Morgunblaðið - 23.03.2004, Blaðsíða 14

ERLENT
14 ÞRIÐJUDAGUR 23. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FYRRVERANDI öryggisráðgjafi
George W. Bush Bandaríkjaforseta
sakar hann um að hafa staðið sig
„hörmulega“ í baráttunni gegn
hryðjuverkaógninni. Undirsátar for-
setans vísa gagnrýninni á bug.
Sérfræðingurinn, Richard Clarke,
starfaði um árabil í Þjóðarörygg-
isráði Bandaríkjanna og var þremur
ríkisstjórnum til ráðgjafar. Hann
hóf þar störf í forsetatíð Ronalds
Reagans en settist í helgan stein í
fyrra.
Í gær kom út bók eftir Clarke sem
nefnist „Against All Enemies“.
Clarke sagði í sjónvarpsviðtali á
sunnudag að Bush forseti hefði
reynst ófær um að verja bandarísku
þjóðina gegn hryðjuverkaógninni.
Fullyrti hann að Bush hefði ítrekað
verið varaður við því að hryðju-
verkamenn kynnu að ráðgera árás á
Bandaríkin áður en þeir létu til skar-
ar skríða 11. september 2001. Þær
viðvaranir hefði forsetinn leitt hjá
sér. „Hann hundsaði hryðjuverka-
ógnina mánuðum saman þegar við
hefðum hugsanlega getað gert eitt-
hvað til að koma í veg fyrir árásina
11. september,“ sagði Clarke í viðtali
við fréttaskýringaþáttinn „60 mín-
útur“ á sunnudag. Kvaðst hann hafa
sent Condoleezza Rice, þjóðarör-
yggisráðgjafa, minnisblað 24. janúar
2001 og farið fram á að efnt yrði til
skyndifundar til að ræða hættuna á
árás hryðjuverkamanna. Ekki hefði
verið orðið við þeirri beiðni hans.
„Mér þykir yfirgengilegt að forset-
inn sækist nú eftir endurkjöri á þeim
forsendum að hann hafi staðið sig
svo vel í baráttunni gegn hryðju-
verkaógninni. Hann hundsaði hana,“
sagði Clarke m.a. í viðtalinu.
„Kannaðu hvort Saddam
gerði þetta“
Clarke sagði að eftir árásina á
Bandaríkin hefði Bush rætt við hann
einslega og krafist upplýsinga um
hugsanleg tengsl Saddams Husseins
Íraksforseta við al-Qaeda-hryðju-
verkanetið sem grunað var um
ódæðið. „Kannaðu hvort Saddam
gerði þetta. Kannaðu hvort hann
tengist þessu á einhvern hátt,“ hefur
Clarke eftir Bandaríkjaforseta.
Clarke kveðst hafa tjáð Bush að
samstaða væri um það meðal sér-
fræðinga að al-Qaeda og leiðtogi
þess, Sádi-Arabinn Osama bin Lad-
en, hefði staðið fyrir árásinni á
Bandaríkin en ekki Írakar. „Ég veit,
ég veit,“ hefur Clarke eftir Bush.
„En athugaðu hvort Saddam kom að
málinu. Athugaðu það
bara. Ég vil fá að vita
um minnstu vísbend-
ingar…Kannaðu Írak,
Saddam,“ hefur Clarke
ennfremur eftir Bush.
Í viðtalinu hélt
Clarke því einnig fram
að Donald Rumsfeld,
varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, hefði
viljað hefja hernað
gegn Írökum strax
daginn eftir árásina 11.
september þó svo að
vitað væri að höf-
uðstöðvar al-Qaeda
væru í Afganistan.
Clarke sagði að ummæli Rumsfelds
hefðu komið sér svo á óvart að í
fyrstu hefði hann talið að varn-
armálaráðherrann væri að grínast.
Segja forsetann hafa
gert skyldu sína
Embættismenn í Hvíta húsinu
brugðust strax á sunnudag við yf-
irlýsingum Clarke og sögðu hann
fara með rangt mál. Gáfu þeir í skyn
að fullyrðingar hans kynnu að tengj-
ast forsetakosningunum sem fram
fara vestra í haust.
Condoleezza Rice,
þjóðaröryggisráðgjafi
Bandaríkjaforseta,
lagði í viðtölum á
sunnudag ríka áherslu
á að Bush hefði jafnan
haft baráttuna gegn
hryðjuverkaógninni
efst á forgangslista sín-
um. Hið sama sögðu
þeir Steve Hadley,
næstráðandi Rice, og
Dan Bartlett, tals-
maður forsetans.
