Pressan - 05.03.1992, Síða 25

FIMMTUDAGUR PRESSAN 5. MARS 1992
25
S K O Ð U N
Látið
í friði
EFNAHAGSMÁL
Ég dvaldist í Bandaríkjunum um ára-
mótin og fram í febrúar og las þá að stað-
aldri stórblaðið New York Times. í lok
janúar birtist þar mikil ljósmynd af for-
ystumönnum ýmissa ríkja, sem sæti áttu í
Öryggisráðinu og sóttu sérstakan hátíðar-
fund þess, þar á meðal Bush Bandaríkja-
forseta og Jeltsin Rússlandsforseta. Ég tók
sérstaklega eftir því, að í hópi forystu-
mannanna fimmtán var leiðtogi Græn-
höfðaeyja, en íslendingar hafa veitt því
ríki talsverða þróunaraðstoð um nokkurra
ára skeið. Og þá fór ég að hugleiða þróun-
araðstoð.
ísland hefur, eftir því sem mér er sagt,
nokkrum sinnum átt þess kost að taka sæti
í Öryggisraðinu, en jafnan hafnað því, þar
sem það hefði of mikinn kostnað í för með
sér. Sendiráð landsins hjá Sameinuðu
þjóðunum er h'tið og fámennt og vanbúið
starfi í þessu mikilvæga ráði. En hvemig
stendur á því, að Grænhöfðaeyjar hafa ráð
á þvf, sem ísland hefúr ekki ráð á, þótt
Grænhöfðaeyjar þiggi þróunaraðstoð frá
íslandi? Er ekki eitthvað bogið við þetta?
Nóg er af fátækum þjóðum í heiminum.
Ættu íslendingarekki að veita einhvetjum
þeirra aðstoð í stað íbúa Grænhöfðaeyja,
sem eru ekki fátækari en svo, að þeir geta
setið í Öryggisráðinu og spókað sig á ljós-
mynd með Bush og Jeltsin?
Einhveijir kunna að svara því til, að ís-
lendingar veiti íbúum landsins aðstoð, en
ekki ríkisstjóm þess, því að þeir kenni
landsmönnum aðallega að veiða. Þetta
svar er alls ekki fullnægjandi. Ef Græn-
höfðaeyjar hafa efni á að sitja í Öryggis-
ráðinu. þá hafa þær líka efni á _að greiða
fullt verð fyrir þá kennslu, sem íslending-
ar veita íbúum landsins, og þá gætu Is-
iendingar einbeitt sér að aðstoð, þar sem
hennar er greinilegar þörf. Það kynni
raunar líka að vera eðlilegra, að þeir kost-
uðu eigin sem í Öryggisráðinu en setu for-
ystumanna Grænhöfðaeyja, eins og þeir
gera með óbeinum hætti. Því er við að
Ef Grœnhöfðaeyjar
hafa efni á að sitja í
Öryggisráðinu, þá hafa
þœr líka efni á að
greiða fullt verð fyrir
þá kennslu, sem fs-
lendingar veita íbúum
landsins, og þá gœtu
íslendingar éinbeitt sér
að aðstoð, þar sem
hennar er greinilegar
þörf.
bæta, að Grænhöfðaeyjar vonl til skamms
tíma einræðisríki og þvf minni ástæða til
að aðstoða þær en mörg önnur lönd.
Sífellt fleiri eru teknir af efast um þró-
unaraðstoð, og ber margt til. í fyrsta lagi
verðum við vitni að þróun án aðstoðar í
löndum eins og Hong Kong og Suður-
Kóreu. I öðru lagi horfum við víða annars
staðar í þriðja heiminum upp á aðstoð án
þróunar.
Þróunaraðstoð hefúr lítinn sem engan
árangur borið og gerir sums staðar illt
verra, því að hún eflir ríkisvald á kostnað
einkaframtaks í viðtökulöndum, raskar
þar jafnvægi. truflar og torveldar eðlilega
aðlögun og hagvöxt. Ef við viljum hjálpa
þjóðum þriðja heimsins, þá er skynsam-
legast að gera það með ljárfestingum þar í
ágóðaskyni og með því að opna þeim
markaði á Vesturlöndum.
Höfundur er lektor í stjónmálatræði i félags-
vísindadeild Háskóla íslands.
BIRGIR ÁRNASON
Hrikalegar frásagnir af afkomu fyrir-
tækja í sjávarútvegi ýta óhjákvæmilega
undir kröfur um að gengi krónunnar verði
lækkað. Gengisfelhng hefúr um áratuga-
skeið verið hefðbundin aðferð til að taka á
afkomuvanda í sjávarútvegi. En það þarf
ekki ítarlega athugun til að sannfærast um
að gengislækkun. hvort sem er í einum
rykk eða í áföngum, á alls ekki við eins og
nú háttar í íslenskum efnahagsmálum og
er raunar úrelt hagstjómaraðferð.
