Morgunblaðið - 31.08.2003, Síða 10

FRÉTTIR
10 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIKIL umræða hefurverið að undan-förnu um málefnisauðfjárbænda.Sala á dilkakjöti
hefur dregist saman, útflutningur
aukist og tekjur bændanna að sama
skapi farið lækkandi. Rætt hefur
verið um að bændur séu margir
hverjir að hugsa sér til hreyfings úr
sauðfjárframleiðslunni. Skyldu þeir
vera margir bændurnir sem eru að
hætta sauðfjárrækt um þessar
mundir?
„Ég veit ekki til þess að fjölda-
flótti sé úr greininni á þessum tíma-
punkti, en menn hafa verið að hætta
undanfarin ár af ýmsum ástæðum,“
sagði Özur Lárusson framkvæmda-
stjóri Landssamtaka sauðfjár-
bænda.
„Staðan er núna þannig að að
lækkun er á skilaverði til bænda,
það stefnir í að sú lækkun verði 8
-10% á innanlandsmarkaði. Útflutn-
ingsprósenta á dilkakjöti er að
aukast gríðarlega mikið, úr 25% í
allt að 36%, sem gerir það að verk-
um að það fer meira magn af kjöti á
lélegan markað sem þarf að seljast
á heimsmarkaðsverði. Þetta þýðir
tekjulækkun til sauðfjárbænda auk
þess sem sumir sláturleyfishafar
hafa boðað lækkun á skilaverði til
útflutnings sem nemur um 10%.“
Hve mikil gæti tekjulækkunin
orðið að jafnaði.
„Ekki er fjarri lagi að áætla að
tekjulækkunin verði 18 til 25% hjá
sauðfjárbændum - og er þó ekki af
háum stalli að falla.
En á hinn bóginn eru jákvæðir
punktar líka hvað útflutningsmál
varðar. Það er búið að vinna mark-
visst að því að koma kjöti á betri
markaði og sem unninni vöru, bæði í
Bandaríkjunum og í Danmörku.
Þetta eru markaðir sem eru að skila
ágætis verði og fara ört vaxandi.
Allir vita að ástæða þessarar
slæmu þróunar í verðlagsmálum í
sauðfjárframleiðslu er algjört
stjórnleysi á framleiðslu svína- og
alifuglakjöts, sem er studd af
bankakerfinu.
Maður vonar að jafnvægi náist í
framleiðslu svína- og alifuglakjöts,
um leið og það gerist þá verður stað-
an allt önnur hjá sauðfjárbændum.
Það er ekki hægt að keppa við vörur
sem framleiddar eru langt undir
kostnaðarverði.“
Mikil tekju-
lækkun sauð-
fjárbænda
Erfiðleikar eru nú hjá mörgum sauðfjárbændum vegna
töluverðrar tekjulækkunar. Özur Lárusson fram-
kvæmdastjóri Landssamtaka sauðfjárbænda sagði
Guðrúnu Guðlaugsdóttur frá stöðunni í þessu máli.
Einnig ræddi hún við nokkra bændur um sama efni.
HAFLIÐI Sævarsson og Guðný
Gréta Eyþórsdóttir reka sauð-
fjárbú í Fossárdal í Berufirði.
Þau hafa rekið þar búskap frá
1999 en voru áður starfandi á
búinu frá 1988. Hafliði var spurð-
ur hvort uppgjafartónn væri í
mönnum þar á svæðinu sem
stunduðu sauðfjárbúskap.
„Núna eru ekki margir sem
eru að hætta en síðustu 2 til 3 ár-
in hafa margir hætt sauðfjárrækt
hér í kringum okkur í Djúpavogs-
hreppi.
Menn hafa hætt sumir vegna
aldurs en aðrir vegna svartsýni
hvað snertir ástandið á kjötmark-
aðinum,“ sagði Hafliði.
„Við byggjum ekki afkomu
okkar eingöngu á búskapnum,
þess vegna gengur þetta hjá okk-
ur. Við erum landpóstar, keyrum
póst á bæina í hreppnum.
Við erum með 450 kindur á
vetrarfóðrum. Við höfum haft
þennan bústofn í þónokkur ár.
Við erum undanþegin útflutn-
ingi af því við keyptum okkur
kvóta til að sleppa við hann og
erum í 0,7%-reglunni svokölluðu.
Allt kjöt frá okkur hefur því farið
á innanlandsmarkað,“ bætir Haf-
liði við.
Og nú eruð þið nokkrir bænd-
ur á Austurlandi að reyna nýja
leið – að selja kjöt beint á Netinu
með aðstoð Sláturfélags Austur-
lands.
„Mér finnst þetta áhugaverð
tilraun. Menn setja nokkra
skrokka í þetta fyrst og sjá
hvernig gengur. Mér finnst
sérstaklega hljóta að vera
áhugavert fyrir neytendur að
geta séð hvað þeir eru að kaupa.
