Morgunblaðið - 02.12.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
E
f lýðræði á að lifa af
upplýsingaöldina
verður það að
þróast þannig að
það sé hagkvæmur
þáttur í lífi fólks, sem tekur einn-
ig til þess tíma sem það eyðir á
Netinu,“ segir Steven Clift í sam-
tali við Morgunblaðið en hann
var hér á landi í liðinni viku og
hélt þá m.a. tvo fyrirlestra á veg-
um opinberra stofnana.
Clift hefur skrifað bækur og
haldið fyrirlestra víða um heim
um hvernig megi bæta
þjónustu við borgarana
og greiða fyrir opnari
samskiptum almennings
og stjórnvalda með net-
samskiptum. Og hann er
á því að verkefnið sé svo
mikilvægt að lýðræðið
sjálft liggi jafnvel undir.
„Við stöndum ekki
frammi fyrir því að
þurfa að bæta lýðræðið
heldur að bjarga því,“
segir hann.
Þetta er sterkt til
orða tekið en Clift rök-
styður skoðun sína
þannig að lýðræðishall-
inn sé víða svo mikill, og
þá er hann ekki síst að
vísa til Bandaríkjanna,
að í óefni stefni. Sjón-
varpsstjórnmál nú-
tímans einkennist mest
af því að menn tali í fyr-
irsagnastíl og umræður
séu af þeim sökum oft
harla innantómar.
„Flestir borgarar eru
hættir að líta á stjórn-
mál sem sitt viðfangs-
efni, láta einfaldlega stjórnmála-
mennina um þau. Ef þeir standa
sig vel þá er það auðvitað í lagi.
En við þurfum að fá fólk til að
gera meira en bara mæta á kjör-
stað og kjósa, við þurfum að gera
því kleift að taka þátt og hafa
áhrif, bæði í sínu nánasta um-
hverfi og á landsvísu,“ segir
Clift.
Netið hraðar framþróun alls
þess versta í stjórnmálum
„Framan af litu margir svo á
að lýðræði væri innbyggt í Net-
heima, að Netið væri svo öflugur
miðill að það myndi valda
straumhvörfum í stjórnmálunum
eins og við þekkjum þau. Ég hef
aldrei verið þessarar trúar og ég
er núna að komast á þá skoðun
að Netið sé í reynd að hraða
framþróun alls þess sem er að í
stjórnmálum okkar tíma. Þá er
ég að tala um stífa flokkadrætti –
við verðum mikið vör við þetta í
Bandaríkjunum – þar sem menn
takast harkalega á og halda uppi
vörnum fyrir einn eða annan mál-
stað. Markmiðið er að skapa reiði
meðal fólks, þannig að það hringi
fleiri símtöl, kvarti hærra yfir
hinu og þessu sem ráðandi öfl
eru að gera vitlaust.“
Clift er lítið hrifinn af því að
Netið sé notað með þessum
hætti. „Ég held ekki að stjórnmál
eigi að vera svona, að minnsta
kosti kæri ég mig ekki um að
stjórnmál séu svona. Ég vil að
fólk brúi bil milli ólíkra skoðana,
hlusti hvert á annað.“
Clift segir að nú um stundir sé
lítið um gagnvirk samskipti milli
stofnana samfélagsins og al-
mennings, þar sem fyrri aðilinn
hlýði á raddir hins almenna borg-
ara. Samskipti stjórnmálaflokka
og ríkisvaldsins við borgarann
felist oftast nær í því að verið sé
að mata almenning á upplýsing-
um eða koma á framfæri tilskip-
unum.
„Ég hef áhuga á að leita að til-
fellum þar sem stjórnmálaflokkar
og aðrir aðilar eru í reynd að
leitast eftir að snúa þessu ferli
við, hlusta á fólkið og heyra skoð-
anir þess í staðinn fyrir að tala
einfaldlega til þess,“ segir Clift
um störf sín.
„Ég leita jafnan að dæmum um
að stjórnvöld, frjáls félagasamtök
og aðrir noti tæknina í þágu lýð-
ræðisins með frumlegum og
áhugaverðum hætti,“ segir Clift.
