Morgunblaðið - 02.12.2003, Blaðsíða 26

JÓNAS Sen er nýr tónlistar-
gagnrýnandi við Morgunblað-
ið.
Jónas Sen
er fæddur árið
1962. Hann
hóf ungur nám
í píanóleik og
var yngsti
nemandi Tón-
listarskólans í
Reykjavík sem
lauk þaðan
einleikara-
prófi, þá sautján ára gamall.
Kennari hans í Tónlistarskól-
anum var Árni Kristjánsson og
á námsárum sínum kom Jónas
oft fram opinberlega, bæði á
Íslandi sem og erlendis. Fjór-
tán ára lék hann fyrst einleik
með Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands og ári síðar með hljóm-
sveitum í
Bandaríkjun-
um og Bret-
landi.
Jónas lauk
stúdentsprófi
átján ára og
hélt þá til Par-
ísar þar sem
hann naut leið-
sagnar Pierre
Sancan og
Monique
Deschaussées
í píanóleik.
Sína fyrstu
sjálfstæðu tón-
leika hélt hann
á Íslandi vorið
1988 og nokkr-
um árum síðar
kom út geisla-
diskur með
leik hans.
Jónas lauk
MA-prófi með
láði frá tónlist-
ardeild City
University í
London árið
1991. Lokarit-
gerð hans
fjallaði um at-
vinnusjúk-
dóma píanó-
leikara. Í
London nam
Jónas píanó-
leik hjá Carolu
Grindeu, sem
var lengi for-
maður Evr-
ópusambands
píanókennara.
Jónas er
kennari við
Tónlistarskól-
ann í Reykja-
vík, Tón-
menntaskóla
Reykjavíkur
og Nýja tón-
listarskólann,
auk þess að
starfa sem pí-
anóleikari.
Undanfarin tíu
ár hefur hann
verið tónlistargagnrýnandi og/
eða greinahöfundur við ýmis
blöð, fyrst Pressuna, þá Ein-
tak, Morgunpóstinn, Alþýðu-
blaðið og Mannlíf. Árið 1995
varð hann tónlistargagnrýn-
andi DV, og frá 1998 og þar til
í október sl. var hann aðaltón-
listargagnrýnandi blaðsins. Þá
var hann jafnframt formaður
menningarverðlaunanefndar
DV í tónlist.
Aðrir gagnrýnendur á sviði
sígildrar tónlistar við Morgun-
blaðið eru Jón Ásgeirsson,
Ríkarður Ö. Pálsson, Bergþóra
Jónsdóttir, Jón Ólafur Sig-
urðsson og Jón Hlöðver Ás-
kelsson, sem skrifar um tón-
leika sem haldnir eru á
Norðurlandi.
Nýr tón-
listargagn-
rýnandi
Jón Ásgeirsson
Jón Ólafur
Sigurðsson
Bergþóra
Jónsdóttir
Jónas Sen
Ríkarður Ö.
Pálsson
Jón Hlöðver
Áskelsson
LISTIR
26 ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RSH.is
Dalvegi 16b • 201 Kópavogur
Sími 544 5570 • Fax 544 5573
www.rsh.is • rsh@rsh.is
Rafhlö›ur
VERSLUN • VERKSTÆ‹I
Radíófljónusta Sigga Har›ar
N‡jar hle›slurafhlö›ur í flest tæki
og síma einnig vi›ger›ir og smí›i
Endurlífgum rafhlö›ur
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
Leikið á forfeður
Mörgum finnst hátíðleg barokk-
tónlistin vera óaðskiljanlegur hluti
jólanna, og víst er að hún er aldrei
eins áberandi og um þetta leyti árs.
Um helgina fór undirritaður á þrenna
barokktónleika, og voru þeir fyrstu
haldnir í Salnum í Kópavogi. Þar
voru á ferðinni flautuleikararnir
Martial Nardeau og Guðrún Birgis-
dóttir, Ólöf S. Óskarsdóttir sellóleik-
ari og Arngeir Heiðar Hauksson gít-
arleikari. Á efnisskránni voru
aðallega tónsmíðar eftir lítt þekkt
barokktónskáld, en einnig mátti
heyra verk eftir Händel.
