Morgunblaðið - 29.04.2004, Qupperneq 24

DAGLEGT LÍF
24 FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Háskólinn á Akureyri og Námsfl okkar
Hafnarfjarðar – Miðstöð símenntunar
kynna f ja rnám skólaár ið
2004-2005 í Hafnar f i rð i
Kynningin fe r f ram í gamla
Lækjarskóla v / Skólabraut
Fimmtudaginn 29 . apr í l
k l . 17 .00-19 .00
Frábærar, fjörugar og fjölbreyttar
ævintýraferðir fyrir útskriftarhópa
og alla sem vilja upplifa ævintýr
Upplýsingar í síma 562-7700
www.travel-2.is
1 4 4 4
w w w. g u l a l i n a n . i s
Fullyrt hefur verið að staðastelpna sé sterk í grunn-skólum og jafnvel talið að
skólinn hygli þeim á kostnað
drengja. Þetta er í mótsögn við op-
inbera valdastöðu þeirra síðar í lífinu
eins og margar rannsóknir hafa sýnt
fram á.
Rannsókn Berglindar Rósar
Magnúsdóttur er í samræmi við nið-
urstöður margra erlendra rannsókna
á sviðinu sem hafa sýnt fram á að
strákar fá meiri athygli en stúlkur í
skólum, hvort sem hún er jákvæð eða
neikvæð og þeir eru einnig vinsælli í
bekkjum. Algengast er að örfáir
nemendur, oftast drengir, taki mest
af athygli og tíma kennarans.
Berglind greindi í MA-rannsókn
sinni í uppeldis- og menntunar-
fræðum, hvernig ráðandi orðræður
stýra valdi og virðingu í unglinga-
bekk. Hugtakið orðræða á við um
það hvað fólk telur vera rétt, satt og
eðlilegt og lýsir því gjarnan hvernig
hugsað er um hluti á hverjum tíma.
Ráðandi orðræða mótar atferli og
hugmyndir einstaklinga og dregur
gjarnan taum ákveðinna hópa og
sjónarmiða.
Einkunn skiptir stelpur máli
Berglind var grunnskólakennari í
nokkur ár og kenndi t.d. stærðfræði í
unglingadeild. Hún er núna stunda-
kennari í Háskóla Íslands og starf-
andi jafnréttisfulltrúi Háskólans.
Hún athugaði m.a. hvernig orð-
ræður um karlmennsku og kvenleika
hafa áhrif á hugmyndir nemenda um
ýmsa hæfileika, t.d. greind, leiðtoga-
hæfni, íþróttir og þekkingu. Rann-
sóknina gerði hún á höfuðborgar-
svæðinu í grunnskóla í þrjár annir í
tveimur 10. bekkjum.
Berglind kannaði m.a. hvernig
ráðandi orðræður um þekkingu og
hæfileika mótast af kyngervi. Hug-
takið kyngervi vísar til félags- eða
menningarbundins kynja-
munar.
Hún segir að orðræðan
um greind hafi skipst í
tvennt, annars vegar þá
sem tengdi sig við karl-
mennsku og hinsvegar þá
sem tengdi sig við kven-
leika.
„Einkunnir eru mæli-
kvarði á greind í kvenleikaorðræð-
unni, en mælikvarðinn í karl-
mennskuorðræðunni er mikil almenn
þekking, virkni í að koma henni á
framfæri og góður árangur með lítilli
samviskusemi,“ segir Berglind Rós.
Orðræðan um greind var afar at-
hyglisverð og ekki síst í ljósi þeirrar
ráðandi orðræðu um að stelpurnar
hafi töglin og hagldirnar í skólanum.
„Virðing og hugmyndir um hæfileika
þeirra er ekki endilega í samræmi við
einkunnaskalann,“ segir Berglind.
„Hópur stelpna átti í innbyrðis sam-
keppni um einkunnir en þessar háu
einkunnir virtust ekkert nýtast þeim
til aukinnar virðingar út á við, þ.e.
fyrir utan vinahóp þeirra.“
Greind ekki tengd einkunn
Berglind greindi tvennskonar orð-
ræðu: Þeir sem eru staðsettir í karl-
mennskuorðræðunni (það geta verið
bæði kyn), þ.e. fá ágætar einkunnir
og teljast ekki samviskusamir, hafa
meiri möguleika á að teljast (nátt-
úru)greindir en þeir sem fá afbragðs-
einkunnir en teljast samviskusamir.
Afbragðsárangur nokkurra stúlkna í
bekkjunum var fyrst og fremst
tengdur samviskusemi og öðrum ytri
þáttum, s.s. nánum tengslum við
kennara.
„Að sjálfsögðu voru strákar sem
fengu mjög háar einkunnir og voru
samviskusamir en þá var það skil-
greint sem snilld og ekki tengt sam-
viskusemi í hugum annarra nem-
enda,“ segir Berglind. „Þeir sem
teljast svo „greindastir“ eru þeir sem
vita mikið fyrir utan námsefnið, og
eru duglegir að koma því á framfæri.
Sú þekking sem þótti virðingarverð í
bekkjunum var meira innan áhuga-
sviðs drengja, eins og tölvukunnátta,
almenn þekking, einkum í líffræði,
stærðfræði, eðlisfræði og sögu.
Samviskusemi er jaðarsett í orð-
ræðunni um stráka og virðist frekar
tengjast kvenleika í hugum margra.
