Morgunblaðið - 18.03.2004, Síða 28

LISTIR
28 FIMMTUDAGUR 18. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ORKUVEITA Reykjavíkur hef-
ur haslað sér nýjan völl, nú í
menningargeiranum. Ekki færri
en fimm listamenn hafa unnið
listaverk sem verða til frambúðar í
og við bygginguna á Bæjarhálsi.
Eftir opna hugmyndasamkeppni
var valinn lítill hópur til að gera
tillögur að listaverkum og á end-
anum fimm þeirra til fram-
kvæmda. Listamennirnir sem um
er að ræða eru þau Finnbogi Pét-
ursson, Svava Björnsdóttir, Krist-
ján Guðmundsson, Þór Vigfússon
og Hreinn Friðfinnsson. Þrjú lista-
verkanna hafa þegar verið sett
upp en verk þeirra Finnboga og
Kristjáns eru ekki tilbúin. Það eru
þau Þór, Svava og Hreinn sem
gefa byggingunni nú þegar tölu-
vert líf og ekki verður síðra að
koma þar þegar verk þeirra Krist-
jáns og Finnboga bætast við en
væntanlega verður það í lok þessa
árs eða upphafi næsta.
En Orkuveitan ætlar ekki að
láta hér við sitja og hefur einnig
komið upp sýningarsal í húsinu.
Salurinn tengist ráðstefnusal og
býður þessi tenging upp á marga
möguleika, sem þegar er farið að
nýta. Sýningar eru áætlaðar í saln-
um á tveggja mánaða fresti. Farin
hefur verið sú skynsamlega leið að
láta fagmenn um val á verkum og
skipulagningu sýningarpró-
gramms, en það eru myndlistar-
mennirnir Gabríela Friðriksdóttir,
Magnús Sigurðarson og Þorvaldur
Þorsteinsson, Ögmundur Skarp-
héðinsson arkitekt, kúratorinn
Mariangela Capuzzo, Kjartan
Pierre Emilsson doktor í eðlis-
fræði og fyrir hönd Orkuveitunnar
Kolbeinn Bjarnason. Augljóslega
er hér um áhugavert samstarf
margra aðila að ræða um leið og
myndlistin er höfð í fyrirrúmi.
Stefnan hefur verið tekin á sam-
vinnu milli greina og verður þann-
ig sýnd myndlist, ljósmyndir, arki-
tektúr, kvikmyndir og fleira en
prógrammið fram á næsta ár er
mjög spennandi og inniheldur
bæði unga og efnilega listamenn
og ráðstefnuhald, til dæmis sýnist
mér ráðstefna og sýning eðlisfræð-
ingsins Kjartans Pierre Emilsson-
ar „Taktar og munstur í nátt-
úrunni“ vera áhugaverð og
listamönnum án efa innblástur.
Orkuveitan hefur verið í samstarfi
við Nýlistasafnið um nokkurt
skeið, hún hýsti ráðstefnu þess um
rými sl. haust og mun samstarf
þarna á milli halda áfram en árleg
Grasrótarsýning Nýlistasafnins
verður haldin í sal Orkuveitunnar í
september og október og í nóv-
ember og fram í janúar verður
sýning á verkum Dieters Roth.
Kosmískir kraftar
Það er engu líkara en að lista-
mennirnir fimm hafi verið inn-
blásnir af kosmískum kröftum við
sköpun þeirra verka sem nú hafa
verið sett upp og áætluð eru til
frambúðar. Öll hafa þau hugsað
stórt og glæsilega og verk þeirra
tengjast kröftum náttúrunnar,
beint eða óbeint í samræmi við
starfsemi Orkuveitunnar. Það er
þó án efa uppsetning Hreins Frið-
finnssonar á þekktu fyrirbæri, Fo-
ucaults-pendúl sem vekur hvað
mesta athygli nú. Hreinn nýtir hér
gífurlega lofthæð innanhúss upp á
um það bil 25 metra til að setja
upp þennan pendúl sem með
sveiflu sinni sýnir fram á snúning
jarðar. Það var Jean Bernard
Léon Foucault (1819) sem um
miðja nítjándu öld fór að rannsaka
hreyfingu pendúla. Með rannsókn-
um sínum komst hann að þeirri
niðurstöðu að hreyfing pendúls
sem hangir í nægilega langri fest-
ingu og er það þungur að loftmót-
staða og tregðulögmál hafa ekki
áhrif á hann, er alltaf stöðug,
pendúllinn sveiflast alltaf í sömu
átt. Hann fylgir ekki snúningi
jarðar en snúningurinn gerir það
aftur að verkum að hreyfing pend-
úlsins myndar hring. Oftast er
sýnt fram á þetta með því að láta
pendúlinn fella litla tréstauta sem
komið er fyrir í hring á gólfinu og
svo er líka hér. Það sem er svo
skrýtið við pendúl Foucaults er
það að hann er auðvitað festur við
þak byggingarinnar sem fylgir jú
hreyfingu jarðar en samt hagar
hann sér eins og festing hans sé
fastur punktur í alheiminum. Vís-
indin kunna sjálfsagt skýringu á
þessu en óháð henni býr hreyfing
pendúlsins yfir fegurð sem kemur
manni í beint samband við alheim-
inn, tímans þunga nið sem enginn
fær stöðvað og eins og skáldið
Sjón orðar það fallega í sýning-
arskrá „þögull slátturinn/kveðja
frá vetrarbrautinni“.
