Morgunblaðið - 16.09.2004, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Halldór Ásgrímsson tók við emb-ætti forsætisráðherra í gær afDavíð Oddssyni. Halldór erenginn nýgræðingur í stjórn-
málum. Hann varð alþingismaður árið
1974 aðeins 26 ára gamall. Í kosningunum
1978 féll hann af þingi, en var endurkjör-
inn þingmaður árið eftir. Hann varð sjáv-
arútvegsráðherra á árunum 1983 til 1991
og dóms- og kirkjumálaráðherra 1988 til
1989. Halldór hefur verið utanríkis-
ráðherra frá árinu 1995 en tekur nú við
starfi forsætisráðherra af Davíð Odds-
syni. Halldór hefur því verið alþingis-
maður samtals 29 ár og þar af ráðherra í
17 ár. Halldór varð varaformaður Fram-
sóknarflokksins árið 1981 og formaður
flokksins 1994.
Það er stundum talað um að Framsókn-
arflokkurinn hafi breyst eftir að Halldór
varð formaður flokksins. Halldór var því
fyrst spurður að því hvort hann hefði ein-
sett sér að breyta flokknum eftir að hann
varð formaður.
„Það er alveg rétt að Framsóknarflokk-
urinn hefur breyst. Ég var alveg ákveðinn
í því þegar ég tók við flokknum að vinna
að breytingum því mér fannst að Fram-
sóknarflokkurinn yrði að breytast með
breyttum tímum. Hann yrði að takast á
við verkefni og takast á við gjörbreyttar
aðstæður í þjóðfélaginu. Og það sem mér
fannst hann þurfa sérstaklega að takast á
við var breytt umhverfi alþjóðamála og þá
staðreynd að framfarir okkar, afkoma og
möguleikar íslensks þjóðfélags byggjast
ekki síst á alþjóðavæðingunni og þeim
breytingum sem eru að verða í kringum
okkur. Það má því segja að ég hafi notað
tækifærið sem utanríkisráðherra að beina
athygli framsóknarmanna til alþjóða-
samfélagsins og hversu miklu máli það
skiptir fyrir þjóðfélagið að aðlagast þess-
um breyttu aðstæðum.
Verður að aðlagast breyttum
tíma til að vera sterkt afl
Ég er uppalinn í litlum sjávarþorpum
og man vel eftir einangruninni og hversu
háð við vorum hvert öðru. Í þessum litlu
samfélögum voru nánast engir vegir og
lítil samskipti, meira að segja innanlands.
Þessar aðstæður höfðu að sjálfsögðu áhrif
á viðhorf manna. Framsóknarflokkurinn
er kominn til ára sinna, en hann er að
nálgast nírætt. Það er algjörlega ljóst að
Framsóknarflokkurinn getur aldrei verið
sterkt þjóðfélagsafl nema að aðlagast
breyttum tímum. Ég hef verið boðberi
þess og sé ekki eftir því.
Þetta gerist hins vegar ekki endilega
átakalaust. Það voru ekki allir sammála
um einkavæðingu bankanna. Það voru
ekki allir sammála áherslum mínum í
sjávarútvegsmálum, í Evrópumálum eða í
samstarfi við erlend fyrirtæki á sviði stór-
iðju. Þetta eru hins vegar allt mál sem
hafa skipt sköpum fyrir íslenskt samfélag
og leitt til mikilla breytinga.“
Samstarf flokkanna
mikilvægt
Áður var talað um að Framsóknar-
flokkurinn væri valkostur við Sjálfstæð-
isflokkinn og keppinautur hans. Er það
ekki liðin tíð þegar flokkarnir hafa unnið
svo náið saman í þrjú kjörtímabil?
„Það liggur fyrir að í nánu samstarfi er
alltaf sú hætta að sumir eigi erfitt með að
greina á milli flokkanna. Flokkarnir eru
hins vegar sprottnir upp af mismunandi
rótum og hafa ólíkar áherslur á mörgum
sviðum. Þeir hafa samt náð saman um
helstu framfaramál þjóðfélagsins og það
er mjög mikilvægt að það hafi gerst. Ég
held að það sé ein aðalrótin að þeim fram-
förum sem hafa orðið hér á síðasta áratug.