Gengi krónunnar hefur nú verið haldið
stöðugu í um tvö ár.
Skynsamlegir kjarasamningar hafa
tryggt að verðbólga hefúr snarminnkað og
mælist nú á svipuðu róli og í helstu við-
skiptalöndum íslendinga. Raungengi
krónunnar hefur því lítið hækkað og sam-
keppnisstaða útflutningsgreina rýmað
óverulega af þeim sökum. Þegar við-
skiptakjörin em tekin með í reikninginn er
samkeppnisstaðan beui nú en hún var fyr-
ir tveimur árum.
Hér horfir öðmvísi við en síðast þegar
gerð var tilraun til að halda genginu stöð-
ugu um miðjan síðasta áramg. Þá fór inn-
lend verðlags- og launaþróun úr böndum,
ekki síst vegna slakrar fjármálastjómar
þáverandi ríkisstjómarí aðdraganda kosn-
inganna árið 1987. Raungengi krónunnar
hækkaði snarlega og varð langtum hærra
en það er nú. Viðskiptakjörin vom einnig
til muna lakari en um þessar mundir. Ekki
varð komist hjá lækkun á gengi krónunn-
ar við þessar aðstæður, en auðvitað varð
bið á því að þáð hægði á verðbólgunni.
Almenn reksuarskilyrði sjávarútvegs
em nú, þegar allt er talið, viðunándi.
Vandi sjávarútvegsins liggur fyrst og síð-
ast í því að of lítið er af fiski í sjónum um-
hverfis landið. Þetta er ekkert nýtt. Af-
kastageta fiskiskipastólsins og fiskvinnsl-
unnar hefur lengi verið of mikil miðað við
þann afla sem hugsanlega hefúr mátt
draga að landi. Erfiðleikamir sem steðja
að þegar nauðsynlegt reynist að skerða
aflaheimildir undirstrika þá offjárfestingu
í sjávarútvegi sem viðgengist hefúr um
langt árabil.
Það er þessi offjárfesting sem þarf að
taka á og þar kemur gengislækkun að
engu haldi, síst af öllu þar sem stærstur
hluti skulda sjávarútvegsins er í erlendum
gjaldmiðlum. Auðvitað þýðir það að
fiskiskipum þarf að fækka og loka verður
vinnslustöðvum.
Aðgerðir ríkisstjómarinnar eiga að
miða að þvf að milda afleiðingar sam-
dráttar f sjávarútvegi en ekki að því að
koma í veg fyrir hann. Hér þarf fyrst að
huga að kjömm þess fólks sem samdrátt-
urinn bitnar á en einnig veija bankakerfið
fyrirhmni.
Sanngjamt væri að nota tekjur af veiði-
leyfagjaldi til að standa straum af kostnaði
við aðgerðir í þessu skyni.
Vemlegur árangur hefúr náðst í barátt-
unni við verðbólguna.
Stöðugt gengi krónunnar hefur gegnt
þar lykilhlutverki.
Ríkisstjómin á að halda áfram á sömu
braut og hún markaði í haust með yfirlýs-
ingu um að kanna skyldi hvort æskilegt
væri að tengja gengi krónunnar við evr-
ópsku mynteininguna — ECU — til
frambúðar. Gengisfelling er neyðarúrræði
Ríkisstjórnin á að
halda áfram á sömu
braut og hún markaði
í haust með yfirlýsingu
um að kanna skyldi
hvort œskilegt vœri að
tengja gengi krónunn-
ar við evrópsku mynt-
eininguna, ECU, til
frambúðar.
sem ekki á að grípa til nema á örlaga-
stund. Því fer Ijarri að slík stund sé mnnin
upp á Islandi. Nú er hins vegar lag til að
gera aðkallandi skipulagsbreytingar í ís-
lensku atvinnulífi og leggja þar með
gmnn að nýju framfaraskeiði.
Nöfundur er hagfræóingur hjá EFTA í Genf.
„Ég hefkynnst
mörgum góðum
dreng um dagana.
Þeir eru þó ekki
margirsem standa
Þresti Ólafssyni
framarað mann-
kostum, heiðar-
leika, ósérhlífni og
verksviti. “
Jön Baldvin Hannlbalsson
utanrfklsráöherra.
Ó)fcjó-tcx ■j-iýíA't
o-tp' SV-cr!
„Þetta er orðinn farsi og ég gef
mér ekki langan tíma til að út-
kljá þetta mál.“
Slghvatur Björgvinsson
niðurskurðartinffur.
(wcð ■f'txtsú'ycfttvíx
(rce-c) bev
,Æg kom alveg af fjöllum þegar
ég heyrði þetta í morgun."
Ámi Johnsen
atkvsði.