Svava Björnsdóttir hugsar einn-
ig stórt í verki sínu sem tengir
saman sex hæðir byggingarinnar,
en slípuð grágrýtissúla í mörgum
einingum nær frá neðstu hæð upp
á þá efstu og hafa verið boruð göt í
gegnum hæðirnar svo hún nær
óslitin í gegn. Vatn flæðir upp úr
súlunni og rennur viðloðandi við
hana niður eftir henni. Einnig hér
vaknar tilfinning um eilífa framrás
sem er stærri en okkar litla líf.
Þór Vigfússon vinnur með lit-
aðar einingar sem tengjast arki-
tektúr byggingarinnar að meira
marki en verk hinna. Hann vinnur
á mörkum málverks og hönnunar
og velur liti sína vandlega, verk
hans vinnur vel með byggingunni.
Það eru síðan þessir fimm „lista-
menn hússins“ sem sýna verk sín í
sýningarsal/fundarsal sem hlotið
hefur nafnið 100 gráður. Hreinn
sýnir greinilega hversu mjög verk
eins og pendúllinn tengist list hans
en hógværir kraftar náttúrunnar
eru honum oftar en ekki innblást-
ur. Þannig sýnir ljósmynd hann
fanga regnbogaljósbrot í lófa og
víravirki notast við krafta seguls
til að skapa fíngerðar teikningar á
hvítan vegg. Svava Björns sýnir
hér eitt af pappaverkum sínum,
holótt og minnir þannig á götin
sem hún lét gera á allar hæðir
byggingarinnar, Kristján Guð-
munds sýnir verk í anda naum-
hyggju og Þór vinnur með samspil
lita á mörkum málverks. Ekki má
gleyma glasaspili Finnboga Pét-
urssonar sem er skondið og ef til
vill má lesa í því ákveðna húm-
oríska afstöðu til þess samhengis
sem verkið er sýnt í. Sýningin gef-
ur þeim sem ekki þekkja til dálitla
innsýn í verk listamannanna fimm.
List er nauðsyn
Stuðningur aðila úr einkageir-
anum við menningarviðburði hefur
verið nokkuð í sviðsljósinu að und-
anförnu og það er frábært að nú
bætist Orkuveita Reykjavíkur við.
Það er mjög jákvætt að stórfyr-
irtæki skuli átta sig á möguleikum
sínum í menningarlífi landsins og á
því hversu jákvæður stuðningur
við menningu getur verið fyrir
ímynd fyrirtækisins. Landsvirkjun
hefur einnig lagt sitt af mörkum
með framtakssömu sýningarhaldi í
virkjunum sínum. Þetta eru skref í
átt að því að efla sjálfsímynd okk-
ar sem þeirrar menningarþjóðar
sem við viljum vera - og erum og
stuðlar að því að gera listina að
hluta af umhverfi okkar. Því listin
er nauðsynjavara. Það er sann-
reynd klisja að Laxness skapaði
þjóð og Kjarval skapaði land, en
ekki síður satt að samtímalista-
menn okkar gera slíkt hið sama
dag hvern.
Þetta skref Orkuveitunnar er í
samræmi við stefnu stórfyrirtækja
víða erlendis sem styðja við listir á
ýmsan hátt, bæði með sjóðum og
listaverkakaupum. Hér þarf svo að
ríkja jafnvægi eins og í öðru, æski-
legasta listumhverfið hlýtur að
vera sambland af heilbrigðum list-
markaði í bland við stuðning frá
ríki, borg og sveitarfélögum sem
og frá aðilum úr einkageiranum.
Það er full ástæða til að myndlist-
armenn sem aðrir listunnendur
taki þessu framtaki Orkuveitunnar
fagnandi.
Í sambandi
við alheiminn
MYNDLIST
Orkuveita Reykjavíkur
Bæjarhálsi 1, Reykjavík
Staðbundin verk til frambúðar, tímabund-
in sýning til 6. maí.
Hús Orkuveitunnar er opið alla virka daga
frá kl. 8.30-16.
FIMM, BLÖNDUÐ TÆKNI, FINNBOGI PÉT-
URSSON, SVAVA BJÖRNSDÓTTIR, KRIST-
JÁN GUÐMUNDSSON, ÞÓR VIGFÚSSON,
HREINN FRIÐFINNSSON
Ragna Sigurðardóttir
„Upp niður – upp niður– upp niður
– upp niður – upp niður – vatnsbrún
vatnsniður,“ segir Sjón um þetta
verk Svövu.
„Þögull slátturinn – kveðja frá vetrarbrautinni“ yrkir Sjón í sýningarskrá.
Á EFNISSKRÁ tónleika Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands í kvöld kl.