Á sama tíma liggur það fyrir að íslensk
stjórnmál eru með þeim hætti að það er
óhugsandi að einhver einn flokkur hafi
hér meirihluta. Samstarf flokka leiðir allt-
af fram málamiðlanir sem menn fara
stundum að líta á sem stefnu viðkomandi
flokka. Á bak við þessar málamiðlanir eru
oft á tíðum ólík stefnumið. Því er aftur á
móti ekki að neita að þetta hefur áhrif á
flokkana. Jafnframt liggur fyrir að við
þurfum oft að söðla um vegna breyttra að-
stæðna.
Við getum tekið sem dæmi að við erum
með þá stefnu samkvæmt stjórnarsátt-
mála að lán til húsnæðiskaupa verði 90%.
Þar hefur ekki orðið nein breyting á.
Bankarnir settu sig upp á móti þessu og
sóttu mál fyrir Eftirlitsstofnun EFTA
(ESA). Síðan söðla þeir allt í einu um og
fara að bjóða mjög góð lánskjör. Þessu
ber að sjálfsögðu að fagna, en við erum al-
veg vissir um að af þessu hefði aldrei orðið
nema vegna eindrægni okkar í að koma
þessum lánum á og einnig vegna þess að
flokkarnir urðu sammála um að einka-
væða bankana. Þetta hefur leitt til þess að
bæta hag almennings og það á að vera
markmiðið en ekki hver á viðkomandi
stofnanir.“
Ætla að efna
til víðtæks samráðs
Nú er sú breyting orðin að þú hefur
tekið við embætti forsætisráðherra. Er
eitthvað eitt frekar en annað sem þú ætlar
að beita þér fyrir í forsætisráðuneytinu?
„Mér verður á þessum tímamótum
hugsað til reynslu minnar í átta ár sem
sjávarútvegsráðherra. Þá hafði ég tæki-
færi til að beita mér miklu meira inn á við.
Ég var með erfitt og krefjandi verkefni og
þurfti að hafa mikið samráð við fólk alls
staðar af landinu. Ég horfi til þess með til-
hlökkun að fá meiri tíma til að beita mér
inn á við á nýjan leik. Í því felst að hafa
meira samstarf við atvinnulífið í landinu,
forystumenn þess og launþega. Ég ætla
að gefa mér tíma til að hafa meiri sam-
skipti við fulltrúa í sveitarstjórnum, bæði
borgarstjórnina í Reykjavík, á höfuðborg-
arsvæðinu og fulltrúa byggða um allt
land.
Ég ætla að gefa mér tíma til að fara um
landið og kynna mér mál. Ég hef líka
hugsað mér að leggja áherslu á efnahags-
mál og hagstjórnina. Það hefur alltaf verið
mér hugleikið. Ég var stjórnmálamaður á
tíma þegar hér var mikil verðbólga og
óstöðugleiki. Ég sá mistökin sem þar urðu
og tók þátt í þeim. Ég hef mikinn áhuga á
því að leita til valinkunnra einstaklinga til
að gefa mér ráð og aðstoða mig við hag-
stjórnina. Ég hef ákveðið að koma mér
upp slíkum ráðgjafahópi til þess að auka
víðsýni og gera það líklegra að ég sem for-
sætisráðherra geti staðið undir þeim
væntingum sem til mín eru gerðar um að
samfara áframhaldandi hagvexti og fram-
förum í landinu ríki hér stöðugleiki.“
Líklegast að innlendir
fjárfestar kaupi Símann
Einkavæðingarnefnd er á forræði for-
sætisráðuneytisins og stærsta verkefni
hennar verður að einkavæða Símann.
Hvernig vilt þú standa að sölu fyrirtæk-
isins?
„Ég ætla að h
vænti þess að þe
unnið að þessu g
Sveinsson tekur
hann hefur átt þ
höfum verið að l
selja Símann fyr
ingin sem hefur
tíma gerðum við
helst eitthvert e
inn í þetta. Það
inn sé orðið svo
lendi fjármálam
að innlendir fjár
að vera þar í for
að þetta gerist á
greinum þá áfan
seldur í, hvort s
áfanga eða fleiru
aðalatriðið að ha
veita þá þjónust
landsmönnum o
legt að við áttum
um gera við þes
efla dreifikerfið
fjárhæðir til hlið
ekki hægt að se
um óskilgreindu
Fyrirtækið verð
hörðu samkepp
væntanlegir eig
þeir eru að kaup
vægt að Síminn
útrás sína. Hann
fara inn í rekstu
hætti og fjármá
að fara í mikla la
Síminn hafi alla
leytinu hefur þe
snúið hugsuninn
nokkrum árum
ili kæmi inn í Sím
ar líkur á að Sím
erlendum vettva
gott að þetta he
Samstarf flok
að framförum
Halldór Ásgrímsson tók í gær við embætti
forsætisráðherra af Davíð Oddssyni. Halldór
segist sem forsætisráðherra ætla að leitast við
að hafa sem mest samráð við aðila í atvinnulífi,
launþegasamtökum og sveitarstjórnum.