„Ef ég er alveg heiðarlegur eru
dæmin þó afar fá. Yfirleitt er um
það að ræða að hefðbundin
stjórnmál hafi einfaldlega verið
flutt óbreytt á Netið. Þá er ég að
tala um að aðgangur að upplýs-
ingum hafi verið auðveldaður,
fólki sé gert kleift að fá úrlausn
sinna mála, fái góða þjónustu.
Allt eru þetta reyndar góðir upp-
hafspunktar. Ég horfi hins vegar
til þess hvernig menn fara að því
að fá fólk til að nota þessa tækni
með meira afgerandi hætti, þann-
ig að tengslin milli borgarans og
stjórnvaldsins séu gerð nánari.“
99% pólitískra umræðna
á Netinu tómt blaður
Clift segir að það sé reynsla sín
að þegar hið opinbera sé með á
nótunum í Netheimum sé það vel
í stakk búið til að bregðast við
hversdagslegum
umkvörtunarefn-
um fólks, þ.e.
taka fyrr á þeim
málum sem
snerta borgarana
í þeirra nánasta
umhverfi.
„Árið 1994 tók
ég þátt í því að
setja upp netsíðu
í Minnesota þar
sem mátti finna
upplýsingar um
frambjóðendur í kosningum. En
við settum líka upp spjallsíðu og
við komumst að því að eftir kosn-
ingarnar hélt fólk áfram að
skiptast á skoðunum þar. Árið
1998 víkkuðum við síðan út þetta
spjallsvæði.
Við komumst semsé að því að
vettvangur þar sem borgarar
gátu rætt við aðra borgara, sem
og við kjörna fulltrúa, blaðamenn
og aðra, gat haft stefnum
áhrif á samfélagið. Ég
verið að upplifa þann kr
er leystur úr læðingi
óbreyttir borgarar sjá
þeirra getur skipt máli.
líka séð hvernig þessi tæ
við beitum, geta fært l
upp um eitt þrep.“
Clift segist aðspurður
telja að 99% allra pólitís
ræðna sem fram fari á Ne
tómt blaður. „Það sem
vefsíðunni okkar, E-Dem
Org, er hins vegar bara
helmingi!“ segir hann gla
legur.
„Við höfum búið til reg
gilda um umræðu á þessu
vangi. Fyrsta reglan er s
skrifir undir nafni. Í öðru
hver og einn bara að se
innlegg á dag. Með þessu
við í veg fyrir að tveir
ingar deili sín á milli allan
og geri okkur hin brjáluð
Langmest af hinni p
umræðu á Netinu fer hin
fram nafnlaust og hún er
ast í nokkrum tengslum v
veruleikann.“
Blaðamaður veltir þeirr
ingu
hvort
felist
sögn
Fólk
þannig
Netið
eigi a
lýðræ
og þ
menn
að hr
yfir si
„ólýðr
legra vinnubragða“ eins o
að banna mönnum að skri
laust eða setja þau takm
menn skrifi aðeins tvisva
„Ég held,“ segir Clif
nokkra stund, „að ég sva
svona: ef þú beitir of
rollum á einn grasblett er
að hann eyðileggist. Það
svo sorglegt hvað varðar
ur á Netinu er að þega
Borgarinn þarf
að rödd hans h
Helstu stofnanir samfélagsins þurfa
nýta sér upplýsingatæknina með ma
vissari hætti í því skyni að eiga gagnvi
samræður við almenning. Að öðrum k
er lýðræðið sjálft í hættu. Davíð Lo
Sigurðsson ræddi við bandaríska fræ
manninn Steven Clift um þessi má
Mo
Steven Clift segir að lýðræðið þurfi að verða hagkvæmur þáttur í lífi fólks.