Í mörgum drengjahópum er lagt
mikið upp úr því að aftengja sig frá
öllu sem kvenlægt getur talist. Karl-
mennska sem felst í því að
læra lítið heima og hafa
ekkert fyrir náminu getur
að mati Berglindar verið
ein af ástæðum þess að
drengir mælast að með-
altali með verri náms-
árangur. Þeir sem stað-
settu sig innan
karlmennskuorðræðunnar
létu duga þá innri vissu að
þeir gætu staðið sig betur ef þeir
vildu.
Stimplaðar stelpur
Berglind greindi birtingarmyndir
orðræðunnar um karlmennsku og
kvenleika. „Þeir sem eru í karl-
mennskuorðræðunni gerðu meira af
því að karpa opinberlega innbyrðis,
rökræða við kennarann og koma
þekkingu sinni, sem ekki kom alltaf
námsefninu við, á framfæri,“ segir
Berglind og að þeir nemendur sem
flokkuðust í kvenleikaorðræðunni
hafi einnig verið virkir en að umræð-
ur út á við hjá þeim voru meira
tengdar námsefninu og úrlausnar-
efnum hverju sinni.
Sérhæfing drengja
Í þemaverkefnum virtust ráðandi
stelpur sjá meira um heildarmynd,
skipulagningu og frágang en ráðandi
strákar voru „sérfræðingar“ á
ákveðnum sviðum og því afar eft-
irsóknarverðir í hópvinnunni. Einn
var frábær penni, annar tónlistar-
snillingur, sá þriðji afburða myndlist-
armaður, enn annar tölvugúrú osfrv.
Þessi skilgreindu hlutverk gerðu það
oft að verkum að þeir fengu meiri at-
hygli og aðdáun en stelpurnar.
Þessi atriði eru aðeins brot úr
rannsókn Berglindar sem var viða-
mikil með þremur meginrannsókn-
arspurningum. Hún sagði nýlega frá
niðurstöðum sínum á Málstofu upp-
eldis- og menntunarfræðiskorar Há-
skóla Íslands.
Leiðtogahegðun
Þar sagði hún m.a. að orðræður
um kvenleika og karlmennsku móti
mjög hugmyndir og hegðun nem-
enda. Hún nefndi sem dæmi að orð-
ræða um þægu og góðu skólastelp-
una sé mest ráðandi meðal vin-
sælustu stelpnanna en hún er aftur á
móti í mótsögn við orðræðu um æski-
lega leiðtogahegðun sem m.a. bygg-
ist á frumkvæði, sjálfstæði og op-
inberri virkni. Í niðurstöðum Berg-
lindar kemur m.a. fram að karl-
mennska og gildi hennar eru ráðandi
meðal nemenda. Hún getur því ekki
tekið undir umræðuna um að í skóla-
stofunni sé fyrst og fremst verið að
hygla stelpum. Hins vegar má segja
að hin ráðandi orðræða um góðu og
þægu skólastelpuna sé í góðu sam-
ræmi við þær kröfur sem gerðar eru
í skólanum en völd og virðing meðal
nemenda og kennara eru ekki endi-
lega í samhengi við einkunnir eða
hlýðni.
 MENNTUN | Orðræðan um greind er kynskipt
Karlmennska ráð-
andi meðal nemenda
Strákar eru snjallir en
stelpur samviskusamar.
Berglind Rós Magnús-
dóttir gerði rannsókn á
orðræðu um völd, virð-
ingu og leiðtogahæfni
meðal unglinga í bekkj-
ardeild í grunnskóla.
Sú þekking
sem þótti
virðingarverð
í bekkjunum
var meira
innan áhuga-
sviðs drengja
en stúlkna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Niðurstöðurnar: Á skjön við fullyrðingar um kvenlæga grunnskóla.
Morgunblaðið/Golli
Berglind Rós Magnúsdóttir: Gerði
rannsókn á leiðtogahæfni meðal
unglinga í bekkjardeild.
Í RANNSÓKN Berglindar Rósar
Magnúsdóttur voru nemendur
látnir vinna að þemaverkefni um
borgarstjórnarkosningar. Bekkj-
unum var skipt í nokkra 5-6
manna kynjablandaða hópa.
Hver hópur kom sér upp stefnu-
skrá, hannaði auglýsingar og
fann sér borgarstjóraefni til að
keppa í ímynduðum borgar-
stjórnarkosningum. Niðurstaðan
var að allir hóparnir völdu sér
stráka sem borgarstjóraefni
þrátt fyrir að þessir nemendur
hafi alist upp við kvenkyns borg-
arstjóra. Karlmennska og hug-
myndir um leiðtoga virðast því
vera samofnar en rannsóknir á
fullorðnu fólki hafa einmitt bent
til hins sama. Ástæðurnar sem
stelpurnar nefndu sem ástæðu
fyrir því að þær eða aðrar stelp-
ur voru ekki valdar voru m.a.
eftirfarandi atriði:
 Hópurinn okkar á meiri
möguleika með strák í far-
arbroddi.
 Ótti við að vera stimpluð at-
hyglissjúk.
 Búin að vera svo áberandi upp
á síðkastið.
 Aðrir þurfa að fá að spreyta
sig.
 Það þýðir ekkert að hafa
stelpu í forsvari.
 Ég er ekki eins háfleyg og hef
ekki eins mikið vit á stjórn-
málum.
Strákur sem
borgarstjóri
guhe@mbl.is