Þeir fá upplýsingar bæði um kjöt-
ið og líka um framleiðandann.
Kjöt hefur frá 1998 verið
flokkað samkvæmt Europe-
flokkunarkerfi, sem notað er í
Evrópu, en gamla kerfið er enn
notað hér við að selja dilkakjöt.
Ég skil það svo að neytendur fái
með þessu nýja sölukerfi
greinarbetri upplýsingar á Net-
inu en þeir hafa fengið hingað til.
Hvernig líst þér á horfurnar á
næstunni í sauðfjárræktinni?
„Framtíðarhorfurnar eru
slæmar eins og markaðsmálum
er háttað. Mjög fáir lifa nú á
sauðfjárrækt eingöngu og fer
enn fækkandi, þeir hætta fyrst.
Afskaplega fáir hefja sauð-
fjárbúskap um þessar mundir. Ég
veit dæmi þess að menn hafi
reynt að byrja en gefist fljótt
upp. Þetta segir sína sögu.“
Framtíðarhorfur slæmar
„Framtíðarhorfurnar eru
slæmar eins og markaðs-
málum er háttað.“
Á UPPSÖLUM í Akrahreppi er
rekinn talsverður sauðfjárbúskapur
og hjónin þar, Drífa Árnadóttir og
Vigfús Þorsteinsson, eru nýlega
tekin við búskap á jörðinni af for-
eldrum Drífu. Hún var spurð hvern-
ig ástandið í sauðfjárbúskapnum
væri hjá fólki eins og þeim, sem ný-
lega hafa fest kaup á fjárbúi.
„Þetta gengur sæmilega, allt í
lagi enn,“ sagði Drífa Árnadóttir, en
hún og Vigfús maður hennar eru
með rúmlega 500 fjár.
„Við erum með kvóta upp á 755
ærgildi, með 140 ærgilda kvóta sem
við keyptum í fyrra. Við framleiðum
0,7% af þessum kvóta og fáum fullt
verð fyrir okkar framleiðslu. Fjár-
stofninn hjá okkur er að stækka
þetta árið vegna fyrrnefndra kvóta-
kaupa.“
Þið eruð sem sagt ekki svartsýn á
framhald sauðfjárbúskapar á Ís-
landi?
„Það þýðir ekki að hugsa þannig,
enda framleiðum við besta kinda-
kjöt í heimi. Það eru bara ekki allir
búnir að uppgötva það. Hér í
hreppnum er ekki það hljóð í mönn-
um að þeir séu að hætta í sauð-
fjárbúskap, þvert á móti hefur orðið
töluverð endurnýjun í stéttinni á
undanförnum árum og unga fólkið
er að taka við. Við erum ekki eina
fólkið hér sem er nýbyrjað í sauð-
fjárbúskap,“ segir Drífa.
Koma útflutningsskyldan og
minni kaup landsmanna á kinda-
kjöti ekki illa við fjárhag ykkar
þarna?
„Minnkandi sala gæti þýtt að við
mættum ekki framleiða eins mikið
og við gerum. Um okkur gildir svo-
kölluð 0,7% regla, sem þýðir að við
erum undanþegin útflutnings-
skyldu. Frekar fáir sauðfjárbændur
eru í þessari 0,7% reglu. Hugsunin
á bak við regluna, sem kom inn í
samninga að ég held 1995, var að
bændur framleiddu minna en fengju
fullt verð fyrir framleiðsluna. Þessi
regla var í gildi á Uppsölum þegar
við keyptum búið árið 1998 og okk-
ur hefur ekki fundist borga sig að
breyta því.
Ef við værum ekki í þessari reglu
mættum við hafa eins margt fé og
við gætum fóðrað en þá þyrftum við
líka að flytja út 38% framleiðslu
okkar fyrir lítið verð. Lækkunin á
innanlandsmarkaði nær hins vegar
til okkar allra hér í sveitinni eins og
annarra í sauðfjárframleiðslu.
Flestir hér í hreppnum eru í út-
flutningi og þeir eru ekki ánægðir
með hina miklu útflutningsskyldu.
Vinnur á leikskóla níu mánuði á ári
Við erum sem fyrr greindi ný-
byrjuð að búa og vissulega er erfitt
að ráðast í að kaupa fjárbú núna en
við höfum áhuga á þessum búskap
og ætlum að halda áfram. Þess má
geta að ég vinn utan heimilis níu
mánuði á ári, á leikskóla í Varma-
hlíð, sem er tíu mínútna akstur héð-
an frá Uppsölum.“
Eru flestir sauðfjárbændur í
grennd við þig í aukavinnu?
„Á flestum stöðum vinnur annar
aðilinn utan heimilis hluta úr ári eða
jafnvel allt árið.
Það er mjög gott að hafa eitthvað
annað með búskapnum þar sem eru
aðstæður til þess og stutt að sækja
vinnu eins og hér.“
Erfitt að kaupa
fjárbú núna