’ Langmest afhinni pólitísku um-
ræðu á Netinu fer
[…] fram nafnlaust
og hún er jafnan úr
öllum tengslum við
raunveruleikann. ‘
STEFNUMÓTUN
EFTIR SAMEININGU
Skýrsla Ríkisendurskoðunar umárangur af sameiningu sjúkra-húsanna í Reykjavík er mikil-
vægt innlegg í umræðu um framtíð
Landspítala – háskólasjúkrahúss. LSH
varð til við sameiningu Landspítalans
og Sjúkrahúss Reykjavíkur í mars árið
2000 en ári áður hafði ríkið tekið yfir
rekstur síðarnefnda spítalans. Markmið
sameiningarinnar var að byggja upp
eitt stórt hátæknisjúkrahús þar sem
starfsemin yrði skilvirkari og ódýrari
en fyrir sameiningu, auka gæði þjón-
ustu og styrkja rannsóknir og kennslu
innan sjúkrahússins.
Það er mat Ríkisendurskoðunar að
enn sem komið er hafi þessi markmið
ekki náðst. Stofnunin kemst að þeirri
niðurstöðu að umfang þjónustu sé
óbreytt og að í lok ársins 2002 hafi ekki
tekist að auka afköst sjúkrahússins. Bið
eftir þjónustu hafi heldur ekki styst á
þeim tíma þó svo virðist sem árangur
hafi náðst í þeim efnum á yfirstandandi
ári. Framleiðni á hvert stöðugildi hefur
aukist lítillega en allur tilkostnaður
hins vegar hækkað. Þannig fæst nú
minni þjónusta fyrir hverja krónu sem
veitt er til spítalans. Loks hafa breyt-
ingar tengdar sameiningunni ekki skil-
að „áþreifanlegum umbótum“ á
kennslu- og rannsóknarþættinum.
Kostnaður við rekstur spítalans hef-
ur að sögn Ríkisendurskoðunar hækkað
um 33% á sama tíma og launavísitala
hefur hækkað um 24% og almennt verð-
lag í landinu um 17%. Þetta rekur stofn-
unin annars vegar til launahækkana
starfsmanna, sem sagðar eru sambæri-
legar við almenna launaþróun innan
heilbrigðisgeirans, og hins vegar aukins
kostnaðar vegna tækninýjunga og
nýrra lyfja.
Í skýrslunni er einnig að finna athygl-
isverðan samanburð við breska spítala.
Ríkisendurskoðun Bretlands aðstoðaði
við forkönnun á verkefninu og að henn-
ar ráði var leitað aðstoðar hjá bresku
ráðgjafarfyrirtæki sem sérhæfir sig í
samanburðarupplýsingum og að veita
breskum sjúkrahúsum ráðgjöf.
Samkvæmt skýrslunni skilar starfs-
fólk LSH minni afköstum en starfsfólk
sjúkrahúsa í breska samanburðarhópn-
um. Hins vegar er tekið fram að mis-
munandi samsetning verkefna geti haft
áhrif á þá niðurstöðu. Þá eru laun á
LSH heldur hærri en hjá samanburð-
arhópnum miðað við magn þjónustu og
fleira starfsfólk tengist rekstri og um-
sýslu hjá LSH. Hvað gæði læknisþjón-
ustu varðar kom hins vegar í ljós að
sjúklingum LSH reiddi almennt betur
af en sjúklingum bresku sjúkrahús-
anna.
Raunar er það mat Ríkisendurskoð-
unar að sameiningin hafi almennt orðið
til að efla faglega þjónustu innan
sjúkrahússins. „Með sameiningu sér-
greina hafi myndast faglega sterkar
einingar með auknum möguleikum á
sérhæfingu,“ líkt og segir í skýrslunni.
Það sem Ríkisendurskoðun gagnrýn-
ir helst er að ekki hafi verið staðið að
sameiningunni með nægilega markviss-
um hætti. „Hvorki var gerð tímasett
framkvæmda- né kostnaðaráætlun eða
sett markmið um það hverju ætti að ná
fram með sameiningunni,“ segir í
skýrslunni. Þá telur Ríkisendurskoðun
að ekki liggi nægilega ljóst fyrir hvern-
ig sjúkrahús LSH sé ætlað að vera í
framtíðinni. „Slíkt dregur úr möguleik-
um til markvissrar stjórnunar og upp-
byggingar. Því er nauðsynlegt að móta
stefnu sjúkrahússins þar sem helstu
spurningum um framtíð þess verður
svarað,“ segir Ríkisendurskoðun en
bendir jafnframt á að mismunandi skoð-
anir séu uppi um stefnumótun sjúkra-
hússins innan heilbrigðisráðuneytis,
fjármálaráðuneytis og faghópa innan
sjúkrahússins.