Eingöngu var leikið á upprunaleg
hljóðfæri, barokkflautur, gömbu sem
er einskonar barokkselló, smágerðan
barokkgítar og teorbu, er lítur út eins
og ofvaxin lúta. Segja má að þetta séu
forfeður nútímahljóðfæra.
Flautan sem Martial lék á í fyrsta
atriði efnisskrárinnar, Svítu í e-moll
eftir Jaques Hotteterre Le Romain,
mun vera eftirlíking af flautu er smíð-
uð var í París um svipað leyti og
Hotteterre var uppi, þ.e. á átjándu
öld. Hljómurinn í henni er talsvert
frábrugðinn því sem við eigum að
venjast í dag, hann er holari, kraft-
minni og heyrðust veikustu tónarnir
ekki alltaf nægilega vel. Martial virt-
ist eilítið óöruggur í fyrsta þætti svít-
unnar, en náði sér fljótt á strik og var
túlkun hans eftir það bæði fumlaus og
tilfinningaþrungin.
Rödd flautunnar var aðalatriði tón-
listarinnar; gömbu- og teorbuleikar-
arnir voru í undirleikshlutverki og
sáu þau Ólöf og Arngeir um það af
talsverðri nákvæmni. Arngeir spilaði
á teorbu, en einnig barokkgítar, og
var greinilegt að hann er jafnvígur á
bæði hljóðfærin.
Í næsta atriði dagskrárinnar spil-
aði Arngeir einn á teorbuna, forspil
og þrjá dansþætti eftir Robert de
Visée. De Visée mun ekki hafa verið
mikið fyrir að skrifa niður tónlist
sína, en úr því bætti bókhaldari nokk-
ur, J.S. de Saisenay, sem var nem-
andi tónskáldsins. Tæknilega var
leikur Arngeirs gallalaus, en því mið-
ur var það ekki nóg. Tónlistin var
ekki mjög áhugaverð, hún byggðist
að mestu á tilbreytingarsnauðum
endurtekningum og hefði sennilega
komið betur út ef Arngeir hefði
kryddað leik sinn ríkulegri styrk-
leikabrigðum, snarpari áherslum og
þessháttar. Engin stígandi var í túlk-
uninni, og á ég bágt með að trúa að
ekki sé hægt að spila með meiri til-
þrifum á teorbu.
Mun líflegri voru hin tónverk efnis-
skrárinnar, og seinna sólóatriði Arn-
geirs, þar sem hann lék á barokkgítar
þrjár tónsmíðar eftir Gaspar Sanz,
var verulega gott. Fyrst var einskon-
ar svíta, þvínæst Jacaras og loks
Canarios. Túlkun Arngeirs var
ástríðufull og markviss, stígandin
hnitmiðuð og síðasta verkið var sér-
lega sannfærandi í meðförum hans.
Annað á tónleikunum lét einnig vel
í eyrum. Bæði sónata í h-moll eftir
Händel og tríósónata í G-dúr eftir
Franz voru ákaflega fallega fluttar,
styrkleikajafnvægið fullkomið og
túlkunin einlæg. Í síðarnefndu són-
ötunni bættist Guðrún Birgisdóttir í
hópinn og lék á barokkflautu sem
virtist eilítið hljómmeiri en sú er
Martial spilaði á. Var það síst verra
og var atriðið skemmtilegur endir á
tónleikunum.
Óviðjafnanlega
fögur tónlist
Í Hallgrímskirkju daginn eftir var
ekkert verið að hafa fyrir því að leika
á upprunaleg hljóðfæri barokktím-
ans. Samt var tónlistin á efnisskránni
eftir samtímamann ofangreindra tón-
skálda, Johann Sebastian Bach. Áttu
öll verkin eftir hann, sem voru fimm
talsins, sameiginlegan lítinn sálm, Nú
kemur heimsins hjálparráð. Þessi
sálmur er frá árinu 1524 og er eftir
Martein Lúter, en reyndar er hann
þýðing á miklu eldri sálmi, Veni re-
demptor gentium eftir heilagan
Ambrósíus, sem uppi var uppi á
fjórðu öld.