Seint á sunnudag
birti forsetaembættið
yfirlýsingu þar sem því
er ekki neitað að samtal þeirra Bush
og Clarke hafi farið fram. Forsetinn
hefði hins vegar talið það skyldu sína
að tryggja að allar hliðar málsins
yrðu kannaðar. „Forsetinn leitaðist
við að upplýsa hverjir staðið hefðu
fyrir árásunum 11. september. Með
tilliti til þess að Írakar höfðu áður
stutt hryðjuverkamenn og höfðu
m.a. komið nærri banatilræði við
fyrrverandi forseta, hefði það verið
með öllu óábyrg framganga hefði
forsetinn ekki spurt hvort Írakar
hefðu komið nærri árásinni,“ segir í
yfirlýsingunni. Banatilræðið sem
vísað var til beindist gegn George
Bush eldri, föður núverandi forseta.
„Stríð byggt
á lygum“
Jimmy Carter, fyrrverandi
Bandaríkjaforseti, segir í viðtali sem
birtist í gær í breska dagblaðinu In-
dependent að ástæðulaust hafi verið
að fara með hernaði gegn stjórn
Saddams Husseins. „Stríðið byggð-
ist á lygum og afbökun stjórnvalda í
Washington og Lundúnum á stað-
reyndum, sem héldu því ranglega
fram að Saddam Hussein hefði borið
ábyrgð á árásunum á Bandaríkin og
fullyrtu ranglega að Írakar réðu yfir
gereyðingarvopnum,“ er m.a. haft
eftir Carter í viðtalinu. Forsetinn
fyrrverandi bætir við að hann telji
líklegt að þeir George W. Bush og
Tony Blair, forsætisráðherra Bret-
lands, hafi vitað að margar ásakanir
um vopnaeign Íraka hafi verið
byggðar á hæpnum upplýsingum frá
leyniþjónustustofnunum.
Segir Bush hafa staðið sig „hörmulega“
Washington. AFP.
Richard Clarke
Fyrrverandi öryggisráðgjafi segir Bandaríkjaforseta hafa hundsað viðvaranir um hryðjuverk
BREZKIR hermenn fá á sig benz-
ínsprengju í óeirðum í Basra í Suð-
ur-Írak í gær, sem hófust er kröfu-
ganga um vinnu leystist upp.
Heyrðust þátttakendur hrópa víg-
orð eins og „já já, við Yassin, nei nei
við Bandaríkin, Bretland og Ísr-
ael!“ Er þar vísað til Ahmeds Yass-
in, andlegs leiðtoga Hamas-sam-
taka Palestínumanna, sem Ísraelar
réðu af dögum í gærmorgun.
Í Bagdad gerðist það í gær að
tveir finnskir kaupsýslumenn, sem
þar voru með viðskiptasendinefnd,
voru skotnir, sennilega af leyni-
skyttu. Morðingjarnir eru ófundnir.
AP
Óeirðir í Basra
Í SKUGGA ótta um að hryðjuverka-
árásin í Madríd markaði upphaf öldu
hryðjuverka íslamskra öfgamanna í
Evrópu komu utanríkisráðherrar
Evrópusambandsríkjanna saman í
Brussel í gær og leituðu samkomu-
lags um ráðstafanir til að auka sam-
starf lögreglu og leyniþjónustu í
nafni efldra hryðjuverkavarna um
alla álfuna.
Meðal tillagna sem ráðherrarnir
ræddu voru að komið yrði á fót nýju
embætti yfirmanns hryðjuverka-
varna hjá ESB og að öll aðildarríkin
skuldbyndu sig til gagnkvæmrar að-
stoðar ef eitt þeirra verður fyrir
hryðjuverkaárás, hliðstætt gagn-
kvæmu varnarskuldbindingunni sem
kveðið er á um í NATO-sáttmálan-
um. Ákvarðanir um þessar tillögur
verða teknar á leiðtogafundi ESB í
Brussel í vikulokin.
„Okkur ber að íhuga til hvaða ráð-
stafana við getum gripið til að bæta
samstarf um hryðjuverkavarnir og
öflun leyniþjónustuupplýsinga innan
Evrópu,“ sagði brezki utanríkisráð-
herrann Jack Straw.
Ráðherrarnir unnu að gerð álykt-
unar, þar sem kveðið er á um skuld-
bindingu allra 25 núverandi og verð-
andi aðildarríkja ESB til að „grípa af
samhug sameiginlega til aðgerða ef
eitt [aðildarríki] verður fyrir hryðju-
verkaárás.“
Slík skuldbinding fæli í sér að öll
aðildarríkin lýsi sig reiðubúin að
„grípa til allra ráðstafana sem í
þeirra valdi stendur, þar á meðal
hernaðarlega,“ til að hindra hryðju-
verkaárásir eða aðstoða hvert annað,
komi til slíkra árása.
„Í baráttunni gegn hryðjuverkum
eru öll aðildarríkin í sömu sporum,“
sagði Javier Solana, talsmaður utan-
ríkis- og varnarmálastefnu sam-
bandsins. Náið evrópskt og alþjóð-
legt samstarf væri því „algerlega
nauðsynlegt“ að hans mati.
