Morgunblaðið - 14.03.2004, Blaðsíða 45

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. MARS 2004 45
SÍMI 530 1500
Sérhæð í Drápuhlíð
í skiptum fyrir
stærri hæð eða sérbýli
Vel staðsett 132 fm neðri sérhæð með sérinn-
gangi og sérþvottahúsi og geymslu í kjallara.
Bílskúrsréttur. Hús og sameign í góðu ástandi.
Þessi fallega hæð fæst eingöngu í skiptum
fyrir stærri hæð eða sérbýli á svæði 101-108
eða í Garðabæ.
Upplýsingar veitir Pétur
í síma 892 5049
Sigurbjörn Skarphéðinsson,
lögg. fasteignasali
Geirsgötu 9, 101 ReykjavíkSími 590 9500
OPIÐ HÚS Í HAFNARFIRÐI Í DAG KL. 15-17
Verðum með opið hús í dag, sunnu-
dag, á milli kl. 15 og 17
á Klettagötu 16 í Hafnarfirði.
Hér er um að ræða 350 fm glæsilegt
hús á tveim hæðum með tveimur
íbúðum og tvöföldum bílskúr. Húsið
er bjart og skemmtilegt með sólstofu.
Verið velkomin í heimsókn!
Ásgeir og Guðmundur S. Magnús Emilsson, löggiltur fasteignasali, Bæjarhrauni 10, Hafnarfirði
NAUSTAHLEIN - GBÆ - RAÐH.
ELDRI BORGARAR
Nýkomið í einkasölu á þessum
frábæra stað mjög gott raðhús
á einni hæð ásamt góðum bíl-
skúr með geymslulofti, sam-
tals um 101 fm. Húsið stendur
á fallegum útsýnisstað og
skiptist í forstofu, þvottahús,
hol, eldhús, garðskála, stofur
og svefnherbergi. Gólfefni eru parket og flísar. Fallegur gróinn garður, út-
sýni. Verð 18,5 millj. Eignin er laus strax.
BREIÐVANGUR - HF.
Nýkomin í einkasölu á þessum
barnvæna stað mjög góð 96
fermetra íbúð á þriðju hæð í
mjög góðu fjölbýli í Norðurbæ
Hafnarfjarðar. Eignin skiptist í
inngang, stofu, eldhús, þvotta-
hús, gang, baðherbergi og tvö
herbergi ásamt geymslu í
kjallara. Gólfefni eru parket og
flísar. Frábært útsýni til suðurs og vesturs, stutt í skóla. Verð 12,9 millj.
Gott brunabótamat.
BIRKIHÆÐ - EINB.- GBÆ.
Nýkomið stórglæsilegt pall-
byggt einbýli með innbyggðum
tvöföldum bílskúr, samtals ca
300 fm. Húsið skiptist m.a. í
glæsilegt eldhús, stofu, borð-
stofu, arinn, 4 rúmgóð svefn-
herbergi, glæsilegt svefnher-
bergi með fataherbergi og bað-
herbergi inn af, sjónvarpsskáli,
o.fl. Sérsmíðaðar innréttingar, massíft parket, náttúrusteinn á gólfum.
Tvær verandir. Frábær staðsetning og útsýni. Fullbúin eign í algjörum sér-
flokki. Myndir á netinu.
Í MORGUNBLAÐINU hafa und-
anfarið birst viðtöl, greinar, fréttir
og auglýsingar frá Háskóla Íslands
sem gefa tilefni til frekari umræðu.
Háskólinn virðist vilja láta liggja að
því að hann sé einhver besti rann-
sóknaháskóli í heimi. Gleymdar eru
þá harkalegar deilur um árabil um
matsaðferðir og höfnun H.Í. á um-
sækjendum, en sumar þeirra hafa
að vísu ekki náð til fjöl-
miðla. Virðist örla á
hræðslu við hina
mörgu nýju „háskóla“
sem sumir hafa verið
stofnaðir með að því er
virðist með einföldum
pennastrikum.
Í fróðlegu viðtali við
Rúnar Vilhjálmsson
prófessor í Mbl. 22.
febrúar er minnst á
stofnunina Institute
for Scientific Inform-
ation (ISI) þar sem fá
má yfirsýn yfir greinar
vísindamanna í ritrýndum tímarit-
um og í grein í Mbl. 27. febrúar er
minnst á fjölda tilvitnana í vís-
indagreinar. Þetta má skýra betur.1
Tilgangur rannsókna vísinda-
manna er óneitanlega að vinna að
framgangi viðkomandi sérfags og
birta sem ritsmíð í vísinda-
tímaritum. Vitni aðrir fræðimenn í
greinina er það talið merki um vægi
viðkomandi vísindavinnu.
Starfsemi ISI er mjög viðamikil.
Meginútgáfa stofnunarinnar er
Science Citation Index (SCI) sem er
skrá um tilvitnanir í vísindagreinar
fræðimanna þ.e. hversu oft hefur
verið vitnað í þær í ákveðnum rit-
rýndum tímaritum.
