Morgunblaðið - 27.07.2003, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ 2003 17
LÍKAST TIL hafa einhverjir rekiðupp stór augu þegar tónleikaupp-tökur með hljómsveit sem ekki hef-ur leikið saman síðan haustið 1980fóru beint á toppinn vestan hafs.
Um líkt leyti fóru DVD-diskar með mynd-
skeiðum frá þeim tónleikum sömu leið – rak-
leiðis á toppinn á sölulistum. Varla hefur það
þó komið þeim á óvart sem þekkja sveitina
Led Zeppelin, enda er hún ein af þeim sveit-
um sem aldrei hafa glatað virðingu rokkvina,
aldrei koðnað niður í sinfóníugutl og ballöður,
ekki hætt og snúið aftur, hætt og snúið aftur,
hætt og snúið aftur, ekki kjagað á svið akfeit-
ir og illa spilandi eins og segja má um svo
margar fremstu sveitir sjöunda og áttunda
áratugarins (gleymum Live Aid 1995 – það
var í göfugum tilgangi). Þegar við bætist að
aldrei kom út almennileg tónleikaskífa með
sveitinni er varla nema von að Zeppelin-aðdá-
endur hafi rokið upp til handa og fóta og fest
sér tónleikadiskinn og DVD-diskana – hér var
kominn kaleikurinn helgi sem margir þeirra
hafa beðið eftir árum og áratugum saman.
Ekki þurftu þeir svo lengi að hlusta til að
heyra að pakkinn stendur fyllilega undir
væntingum – undirstrikar hvers vegna menn
töldu og telja Led Zeppelin eina helstu tón-
leikasveit heims þegar best lét, ef ekki þá
helstu.
Hugsanlega hefur það haft eitthvað að
segja um það hve vel hefur gengið að selja
diskana að þeir eftirlifandi Zeppelin-liðar,
Jimmy Page gítarleikari, sem stýrði útgáf-
unni, John Paul Jones bassaleikari og Robert
Plant söngvari, hafa kynnt hana af krafti, en
John Bonham, trymbillinn snjalli, lést af
neyslu eiturlyfja 1980.
Fimm klukkutíma tónleikar
Á DVD-diskunum eru tæpir fimm klukku-
tímar af tónleikaupptökum sem verður að
teljast harla gott í ljósi þess að varla er til
nokkuð slíkt myndefni af viti. Upptökurnar
eru af fernum tónleikum, í Royal Albert Hall í
janúar 1970, í Earls Court í maí 1975, á
Knebworth-rokkhátíðinni í ágúst 1979 og loks
í Madison Square Garden í New York í ágúst
1973. (Þess má geta að sú skelfilega mynd
The Song Remains the Same byggðist á efni
frá tónleikunum í Madison Square Garden.
Minnist þess að hafa misst meðvitund á sýn-
ingu í Austurbæjarbíói 1974 eða 5 í hálfnuðu
tuttugu mínútna gítarsólói með fiðluboga.)
Til viðbótar við þetta eru diskarnir skreytt-
ir því sem til er af sjónvarpsupptökum, við-
talsbútum og kynningarefni og einnig upp-
tökum sem aðdáendur gerðu á laun.
Á tónlistardiskunum eru svo upptökur frá
tvennum tónleikum sem sveitin hélt vestur í
Kaliforníu 1972, aðrir voru haldnir 25. júní í
Los Angeles Forum og hinir 27. júní í Long
Beach Arena. Það besta er valið úr hvorum
tveggja tónleikunum og efninu skeytt saman,
en óðir Zeppelin-vinir eiga margir neðanjarð-
arútgáfur af þessum tónleikum sem fáanlegar
hafa verið í leynisjoppum undanfarin ár.
Jimmy Page, gítarleikari sveitarinnar,
skýrir það hve lítið hafi verið til kvikmyndað
af sveitinni, sem var á sínum tíma vinsælasta
rokkhljómsveit heims, með því að þeir félagar
hafi verið lítið gefnir fyrir sölumennsku og
kynningastarf. Þeirra kynning hafi falist í því
að spila á tónleikum og þannig hafi sveitin
náð að leggja Bandaríkin að fótum sér sem
sér stað enn þann dag í dag.
Margir filmukílómetrar
Page sá um að púsla myndefninu saman
með aðstoð Dick Carruthers og hefur lýst
vinnunni svo að þeir hafi horft á marga filmu-
kílómetra í leit að upptökum sem voru nógu
góðar til að hægt væri að nota þær. Sumar
höfðu ekki verið skoðaðar síðan þær voru
teknar upp, aðrar voru mynd án hljóðs og enn
aðrar hljóð án myndar. Alla jafna var hljóðið
sér enda höfðu amatörar ekki búnað til að
taka það upp saman. Þeir voru þó margir
klárir og hljóðrituðu tónleikana á segulband
þegar þeir voru að kvikmynda og því tókst að
búa til eina góða tónleika úr öllu saman.