Hafna hugmyndum
um „evrópskt CIA“
Hugmyndir sem fulltrúar Belga
og Austurríkismanna hreyfðu um að
komið skyldi á fót samhæfðri leyni-
þjónustu ESB, svipað og CIA í
Bandaríkjunum, hafa hins vegar
hlotið lítinn hljómgrunn vegna ótta
um að það myndi aðeins auka við
þunglamalega stjórnsýslu og auka
hættuna á að viðkvæmar leyniþjón-
ustuupplýsingar lækju út.
Í írsku höfuðborginni Dyflinni
hófst í gær tveggja daga ráðstefna
æðstu yfirmanna lögreglu frá flest-
um löndum Evrópu, þar á meðal frá
Íslandi, þar sem möguleikar á auknu
lögreglusamstarfi til eflingar
hryðjuverkavarna eru á dagskránni.
Í opnunarræðu ráðstefnunnar
beindi írski dómsmálaráðherrann
Michael McDonnell þessum áeggj-
unarorðum til lögreglustjóranna:
„Við megum aldrei leyfa hryðju-
verkaöflum að stefna í hættu fram-
tíðarsýn okkar um Evrópusamband-
ið sem samstæðu svæði frelsis,
öryggis og réttlætis.“
Efla samstarfið um
hryðjuverkavarnir
Brussel, Dyflinni. AP, AFP.
Jack Straw í Brussel í gær.
Rætt um nýtt embætti yfirmanns hryðjuverkavarna ESB
ALI al-Sistani, æðsti klerkur sjíta í Írak, skoraði í gær á
Sameinuðu þjóðirnar að viðurkenna ekki stjórnarskrána,
sem landinu hefur verið sett til bráðabirgða. Að öðrum
kosti myndi hann ekki ræða við sendinefnd frá SÞ, sem
væntanleg er til Íraks. Óttast er, að þessi afstaða Sistanis
geti haft alvarlegar afleiðingar fyrir áætlanir Banda-
ríkjamanna um valdaskipti í landinu 1. júlí næstkomandi.
Í yfirlýsingu Sistanis segir, að hann muni ekki taka
þátt í neinum fundum með SÞ-nefndinni nema samtökin
lýsi því yfir, að bráðabirgðastjórnarskráin sé ekki bind-
andi fyrir þau. Krefst Sistani þess einnig, að komi til
nýrrar ályktunar öryggisráðs SÞ um Írak, verði í henni
ekki minnst á stjórnarskrárdrögin. Segir hann sjíta ótt-
ast, að hernámsyfirvöldin vilji koma bráðabirgðastjórn-
arskránni inn í nýja ályktun í því skyni að gefa henni al-
þjóðlegt lögmæti.
Sistani heldur því einnig fram, að bráðabirgðastjórn-
arskráin muni kynda undir ágreiningi milli þjóðarbrota
og trúarhópa og leiða til klofnings í landinu.
Reuters
Íraskur drengur af trúflokki sjíta kyssir mynd af Ali al-
Sistani erkiklerki, í Kerbala, helgri borg sjía-múslíma.
Sistani hefur í hótunum
Najaf. AFP.
HÁTTSETTIR menn úr al-Qaeda-
hryðjuverkasamtökunum kunna að
hafa komizt undan úr umsátri pakist-
anska hersins í fjöllunum við landa-
mæri Afganistans. Einn æðsti yfir-
maður öryggismála í Pakistan greindi
frá þessu í gær og sagði mennina hafa
getað sloppið í gegnum leynileg göng.
Lengstu göngin eru yfir tveir kíló-
metrar og liggja úr húsum tveggja
heimamanna í þorpinu Kaloosha að
uppþornuðum árfarvegi við afgönsku
landamærin, að sögn hershöfðingjans
Mahmood Shah, sem er yfir öryggis-
málum ættflokkahéraða Pakistans.
Sagði hann líklegt að mennirnir
hefðu komið sér á brott um göngin
strax við upphaf umsátursins 16.
marz sl. En Safdar Hussai undirhers-
höfðingi, sem stjórnar aðgerðinni,
sagði um helgina að talið væri að mik-
ilvægur hryðjuverkaforingi væri enn
innikróaður þarna. Til merkis um það
væri hin harkalega mótspyrna.
Þrír háttsettir Pakistanar tjáðu AP
að þeir teldu líklegt að næstráðandi
Osama bin Ladens, Ayman al-Za-
wahri, væri þarna. Talsmenn Pakist-
anstjórnar hafa þó ítrekað sagst ekki
vita hver sé þarna á ferð.
Sloppnir úr um-
sátri í Pakistan?
Wana í Pakistan. AP.