Vægi vísindatímarita er metið eft-
ir tilvitnanatíðni í greinar sem þau
birta og kallast Impact factor. Bestu
tímaritin birta aðeins hluta að-
sendra greina en önnur biðla til höf-
unda um að fá greinar. Í nokkurra
ára gömlu yfirliti má sjá að virtasta
læknatímaritið New England
Journal of Medicine fær stuðulinn
22.673, en það lægsta 0.010. Vægi
einstakra tímarita er því mjög mis-
jafnt þótt ritrýnd eigi að heita.
Útgáfa Science Citation Index
hófst árið 1945 og var í upphafi ein-
göngu í bókarformi sem kom út
mánaðarlega og síðan heildaryfirlit
árlega. Hér á landi eru til útgáfur
frá 1978, en eldri útgáfur eru í er-
lendum bókasöfnum t.d. British
Library.
Í bókarútgáfu SCI er aðeins
skráð nafn fyrsta höfundar tímarits-
greinar, nafn tímarits, útgáfuár,
bindi og upphafsblaðsíða, en ekki
titill viðkomandi greinar. Síðar voru
gefnir út tölvutækir geisladiskar á
þriggja mánaða fresti og endanlega
heildarútgáfa hvers árs.
Nú er gagnagrunnurinn SCI að-
gengilegur á netinu t.d á vefsíðu
Landsbókasafns- háskólabókasafns
þ.e. „hvar.is“ og síðan Web of
Science og geta allir skoðað. Þessi
tölvuútgáfa SCI nær aftur til ársins
1970 og er hægt að sjá alla meðhöf-
unda vísindagreina síðari ára og
jafnvel úrdrátt úr greinunum. Í
gagnagrunninum má sjá heildartölu
tilvitnana í einstakar tímarits-
greinar, skoða má hvert ár fyrir sig
og jafnvel vikulega þegar grunn-
urinn er uppfærður.
Sjá má að oft er lítið samband
milli heildarfjölda greina einstakra
höfunda og fjölda tilvitnana í þær og
að tilvitnanatíðni í einstakar greinar
höfundar getur verið mjög misjöfn.
Sá íslenskur vísindamaður sem mest
hefur verið vitnað í er Sigurður
Helgason stærðfræðingur eða um
4700 sinnum. Mest hefur verið vitn-
að um 1500 sinnum í tvær greinar
hans en sumar aðeins einu sinni. Er
augljóst að einstök ritverk vega mis-
þungt hjá flestum vísindamönnum.
Auk heildartölu er mjög áhuga-
vert að líta á hvert ár. Hjá flestum
vísindamönnum er tilvitnanatíðnin
mest í upphafi starfsferils en fer síð-
an dvínandi og getur jafnvel hætt
meðan þeir eru enn starfandi. Lang-
tímagildi verka má einnig sjá, en ár-
lega er enn vitnað 500–600 sinnum í
verk Alberts Einsteins. Finna má
tilvitnanir í verk Þorvaldar Thor-
oddsen, Bjarna Sæmundssonar og
Lárusar Einarssonar og enn er vitn-
að 15–20 sinnum á ári í verk Björns
Sigurðssonar, 45 árum eftir lát
hans.
Árið 1999 var könnuð tilvitnana-
tíðni í ritverk u.þ.b. 600 íslenskra
einstaklinga, þar af fundust tilvitn-
anir í verk 490.1 Hæstu ein-
staklingar voru vel-
þekktir vísindamenn.
Aðeins 29,2% af heild-
arfjölda þeirra sem
fundust á skrá höfðu
náð meira en 100 til-
vitnunum, 15,1% meira
en 200, 10,8% meira en
300, 5,9% meira en 500
og 2,9% meira en 1000
tilvitnunum. Miðtala
(median) heildarinnar
var 37 tilvitnanir.
Ályktað var að grunn-
urinn gæfi raunhæfa
mynd af vísinda-
framlagi.
Ég skil vel athugasemdir prófess-
ors Rúnars við skorti á birtum
greinum „pennastriksháskólanna“
en ég undrast sjálfur meira rit-
smíða- og tilvitnanafæð kennara
„rannsóknarháskólans,“en skv. upp-
lýsingum hans hafa 30% þeirra ekki
birt vísindagreinar í ritrýndum
tímaritum. Aðeins 4 af núverandi
prófessorum Háskóla Íslands, þar af
2 í læknadeild, hafa fleiri tilvitnanir
en einstaklingur sem Háskólinn tel-
ur ekki hæfan til kennslu. Nöfn
nokkra prófessora með dokt-
orsnafnbót sjást ekki í gagnagrunn-
inum. Rúnar má vel við una að vera
meðal 30% efstu sem fyrsti höf-
undur vísindagreina.
Prófessor Rúnar hefur kynnt sér
starfsemi margra virtra banda-
rískra háskóla þ.á m. Harvard og
segir að doktorsprófs sé krafist í
fastar kennarastöður við bandaríska
háskóla og það sé einnig regla í
Skandinavíu. Þetta er ekki rangt en
fjarri því að vera tæmandi hvað
lækna snertir í Bandaríkjunum.