Þá er bent á mikilvægi þess að tekin
verði ákvörðun um framtíðaruppbygg-
ingu spítalans. Hugsanlega komi það í
veg fyrir fullt hagræði af sameiningunni
að meginstarfsemin fari nú fram á
tveimur stöðum.
Stofnunin telur nauðsynlegt að skil-
greina hlutverk spítalans innan heil-
brigðiskerfisins í heild og hvernig
verkaskiptingu eigi að vera háttað
gagnvart öðrum stofnunum og sjálf-
stæðum læknastofum. Ríkisendurskoð-
un segir að í núverandi kerfi geti skap-
ast hagsmunaárekstrar þegar ákvörðun
sé tekin um hvert sjúklingi sé beint.
„Ljóst er að sjúkrahúsið og sérfræði-
læknar geta beinlínis lent í samkeppni
um sjúklinga þegar fjármagn fer að
fylgja þeim eins og sjúkrahúsið óskar
eftir. Þurfi sjúkrahúsið að hafa sam-
keppnisaðilana í vinnu hjá sér verður
augljóslega erfiðara fyrir þá að keppa á
jafnréttisgrundvelli,“ segir í skýrsl-
unni.
Ríkisendurskoðun veltir einnig vöng-
um yfir því hvort öll sú starfsemi sem nú
fer fram innan spítalans eigi heima á
stofnun sem skilgreinir sig sem há-
tækni- og bráðasjúkrahús. Skoða verði
kosti og galla þess að færa starfsemi
annað sem ekki nýtur góðs af sam-
rekstri við slíkt sjúkrahús. Að undan-
förnu hafa átt sér stað töluverðar um-
ræður um fjármögnun Landspítalans.
Það fer hins vegar minna fyrir um-
ræðum í því sambandi hvert verksvið
hans eigi að vera og hvort hugsanlega sé
hagkvæmara að einhver hluti starfsem-
innar sé rekinn með öðrum hætti. Er til
dæmis hugsanlegt að hagkvæmara sé
að öldrunardeildir séu færðar frá há-
tæknisjúkrahúsinu án þess að það bitni
á þjónustunni? Í öllum umræðum um
kostnað við heilbrigðiskerfið hlýtur það
að vera lykilatriði hvaða þjónustu beri
að veita og hvernig það verði best gert.
Skiptar skoðanir voru á sínum tíma
um sameiningu sjúkrahúsanna og það
er vissulega áhyggjuefni að þau mark-
mið sem sett voru í upphafi skuli ekki
hafa náðst. Hins vegar verður jafnframt
að hafa hugfast að sameining jafnstórra
og flókinna eininga og þarna er um að
ræða er vandaverk. Það er varla við því
að búast að kostir sameiningar skili sér
til fulls á jafnskömmum tíma og þarna
er um að ræða. Jafnframt er ljóst að
innan stofnunarinnar sjálfrar gætir enn
töluverðrar óánægju líkt og fram hefur
komið í könnunum er gerðar hafa verið.
Stjórnendur LSH hljóta að bregðast við
þeirri óánægju og leita leiða til úrbóta.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar á vafa-
lítið eftir að vekja miklar umræður um
framtíð LSH. Landspítalinn gegnir lyk-
ilhlutverki í íslensku heilbrigðiskerfi.
Stefnumótun gagnvart spítalanum hef-
ur áhrif á alla aðra þætti heilbrigðis-
kerfisins, heilsugæslustöðvar, héraðs-
sjúkrahús og sjálfstæðar læknastofur.
Það er eitt stærsta verkefni næstu ára í
heilbrigðismálum að finna eðlilegt jafn-
vægi og verkaskiptingu milli þeirra fjöl-
mörgu aðila sem mynda heilbrigðiskerf-
ið með það fyrir augum að þjóðinni
standi besta mögulega þjónusta í heil-
brigðismálum til boða á sama tíma og
skattpeningar okkar séu nýttir á sem
skilvirkastan og skynsamlegastan hátt.