Morgunblaðið - 30.10.2003, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
AGIR og líðan ung-
menna sem ekki
stunda nám við fram-
haldsskóla eru síðri
en jafnaldra þeirra
sem eru í framhaldsskóla. Þetta
kemur fram í nýrri skýrslu um nið-
urstöður rannsókna þar sem fé-
lagsleg staða ungmenna utan fram-
haldsskóla er borin saman við
jafnaldra þeirra í framhaldsskólum.
Áfengis- og vímuvarnarráð,
Íþrótta- og tómstundaráð, Rauði
kross Íslands og Félagsþjónustan í
Rekjavík stóðu saman að rannsókn-
unum ásamt Rannsóknum & grein-
ingu sem jafnframt sáu um fram-
kvæmd.
Markmið rannsóknanna var að
skoða aðstæður fólks á aldrinum
16–19 ára sem ekki er í framhalds-
skóla og bera þær saman við að-
stæður þeirra sem eru í námi. Sér-
staklega voru skoðuð tengsl
þessara hópa við fjölskyldur og
skóla, þátttöku þeirra í skipulögðu
tómstundastarfi, líðan þeirra og
vímuefnaneysla.
Í niðurstöðunum kemur fram að
ungmenni utan skóla skortir frekar
tengsl við skólann, fjölskylduna,
vinnumarkaðinn og jafningjahóp-
inn. Ungmenni í þessum hópi eiga
oft við námserfiðleika að stríða en
líkur benda til þess að það megi að
nokkru leyti rekja til bágborinna fé-
lagslegra aðstæðna. Þannig hafa
tæplega 29% þeirra sem ekki
stunda nám orðið fyrir einelti í
grunnskóla.
Á bilinu 16–31% þeirra sem ekki
eru í skóla líður oft eða nær alltaf
illa í skóla en sambærilegt hlutfall
fyrir skólafólk er 3–7%. Þarna er
því verulegur munur á.
Að auki virðist sem um þriðjungi
utanskólafólks leiðist námið á móti
fimmtungi framhaldsskólanema. Þó
nokkur munur er á strákum og
stelpum í þessu samhengi en
strákum virðist þykja námið leiðin-
legra og líða verr í skólanum.
Vandinn á oft rætur að
rekja til heimilanna
Margir sérfræðinganna sem rætt
var við voru sammála um að vanda-
ir búa ekki við þann stuðnin
atlæti sem er nauðsynle
njóta velgengni í námi,“
skýrslunni.
Viðtöl við ungmenni ut
haldsskóla renndu stoðu
málin mætti oft rekja til heimilanna
fremur en skólanna. Besta lausnin
væri því fólgin í því að foreldrar
sinntu börnum sínum betur en að
auki væri gott ef skólinn og foreldr-
ar gætu starfað náið saman. „Marg-
Ný rannsókn á félagslegri stöðu ungmen
Skortir frekar
fjölskyldu og
Svandís Nína Jónsdóttir, hjá Rannsóknum & greiningu, kynnti nið
NÝ LEIÐARLJÓS
LEIKFÉLAGS REYKJAVÍKUR
Mikill styr hefur staðið um málefniLeikfélags Reykjavíkur á þessuári, eins og reyndar hefur gerst
áður í sögu þess. Enda er ofur eðlilegt að
lýðræðislegar umræður eigi sér stað um
alla þá menningarstarfsemi sem myndar
burðarstoðir í samfélaginu, ekki síst þeg-
ar hún stendur á jafn gömlum og merki-
legum grunni og starfsemi þessa tiltekna
félags. Í kjölfar ágreinings sem kom fram
á aðalfundi Leikfélags Reykjavíkur í
sumar var brugðið á það ráð að skipa þau
Mörtu Nordal, Pál Baldvin Baldvinsson
og Berg Þór Ingólfsson í sáttanefnd, sem
starfaði ásamt þeim Theodór Júlíussyni
og Ellert Ingimundarsyni að breytingum
á tillögum sem lagðar voru fram á fyrr-
nefndum aðalfundi. Eins og fram kom í
frétt Morgunblaðsins í gær hefur nú verið
samþykkt að félagið verði opnað öllu
áhugafólki um leiklist og leikhúsrekstur.
Jafnframt hafa nú verið samþykktar
breytingar að tillögum sem fram komu á
aðalfundinum í júní og er niðurstaðan sú
að stjórnarmönnum félagsins verður
fjölgað úr þremur í fimm, en tveir þeirra
geta verið starfsmenn félagsins.
Með þessum breytingum er tryggt að
raddir starfsmanna „heyrist á stjórnar-
fundum“, eins og Marta Nordal orðaði
það í blaðinu í gær, sem er vitaskuld mik-
ils virði – bæði með tilliti til sögu félagsins
og út frá faglegum sjónarmiðum. Um leið
hefur verið komið í veg fyrir að starfs-
menn félagsins taki ákvarðanir sem bein-
línis snerta hagsmuni þeirra sjálfra eða
samstarfsmanna í leikhúsinu, en það var
einn helsti veikleikinn í stjórnkerfi fé-
lagsins eins og það var er starfsmenn
voru sjálfir meirihluti stjórnarinnar.