Doktorsgráður eru mjög mismun-
andi frá einu landi til annars og jafn-
vel innan sama lands.
Það er vissulega vel þekkt að á
Norðurlöndum afla læknar sér oft
doktorsnafnbótar við rannsóknir í
sérnámi og verða þá hátt metnir við
stöðuveitingar í læknadeild. Þessi
gráða endurspeglar út af fyrir sig
ekki alltaf mikla birtingu vís-
indagreina sem fyrstu höfundar eða
tilvitnanir. Hér á landi hafa læknar
fengið Dr.med. gráðu fyrir kliniskar
rannsóknir.
Slíkt gerist ekki í Bandaríkjunum.
Lokagráða í læknanámi er MD
(medical doctor) en PhD er þar
lokagráða í öðrum greinum. Banda-
rískir læknar (MDs) geta orðið PhD
til viðbótar með frekara námi í ýms-
um hliðar/undirgreinum lækn-
isfræðinnar t.d. lífeðliseðlisfræði, líf-
efnafræði, erðafræði, sýklafræði
o.fl., en ekki fyrir kliniska vinnu eða
rannsóknir. Meginatriði til frekari
viðurkenningar og auðkenningar
eru sérfræðiprófin (Boards) í hinum
ýmsu sérgreinum læknisfræðinnar.
Svipað á sér stað í Bretlandi með
Membership prófum. Þessi próf
kanna viðamikla þekkingu á breið-
um grunni og hafa mjög háa fallpró-
sentu og eru skilyrði fyrir inntöku í
sérfræðifélög og æðri stöðuveit-
ingum. Eftir viðurkenndan starfs-
feril, rannsóknir og birtingu tíma-
ritsgreina geta læknar fengið
viðurkenninguna Fellow sem er
mikilvægasta kliniska auðkenningin
í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Þessu hefur verið gerð góð skil í
Læknablaðinu.2, 3, 4
Þetta má glöggt sjá við að skoða
höfundalista einnar meginkennslu-
bókar í lyflæknisfræði Harrison’s
Principles of Internal Medicine sem
meðal annars hefur verið notuð við
kennslu við H.Í. Höfundar eru um
400 frá fremstu læknaháskólum
Bandaríkjanna þar af um 80 frá
Harvard. Báðir ritstjórarnir frá
Harvard og 87% höfunda hafa að-
eins MD gráðu en ekki PhD gráðu
til viðbótar. Þessir læknar eru flest-
ir leiðandi á sínu sviði í heiminum.
Tilvitnanir í vísindavinnu þeirra frá
árinu 1970 skv. slembiúrdrætti er
hjá flestum 1000–1800 en allt upp í
16000. Þeir teldust samt ekki „dokt-
orar“ samkvæmt íslensku mati og
gætu því ekki talist hæfir til kennslu
við Læknadeild Háskóla Íslands
samkvæmt matsreglum. Mótmæli
gegn áliti dómnefndar og jafnvel
kæra til Hæstaréttar Íslands væri
árangurslaus. Aðeins níu prósent
læknanna hafa bæði MD og PhD
gráðu t.d. í erfðafræði eða lífeðl-
isfræði og teldust því doktorar skv.
íslensku mati. Það væri hinsvegar
undantekning ef læknar þessir væru
ekki með sérfræðipróf og Fellows-
hip. Um fjögur prósent höfunda
hafa eingöngu PhD, flestir í erfða-
fræði.
Háskóli Íslands stenst engan veg-
inn samanburð við erlenda háskóla
sama hvernig hann vill skilgreina
sig. Ég sting upp á því að „rann-
sóknaháskólinn“ byrji á að rannsaka
eigin starfsaðferðir við mannaval en
þær hafa stundum minnt meira á
inntöku í einkaklúbb en ríkisrekinn
háskóla.
Ég skora á Háskólann að skýra
hvers vegna einstaklingur með Har-
vard sambærilegan námsferil og
kennarastöðu, margföld sérfræði-
próf, tilvitnanatíðni í efstu 4% ís-
lenskra vísindamanna, fyrirlestra á
alþjóðavettvangi og ritstjórn-
argreinar telst ekki hæfur sem dós-
ent við H.Í.
Heimildir:
1) Birgir Guðjónsson. Mat á vísindavinnu.
Science Citation sem matstæki. Nátt-
úrufræðingurinn, 1999; 69: 19–26.
2) Læknablaðið, 1983; 69: 76.
3) Læknablaðið, 1992; 78: 112.
4) Læknablaðið, 1997; 83: 685.
Háskóli Íslands og vísindi
Eftir Birgi Guðjónsson ’Háskóli Íslands stenstengan veginn saman-
burð við erlenda háskóla
sama hvernig hann vill
skilgreina sig.‘
Birgir Guðjónsson
Höfundur er læknir.