til
Guðs?“
Ég leit ávallt upp til Teits frænda
og fannst hann, eins og var, mjög til
fyrirmyndar. Því er það að nú við lát
hans finn ég til sárs saknaðar.
Eins og ég gat um fyrr hækkar sól
í Hörðadal og vorið er komið, en
margir okkar góðu sveitungar eru
horfnir af sjónarsviðinu og liggja
undir grænum sverði í Snóksdals-
kirkjugarði. Þar liggja forfeður okk-
ar Teits.
Nú kveð ég kæran frænda, vin og
læriföður og þakka gamla góða daga
og mun ávallt minnast hans sem eins
bezta manns sem ég hefi kynnst.
Við Erla og afkomendur okkar
biðjum þann hæsta að vera með
börnum Teits, tengdabörnum og öðr-
um ástvinum og kveðjum hann með
síðasta erindi Sólarljóða.
Hér vit skiljumk
ok hittask munum
á feginsdegi fira;
dróttinn minn
gefi dauðum ró,
en hinum líkn, er lifa.
Halldór Ólafsson.
Þeir eru nú allir horfnir af sjón-
arsviðinu, brautryðjendurnir sem
valdir voru í kjararáð, þ.e. samninga-
nefnd BSRB í fyrstu samningum
samtakanna fyrir fjörutíu árum, en
sá síðasti þeirra var Teitur. En þeir
reistu sér bautastein sem vert er
minnast þegar öll vinnubrögð og að-
stæður stéttarfélaga hafa gerbreyst.
Það varð hlutverk samtakanna en
ekki ríkisins með allt sitt sérfræð-
ingaveldi að smíða frá grunni nýtt
launakerfi, sem leysa skyldi af gömlu
launalögin. Og fyrstu drögin ásamt
röðun hinna fjölmörgu starfsheita
ríkisstarfsmanna voru síðan lögð fyr-
ir þing bandalagsins til afgreiðslu og
samþykkt sem kröfugerð samtaka
sem náði frá þeim lægsta til þess
hæsta í þjóðfélaginu. Síðan tók kjara-
ráðið að sér það vanþakkláta hlut-
verk að semja um röðun hinna ólíku
starfsheita í launaflokka, þar sem
samtökin með sín tengsl við fé-
lagsmenn hlytu að hafa betri aðstöðu
til að nálgast réttlætið en gerðardóm-
ur hátekjumanna.
Teitur rækti starf sitt sem fulltrúi
barnakennara í kjararáði og stjórn
BSRB í sex ár og á bandalagsþingi í
15 ár, oft sem þingforseti. Ég mun
minnast góðs samstarfs og góðra
kynna bæði fyrr og síðar. Það er fjöl-
mennur hópur samferðamanna sem
vottar börnum hans og venslafólki
dýpstu samúð og hluttekningu, því að
þeirra missir er mestur. Minningin
um góðan vin mun lifa.
Haraldur Steinþórsson.
Það var í ágúst 1952. Undirritaður
tók sér far með flugvél frá Reykjavík.
Stefnan var tekin norðvestur yfir
Faxaflóann. Ferðinni var heitið til
Hellissands. Á Gufuskálaflugvelli tók
á móti mér Matthías Pétursson, ný-
ráðinn kaupfélagsstjóri á staðnum.
TEITUR
ÞORLEIFSSON