19.30 eru fjögur verk eftir þrjú
tónskáld. Verkin eru Divertimento
í D-dúr KV 136/125a og Sinfónía
nr. 29 í A-dúr KV 201 eftir Wolf-
gang Amadeus Mozart, Chaconne í
g-moll eftir Henry Purcell í út-
setningu Benjamins Brittens, auk
þess sem flutt verður Serenaða
fyrir tenór, horn og strengi eftir
Britten, en það verk hefur ekki
heyrst á tónleikum hérlendis í rúm
tuttugu ár. Einsöngvari tón-
leikanna er skoski tenórinn Paul
Agnew og einleikari kvöldins er
Joseph Ognibene, fyrsti hornleik-
ari Sinfóníuhljómsveitarinnar, en
hljómsveitarstjórn er í höndum að-
alstjórnanda hljómsveitarinnar,
Rumon Gamba.
„Þessi Serenaða Brittens er það
einleiksverk sem ég hef hvað oft-
ast leikið, eða alls fjórum sinnum.
Ég lék það fyrst úti í Ameríku áð-
ur en ég flutti til Íslands, síðan
með Sinfóníuhljómsveitinni 1983
og í upptökum fyrir rúmum ára-
tug,“ segir Joseph Ognibene
spurður um aðkomu sína að verki
Brittens. Inntur eftir því hvort
mikill munur felist í því að nálgast
verkið núna í fjórða sinn svarar
Joseph því játandi. „Sumt liggur
betur og annað ekki, þannig er
sumt sem mér fannst erfitt síðast
mun auðveldara núna og öfugt. Ég
reyni samt alltaf að nálgast verkið
upp á nýtt í hvert sinn sem ég
spila það,“ segir Joseph og lætur
vel af samvinnunni við Rumon
Gamba.
Að sögn Josephs leikur hann í
verkinu á svokallað náttúruhorn og
eru það fyrirmæli frá tónskáldinu
sjálfu. „Náttúruhorn er öðruvísi en
venjulegt horn að því leyti að á
náttúruhorni eru engir ventlar
þannig að hljóðfærið er mun gróf-
gerðara, en mér finnst hljómur
þess einstaklega töfrandi,“ segir
Joseph og bendir á að náttúrulegir
yfirtónar hljóðfærisins geti á köfl-
um virkað falskir, „en þetta var
það sem Britten vildi,“ segir
Joseph og brosir.
Spurður hvaða þýðingu það hafi
að fá tækifæri til að leika einleik
með Sinfóníuhljómsveitinni segir
Joseph það í raun ómetanlegt. „Því
það er afskaplega hollt fyrir okkur
meðlimi hljómsveitarinnar að fá
slík tækifæri og í raun mætti gera
mun meira af því. Því það er mikill
munur á því að sitja innan um fé-
laga sína og leika eina og eina
sólólínu eða standa fyrir framan
kollega sína og flytja með þeim
heilt verk.“
Forréttindi að syngja Britten
„Þó þetta sé serenaða, sem
merkir að þetta er kvöldverk, þá
er þetta samt ekki vögguljóð sem
ætlað er að svæfa áheyrendur,“
segir Paul Agnew kíminn þegar
hann er spurður um verk Brittens.
„Serenaðan byggir á sex breskum
ljóðum sem Britten valdi saman,
en ljóðin eiga það sameiginlegt að í
þeim er dregin upp mynd af hinum
ýmsu litbrigðum næturinnar. Þau
eru að mörgu leyti furðuleg, jafn-
vel drungaleg á köflum enda lýsa
þau ógnvænlegri hliðum myrkurs-
ins, en á sama tíma má skynja
mikla kyrrð og fegurð í ljóðunum.“
Að sögn Agnews var tilfinning
Brittens fyrir þeim textum sem
hann vann með alveg einstök.
„Þannig eru allir litir tónlistarinn-
ar alltaf innblásnir af meðfylgjandi
texta. Þetta nána samband orða og
tóna gerir það að verkum að mun
auðveldara er að túlka tónlistina á
sannfærandi hátt. Britten er ekki
bara að reyna að skapa framandi
hljóð, heldur er hann að reyna að
fanga kjarnann í merkingu
orðanna.“
Aðspurður segir Agnew það í
raun viss forréttindi að syngja
verk eftir Britten. „Hann samdi
ótrúlega mikið af verkum fyrir
tenórröddina, bæði sönglög og óp-
eruhlutverk, sem helgast af sam-
bandi hans við tenórsöngvarann
Peter Pears, en mörg verkanna
samdi hann sérstaklega með Pears
í huga. Af verkunum er auðheyrt
að Britten þekkti bæði möguleika
og takmarkanir tenórraddarinnar
mjög vel. Að sumu leyti held ég að
verkin hljómi erfiðari en þau í
raun eru, því Britten var sér mjög
meðvitandi um að krefjast ekki
ómögulegra hluta af röddinni,“
segir Agnew að lokum.
Hin ýmsu litbrigði
næturinnar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Paul Agnew tenór og Joseph Ognibene hornleikari ásamt hljómsveit-
arstjóranum Rumon Gamba.