Fyrst lék Björn Steinar Sólbergs-
son orgelforleik BWV 659, sem er ein
af útsetningum Bachs á sálminum.
Þetta er friðsæl og hástemmd tónlist,
og túlkaði organistinn hana af djúpri
yfirvegun.
Þvínæst söng Schola cantorum,
undir stjórn Harðar Áskelssonar og
við undirleik Kammersveitar Hall-
grímskirkju, kantötu BWV 62. Hún
hefst á sama sálminum, hugvitssam-
lega útfærðum. Upphafsatriðið er
eitthvert tilkomumesta kórverk í ger-
vallri tónlist Bachs og var söngur
Schola cantorum sérlega áhrifaríkur,
heildarhljómurinn þéttur og í prýði-
legu jafnvægi. Ekki síðri var leikur
kammersveitarinnar, en hann var
undir forystu Rutar Ingólfsdóttur
fiðluleikara, sem var konsertmeist-
ari. Hraður strengjaleikurinn var
skýr og jafn, og sömu sögu er að
segja um óbóleik þeirra Daða Kol-
beinssonar og Peters Tompkins, sem
var hvað mest áberandi þáttur hljóm-
sveitarraddarinnar.
Í kantötunni komu fram fjórir ein-
söngvarar, Hallveig Rúnarsdóttir
sópran, Guðrún Edda Gunnarsdóttir
alt, Þorbjörn Rúnarsson tenór og
Alex Ashworth bassi. Þau stóðu sig
ágætlega, rödd Þorbjörns var að vísu
dálítið hvell og hrá, sérstaklega á
efstu tónunum, en bassarödd Ash-
worth var verulega glæsileg, og túlk-
un hans í hvívetna sannfærandi. Enn-
fremur var dúett þeirra Hallveigar
og Guðrúnar undir lok kantötunnar
ákaflega hljómþýður, og blönduðust
raddir þeirra mjög vel.
Eftir annan orgelforleik, í þetta
sinn BWV 660, sem innblásinn var af
umræddum sálmi og var ekki síðri í
meðförum Björns Steinars, flutti kór-
inn og hljómsveitin kantötu BWV 36.
Þrátt fyrir smáónákvæmni í karla-
röddunum og sömuleiðis í strengja-
leiknum snemma í verkinu var túlkun
tónlistarfólksins einstaklega sann-
færandi og þrungin einlægri trúar-
tilfinningu. Ashworth var magnaður
sem fyrr og söngur Þorbjörns var
talsvert afslappaðri en í fyrri kant-
ötunni, enda kom hann mun betur út.
Eitt mergjaðasta atriði tón-
leikanna var þegar lágstemmdar ten-
órraddir kórsins sungu kóral við þýð-
an undirleik hljómsveitarinnar.
Undirbjó það áheyrendur fyrir há-
punkt dagskrárinnar, sópranaríu þar
sem sungið var fyrir hönd þeirra er
minna mega sín: „Jafnvel mildum
veikum rómi er hátign Drottins lofuð,
þó lofgjörðin hljómi aðeins í andan-
um, þá endurómar hún hjá Honum á
himnum.“
Rödd Hallveigar, sem er björt og
sakleysisleg, hæfði aríunni fullkom-
lega. Hófstilltur söngur hennar var
svo óviðjafnanlega fagur að ekki er
hægt að gera betur. Dempaður fiðlu-
leikur Rutar Ingólfsdóttur féll líka
vel að söngnum, og tignarlegur,
hljómsterkur orgelforleikurinn þar á
eftir var svo áhrifamikill að maður
gersamlega gleymdi stund og stað.
Er Herði, Hallveigu, Rut og öllu hinu
tónlistarfólkinu hér með þakkað fyrir
einstaka upplifun.
Stórafmæli Kirkjukórs
Háteigskirkju
Smágert orgelið sem Kristinn Örn
Kristinsson hafði til umráða á tón-
leikum Kirkjukórs Háteigskirkju á
sunnudagskvöldið er af allt öðrum
toga en mikilfenglegt orgel Hall-
grímskirkju. Samt hljómaði
Kirkjusónata K 366 eftir Mozart, sem
Kristinn flutti ásamt strengjasveit,
ágætlega. Þetta er stutt og skemmti-
legt verk með pínulítilli kadensu, og
spilaði Kristinn prýðilega á orgelið.