Þeir sem helst fundu þessum nýju hug-
myndum um starfsemi félagsins eitthvað
til foráttu óttuðust umfram annað að vald
listamannanna yfir stofnuninni myndi
minnka og hættan á að það yrði markaðs-
hyggju að bráð ykist. En eins og Marta
bendir á er markaðshyggja þegar til stað-
ar í leikhúsinu, og rök sáttanefndarinnar
eru að meginstarf stjórnar sé „að sam-
þykkja fjárhagsáætlanir, [hún eigi] ekki
að vera að vasast í verkefnavali, enda
ræður hún leikhússtjóra og fram-
kvæmdastjóra til að sjá um þá hluti“.
Með þessum breytingum á starfshátt-
um Leikfélags Reykjavíkur hefur verið
stigið stórt skref fram á við sem er í anda
nýrra tíma og í samræmi við það starfs-
umhverfi sem félagið þarf að laga sig að.
Meðlimir Leikfélags Reykjavíkur mega
ekki vera „of [hræddir] við lýðræðið“,
þeim ber að taka þetta skef óttalaust, eins
og Marta Nordal bendir á. Í leiðara hér í
sumar var bent á að með þessum aðgerð-
um geti „sterkur hópur fólks sem hefur
engra annarra hagsmuna að gæta en að
efla þetta gamla menningarfélag á ný“
látið til sín taka „vegna áhuga á leiklist og
vegna áhuga á sögu félagsins“. Það er
vonandi að þessi tímamót marki með þeim
hætti þau straumhvörf er verða styrkur
þessa merka félags um ókomna tíð og að
allir velunnarar þess, innan Borgarleik-
hússins sem utan, sameinist nú um að
gera veg þess sem mestan.
LEIÐTOGARAUNIR ÍHALDSFLOKKSINS
Ósigur Iains Duncans Smiths, leiðtogabreska Íhaldsflokksins, í atkvæða-
greiðslu meðal þingmanna flokksins var
skýr og kom fáum á óvart. Á þeim rúmu
tveimur árum sem liðin eru frá leiðtoga-
kjörinu hefur Duncan Smith legið undir
stöðugu ámæli og sætt óvægnum árásum
samflokksmanna.
Þegar þeir Duncan Smith og Tony
Blair tókust á í síðasta skipti í breska
þinginu á þriðjudag í hefðbundnum fyr-
irspurnartíma forsætisráðherrans stóðst
einn þingmanna Verkamannaflokksins
ekki mátið og spurði Blair hvort hann
hefði í hyggju að leggja til að rýtings-
stungur í bakið yrðu bannaðar. Svaraði
forsætisráðherrann því til að sér virtist
sem slíkum afbrotum færi fjölgandi.
Blair hefur sjálfur þurft að takast á við
vaxandi óánægju innan eigin raða, ekki
síst vegna stríðsins í Írak. Margt bendir
til að óeiningin innan Íhaldsflokksins
muni hins vegar tryggja að hann leiði
Verkamannaflokkinn til þriðja kosninga-
sigursins í röð í næstu kosningum.
Íhaldsflokkurinn sem fór með stjórn
Bretlands í tæpa tvo áratugi í lok síðustu
aldar hefur átt við stöðugan forystuvanda
að stríða allt frá því að Margaret Thatch-
er var vikið úr embætti í nóvember árið
1990. Hún hafði þá gegnt embætti for-
sætisráðherra samfellt lengur en nokkur
annar breskur stjórnmálamaður um 150
ára skeið.
Engum þeirra sem síðan hefur gegnt
embætti leiðtoga í Íhaldsflokknum, þeim
John Major, William Hague og Iain
Duncan Smith, hefur tekist að verða sam-
einingartákn í augum flokksmanna, hvað
þá bresku þjóðarinnar.
Óeininguna í Íhaldsflokknum, sem
stundum hefur mátt líkja við eins konar
sjálfseyðingarhvöt, má að hluta til rekja
til deilna um málefni en flokkurinn hefur
verið klofinn í afstöðu sinni til Evrópu-
sambandsins um áratuga skeið. Nú er
hins vegar svo komið að flokkurinn sam-
anstendur af ósamstæðum fylkingum er
að hluta til fylkja sér um menn og að hluta
um málefni.
Íhaldsflokkurinn beið afhroð í síðustu
tvennum þingkosningum og ef fram fer
sem horfir er ekki útilokað að hann fái
færri þingmenn kjörna en Frjálslyndir
demókratar í næstu kosningum.
Ósigur Duncans Smiths veitir flokkn-
um ákveðið tækifæri til að ná vopnum sín-
um áður en haldið verður í næstu kosn-
ingabaráttu. Mikill meirihluti þingmanna
flokksins virðist hafa verið þeirrar skoð-
unar að flokkurinn ætti ekki möguleika á
sigri með Duncan Smith í forystuhlut-
verki. Það veikir hins vegar stöðu þing-
flokksins að hann var kjörinn beinni
kosningu af flokksmönnum fyrstur leið-
toga.