Í viðtali við Billboard fyrir stuttu sagði
Page að þeir félagar hafi snemma áttað sig á
því að sjónvarpið væri ekki þeirra miðill og þá
ekki bara fyrir það að þeir voru að leika öðru-
vísi tónlist en spiluð var í sjón- og útvarpi á
þeim tíma og með lengri lög. Þannig sé á
DVD-disknum upptaka úr danska sjónvarp-
inu þar sem áhorfendur voru látnir sitja við
fótskör hljómsveitarinnar „og það fer ekki á
milli mála að þeir eru skelfingu lostnir“. Hann
nefnir einnig annað dæmi: „Á diskunum er
líka upptaka frá franska sjónvarpinu, við er-
um að spila og í bakgrunninum má sjá hljóm-
sveit frá Hjálpræðishernum sem er að bíða
eftir því að komast að. Þau sitja í tveimur
röðum og kunna því greinilega illa sem fram
fer.“
Þrjár eiginlegar upptökur
Eftir þessa reynslu ákváðu Zeppelin-menn
að halda sig við tónleikahaldið og fannst aldr-
ei ástæða til að skjalfesta það að neinu leyti.
Page nefnir þó þrjár eiginlegar upptökur,
fyrst í Royal Albert Hall 1970, þá í Madison
Square Garden 1973, en sú upptaka var ætluð
fyrir kvikmynd og betur staðið að henni. Síð-
an kom upptaka í Earls Court 1975 sem varp-
að var á stóran skjá jafnóðum, en það var í
fyrsta sinn sem slíkt var gert í Bretlandi. Í
ljósi þess að svo mikið var við haft ákváðu
þeir félagar að taka tónleikana þá upp sam-
tímis og loks var það Knebwort-hátíðin sem
var öll kvikmynduð.
Albert Hall-upptakan var sú eina sem ekki
var tiltæk þegar stóð til að setja saman DVD-
safn, því hún var í höndum einkaaðila sem
ætlaði að selja hana á uppboði hjá Sotheby’s.
Hann féllst á það að selja sveitinni filmuna
fyrir drjúgan skilding.
Að sögn Pages tók hálft ár að koma efninu
í tölvutækt form svo hægt væri að byrja að
setja það saman, „en upphaflega hélt ég að
þetta væri tveggja til þriggja vikna verk“,
segir hann og bætir við að hann sé búinn að
fá nóg af Zeppelin í bili, hann sé með mikið af
nýrri tónlist í hausnum sem hann langar til að
fá að vinna í friði.
Ekkert eftir
Fyrst menn eru komnir af stað er varla
nema von að spurt sé: a. er meira til? og b.
hvenær verður Led Zeppelin endurreist?
Svarið við fyrri spurningunni er afdráttar-
laust nei, ekki sé meira til af almennilegum
upptökum; búið að fara yfir öll frumeintök
fyrir endurútgáfurnar sem komu út í byrjun
síðasta áratugar og ekkert er til af almenni-
legum tónleikaupptökum svo menn viti. „Þar
að auki eyddum við aldrei tíma í að taka eitt-
hvað upp sem ekki var nógu gott til að gefa
út,“ sagði John Paul Jones á kynningu á út-
gáfunni fyrir skemmstu. „Öll okkar bestu lög
voru tekin upp og gefin út á sínum tíma.“
Page tekur í sama streng í Billboard-viðtal-
inu áðurnefnda: „Hvað tónleikaupptökurnar
varðar þá er ekkert eftir. Reyndar eru til ein-
hverjar upptökur frá Japan, en ég held að
þær eigi aldrei eftir að koma út. Það er líka
eitthvað til af hljóðversupptökum sem eru
öðruvísi hljóðblandaðar en það sem rataði á
plöturnar og einhver lög í öðrum útgáfum.
Vissulega forvitnilegt efni í sjálfu sér sem
sýnir hvernig lögin breyttust og mótuðust í
hljóðverinu.“
Í viðtali fyrir stuttu var Page þó heldur já-
kvæðari á það að þeir félagar eigi eftir að
vinna eitthvað saman aftur: „Síst af öllu
myndi ég vilja fara í tónleikaferð til að kynna
eitthvað sem ég gerði fyrir 30 árum, en við
sjáum til, bíðum aðeins. Ef við höldum áfram
að tala saman á það kannski eftir að gerast að
við hittumst til að tala um tónlist. Allt fer það
þó eftir því hvernig við náum saman, það get-
ur allt gerst.“
Kaleikurinn helgi
Liðið er á þriðja áratug síðan breska
rokksveitin Led Zeppelin lagði upp
laupana. Enn er hún þó mörgum
ofarlega í huga. Árni Matthíasson
segir frá nýlegri útgáfu á þrjátíu ára
gömlum tónleikaupptökum sem
fóru beint á toppinn á metsölulist-
um vestanhafs.
arnim@mbl.is
Liðsmenn Led Zeppelin, frá vinstri, John Paul Jones, John Bonham, Jimmy Page og Robert Plant.