S-K'ÍZu't' eútt
cytcx
„I>að er svo skrýtið, að fólk hef-
ur á tilfinningunni að það sé að
ræða einkasamtal. svo em
kannski 28 þúsund manns að
hlusta."
Eirfkur Jónsson
spjallari.
ÓsýtUfccíð siiuft
,JMér finnst eins og gerzt hafi í
gær, að ég skrifaði skattskýrsl-
una í fyrra.“
Hapkur Helgason
aöstoðarritstjóri.
^cct slcttcv
KutZríU' sef-yc
FJÖLMIÐLAR
Orlítið um það sem ekki má skrifa um
Ég rekst sífellt oftar á skoðan-
ir fólks um hvað sé við hæfi að
fjölmiðlar fjalli um og hvað
ekki. Reyndar rekst ég oftar á
það síðartalda.
Einn heldur því fram að fjöl-
miðlar eigi undir engum kring-
umstæðum að fjalla um bama-
vemdarmál og fær leiðarahöf-
unda Moggans meira að segja
til að taka undir með sér. Annar
segir að fjölmiðlar eigi ekki að
fjalla um fjárglæfra eða að
minnsta kosti ekki fyrr en
Hæstiréttur hefur kveðið upp
dóm sinn og þá skuli sérstaklega
taka úllit til fjölskyldu hins
dæmda í skrifunum. Sá þriðji
heldur því fram að ekki eigi að
segja fréttir af ásökunum um
stríðsglæpi, að minnsta kösti
ekki þegar hinir meintu glæpir
eru orðnir nokkuð gamlir. Þann-
ig má lengja telja. Og það sem
furðar mig mest (og sjá má af
þeirri skoðun leiðarahöfúndar
Moggans að rétt sé að útiloka
heilu málaflokkana af síðum
blaðsins) er að flestar þessara
radda eiga greiðan aðgang inn í
blaðamannastétúna.
Það er að rrúnnsta kosti sú
mynd sem maður fær þegar
Blaðamanninum, málgagni
Blaðamannafélagsins, er flett. f
því blaði fjalla flestar greinamar
um hvað blaðamenn eiga ekki
að skrifa um og af lestri þeirra
að dæma er af nógu að taka í
þeim efnum.
Ég er hins vegar þeirrar skoð-
unar að fjölmiðlar megi — og
eigi — að fjalla um nánast allt
milli himins og jarðar og kalla
hluti og menn réttum nöfnum.
Ég held að slíkt geti af sér opn-
ara og betra þjóðfélag. Ef ég
væri ekki þessarar skoðunar
væri ég sjálfsagt ekki í því starfi
sem ég er í dag.
En er þá ekkert sem á ekki
heimaíblöðunum?
Jú, vissulega. Það kemur til
dæmis engum við „What Ever
Gets You Through The Night“,
eins og John Lennon söng, svo
framarlega sem það er kyn-
þroska og yfir lögaldri. Þó svo
að fólk sé áhugasamt um kynlíf
þekktra einstaklinga er ekki þar
með sagt að það eigi að fjalla
um það í fjölmiðlum. Þó að það
geú verið fjörugt þá snertir það
h'f afskaplega fárra á beinan
hátt.
Svo aftur sé minnst á íslend-
ingasögumar þá er svipuð af-
staða tekin í þeim. Þótt fólk deili
helst um peninga, völd og ástir
er minnst fjallað um það síðast-
talda í þeim sögum.
Til að meta hvað eigi erindi í
blöð hefur blaðamaðurinn við
fátt annað að styðjast en hefðina
og bijóstvitið. Hann getur ekki
flett upp í lagasöfnum eða
hæstaréttardómum til að meta
hversu mikið pláss hann eigi að
leggja undir viðkomandi mál
eða hversu stór fyrirsögnin skuli
vera.
Og í raun bannar honum ekk-
ert að birta það sem bijóstvitið
segir honum. Fólk getur hætt að
kaupa blaðið hans ef því mislík-
ar það. Það getur skrifað and-
s var ef það er ósammála honum.
Það geúir stefnt honum ef það
telur hann hafa meitt æru þess.
En hann nýtur sama ritfrelsis og
annað fólk. Þótt hann hafi
skrýtnar skoðanirog annarlegan
smekk þá bannar honum fátt að
skrifa um það.
Gunnar Smári Egilsson
„Það var sko mjaltavélin frá
Selfossi sem sigraði mulnings-
vé!ina.“
Sigurður Sveinsson
C<ýtct fictc)
,JJush virðist ekkert hafa til
málanna að leggja."
Ronald Reagan
ollilffeyrisþegi.
f\.jc\'Sysct, ^ýýcsysct
,í>eir blótuðu bara og sögðu
shit maður, shit maður."
Vilborg Sigurðardóttlr
afgreiðsiustúlka.