Þá var það einstaklega ógeðfellt að sjá
ýmsa fjárhagslega bakhjarla Íhalds-
flokksins dregna fram í umfjöllun
breskra sjónvarpsstöðva bæði til þess að
hvetja til breytinga og til að fagna nið-
urstöðunni. Það er óhugnanleg þróun ef
þeir sem leggja fram peninga til starf-
semi flokka eiga að hafa meira að segja
um forystu þeirra en aðrir.
Íhaldsflokkurinn gegnir mikilvægu
hlutverki í bresku stjórnmálalífi. Í kerfi
er byggist á einmenningskjördæmum og
þar með yfirleitt meirihlutastjórn eins
stjórnmálaflokks er mikilvægt að til stað-
ar sé öflugt mótvægi er veitt getur sitj-
andi stjórn þá málefnalegu viðspyrnu
sem lýðræðinu er nauðsynleg. Verka-
mannaflokkurinn átti við svipaðan vanda
að stríða um stund á níunda áratugnum
en náði sér á strik jafnt hvað varðar menn
sem málefni. Nú reynir á hvort Íhalds-
flokknum tekst að ná samstöðu um nýjan
leiðtoga. Þrátt fyrir að leiðtoga flokksins
hafi verið vikið úr embætti blasir hins
vegar enginn augljós arftaki við er sam-
einað getur flokkinn og eflt á nýjan leik.
VERULEGUR munur er á andlegri líðan ungmenna
eftir því hvort þau eru í framhaldsskóla eða ekki að
því er fram kemur í niðurstöðum rannsókna meðal
16–19 ára ungmenna á Íslandi.
Utanskólafólk er mun líklegra en framhalds-
skólanemar til þess að segja andlega heilsu sína
vera sæmilega eða lélega. Það er jafnframt líklegra
til að hafa verið leitt, hafa grátið eða langað til að
gráta og 36% þeirra hafa verið einmana nýlega á
móti 17% framhaldsskólanema.
Þarn
samban
margþ
áður en
Þá v
haldssk
framha
ungme
sæmile
haldssk
Andleg líðan lakari me
ungmenna sem ekki er
ÞEGAR ég bjó í Kína var ómögulegtað skrifa svona bók,“ segir kín-verska blaða- og útvarpskonanXinran um bók sína Dætur Kína –
Bældar raddir, sársaukafulla frásögn á lífi
kvenna í Kína eftir daga Maós sem vakið hef-
ur athygli víða um heim. „Eftir að ég hins
vegar flutti til London 1997 fór ég að lesa
bækur sem skrifaðar voru af Kínverjum sem
yfirgefið höfðu landið og þá leitaði hugur
minn til alls þess fjölda kínverskra kvenna
sem ég hafði tekið viðtöl við og ekki áttu færi
á að segja sögu sína. Mér varð oft hugsað til
þeirra og hvort ég gæti ekki rofið smágat á
múrinn sem umlykur Kína og þannig aukið
skilning fólks á lífi fólksins í landinu.
Það tók hins vegar steininn úr þegar til
„Ég
og kveð
þetta æ
„Ég va
um hva
þessum
þær sö
hlutirn
Þannig
því þes
ari yfir
reglun
ing sem
látið st
Fyri
stúlkun
velta kj
sér. „É
raun ei
komst
Xinran
unarsk
t.d. ekk
aftur o
milli bo
þeirra
Bóki
Xinran
margra
Hún se
ið á óva
gengar
mín kom ítalskur nemandi
dag einn með stóran sögu-
doðrant, ritaðan af kín-
verskum fræðimanni, og
spurði mig hvort það væri
satt sem stæði í bókinni að
kínverskar konur þökk-
uðu aldrei fyrir sig, lykt-
uðu ekki vel, væru lit- og
smekklausar, auk þess
sem þær skorti tilfinn-
ingasemi. Ég var orðlaus
á þessari lýsingu, í mannkynssögubók skrif-
aðri af samlanda mínum, og ákvað í framhaldi
að skrifa mína eigin bók því ég veit vel hversu
gefandi kínverskar konur eru.“
Hjálparbeiðnin
Dætur Kína byggist á viðtölum sem Xinr-
an tók við um 200 konur á árunum 1989–97 er
hún starfaði sem þáttastjórnandi við kín-
verska útvarpsstöð þar sem hún m.a. fjallaði
um hagi kvenna í landinu. Upptökin að þeim
þáttum má rekja til bréfs sem hún fékk frá
dreng nokkrum í þorpi einu á landsbyggð-
inni. Þar sagði frá skelfilegum örlögum
stúlku sem hafði nauðug verið færð í hjóna-
band með örkumla manni um sextugt sem
hlekkjaði hana þungum járnhlekkjum svo
hún gæti ekki strokið. Enginn þorpsbúa
gerði neitt í málinu og því leitaði drengurinn
á laun til þáttastjórnandans eftir hjálp.
Að rjúfa gat á m
Xinran
Lífskjör kvenna í Kína er
viðfangsefni blaða- og út-
varpskonunnar Xinran,
sem stödd er á Íslandi til að
kynna bók sína, Dætur
Kína. Anna Sigríður Ein-
arsdóttir ræddi við hana.