Hröð tónahlaup voru nákvæm og
jöfn, og sömuleiðis var leikur
strengjaleikaranna góður, enda voru
það allt liðsmenn úr Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands.
Kirkjusónatan var höfð á milli
tveggja stórverka, Te Deum eftir
Mozart og Introduzione e Gloria RV
588 eftir Vivaldi. Fyrri tónsmíðin var
á margan hátt fallega flutt, túlkun
stjórnandans, Douglas A. Brotchie,
var í anda Mozarts, og almennt talað
söng kórinn vel. Hann var þó ekki
ævinlega með allt sitt á hreinu,
stundum var samhljómurinn loðinn,
þrátt fyrir að styrkleikajafnvægi mis-
munandi radda hafi verið samkvæmt
bókinni. En hljóðfæraleikararnir
spiluðu fagmannlega, þar var allt eins
og það átti að vera, og í heild var
þetta ánægjulegur Mozart.
Öllu verri var tónsmíð Vivaldis, því
þótt kórinn hafi náð sér á strik er á
leið var fyrri hlutinn alls ekki í lagi.
Sumt var beinlínis falskt, sérstaklega
er einstakir raddhópar sungu einir og
óstuddir. Hins vegar var kórinn betri
er allir sungu saman, og þegar hljóm-
sveitin bættist við í öllu sínu veldi var
útkoman best.
Einsöngvarar voru þrír og var
söngur Jóhönnu Óskar Valsdóttur
mezzósóprans öruggur og hljómfag-
ur, en Gyðu Björgvinsdóttur sópran
virðist enn skorta þjálfun, þótt hún
hafi fallega rödd. Þar er greinilega
mikið efni á ferðinni. Bergþór Páls-
son var hins vegar ekki á heimavelli,
en hann mun hafa hlaupið í skarðið
fyrir Garðar Thor Cortes á síðustu
stundu. Bergþór er fínn söngvari, en
hann er samt ekki tenór!
Douglas A. Brotchie er augljóslega
músíkalskur og hæfileikaríkur, en
Kór Háteigskirkju þarfnast engu að
síður markvissrar uppbyggingar.
Hann fagnar nú fimmtíu ára afmæli
sínu og er honum óskað til hamingju
með afmælið; megi hann vaxa og
dafna um ókomna tíð.
Endurómun á himnum
Barokkhópurinn sem stóð fyrir Jólabarokktónleikum í Salnum.
Morgunblaðið/Jim Smart
Schola cantorum ásamt stjórnanda sínum, Herði Áskelssyni, á æfingu í Hallgrímskirkju.
TÓNLIST
Salurinn
JÓLABAROKK
Tónlist eftir Hotteterre, de Visée, Händ-
el, Sanz og Benda. Martial Nardeau, bar-
okkflautur; Guðrún Birgisdóttir, barokk-
flauta; Ólöf S. Óskarsdóttir, viola da
gamba; Arngeir H. Hauksson, barokk-
gítar, teorba. Laugardagur.
Hallgrímskirkja
NÚ KEMUR HEIMSINS HJÁLPARRÁÐ
Kantötur og orgelforleikir eftir J.S. Bach.
Hallveig Rúnarsdóttir, sópran; Guðrún E.
Gunnarsdóttir, alt; Þorbjörn Rúnarsson,
tenór; Alex Ashworth, bassi. Schola can-
torum, Kammersveit Hallgrímskirkju.
Orgel: Björn Steinar Sólbergsson. Stjórn-
andi: Hörður Áskelsson. Sunnudagur.
Háteigskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Mozart: Te Deum, Kirkjusónata K 366;
Vivaldi: Introduzione e Gloria RV 588.
Gyða Björgvinsdóttir, sópran; Jóhanna
Ósk Valsdóttir, mezzósópran; Bergþór
Pálsson, barítón, í staðinn fyrir Garðar
Thor Cortes, tenór. Kór Háteigskirkju.
Stjórnandi: Douglas A. Brotchie. Sunnu-
dagskvöld.
Jónas Sen