Hann segir í samtali við Egil Ólafsson að hann
ætli í því skyni að setja á fót hóp sem verði
honum til ráðgjafar í efnahagsmálum.
Halldór Ásgrím
TÆKIFÆRI HALLDÓRS
ÁSGRÍMSSONAR
Halldór Ásgrímsson, formaðurFramsóknarflokksins, tók í gærvið embætti forsætisráðherra af
Davíð Oddssyni. Halldór hefur verið
þingmaður í 29 ár samtals og ráðherra í
17 ár. Það er því óhætt að segja að reynd-
ur stjórnmálamaður setjist nú í valda-
mesta embætti landsins. Að auki tekur
hann við forustu ríkisstjórnar, sem hann
þekkir vel til eftir rúmlega níu ára
stjórnarsamstarf með Sjálfstæðisflokkn-
um.
Á þeim tíma sem Framsóknarflokkur-
inn hefur setið í ríkisstjórn með Sjálf-
stæðisflokki, hafa miklar breytingar átt
sér stað í íslensku þjóðlífi. Ríkisstjórn
Framsóknar og Sjálfstæðisflokks, sem
mynduð var í apríl 1995, hélt að mestu
leyti áfram því starfi sem stjórn Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokks hóf 1991. Þar
hefur verið lögð áhersla á einkavæðingu
og að draga úr afskiptum ríkisvaldsins í
viðskiptalífinu og hafa orðið stakkaskipti
í þeim efnum. Þessu lýsti Halldór svo í
ræðu á ársfundi viðskipta- og hagfræði-
deildar Háskóla Íslands í janúar:
„Samhliða þessu hafa völd stjórnmála-
manna á þessu sviði minnkað og er það
vel, því stjórnmál eiga ekki heima í at-
vinnulífinu. Hlutverk stjórnmálamanna
er hins vegar að setja frelsinu umgjörð.
Aðilar í atvinnurekstri sem halda að nýja
íslenska stefnan sé fólgin í dýrkun gróð-
ans án nokkurrar samfélagslegrar
ábyrgðar eru á villigötum og stjórnmála-
menn eiga ef nauðsyn krefur að vísa þeim
réttu leiðina.“
Eitt þeirra verkefna, sem bíða ríkis-
stjórnar undir forustu Halldórs Ás-
grímssonar, er að setja þessa umgjörð.
Þjóðfélagið hefur ekki aðeins tekið
breytingum á undanförnum árum. Það
hefur Framsóknarflokkurinn einnig
gert. Í viðtali Egils Ólafssonar við for-
sætisráðherra í Morgunblaðinu í dag er
hann spurður hvort hann hafi einsett sér
að breyta flokknum eftir að hann varð
formaður. „Það er alveg rétt að Fram-
sóknarflokkurinn hefur breyst,“ svarar
Halldór. „Ég var alveg ákveðinn í því
þegar ég tók við flokknum að vinna að
breytingum því mér fannst að Fram-
sóknarflokkurinn yrði að breytast með
breyttum tímum. Hann yrði að takast á
við verkefni og takast á við gjörbreyttar
aðstæður í þjóðfélaginu. Og það sem mér
fannst hann þurfa sérstaklega að takast
á við var breytt umhverfi alþjóðamála og
sú staðreynd að framfarir okkar, afkoma
og möguleikar íslensks þjóðfélags
byggjast ekki síst á alþjóðavæðingunni
og þeim breytingum sem eru að verða í
kringum okkur.“
Stjórnmálaflokkar þurfa að vera í takt
við tímann vilji þeir halda slagkrafti sín-
um og það sama á við um ríkisstjórnir. Í
viðtalinu ræðir Halldór einkavæðingu
bankanna og í framhaldi þróunina í hús-
næðislánamálum, sem hann segir að
hefði aldrei orðið nema ríkisstjórnin
hefði ákveðið annars vegar að veita 90%
húsnæðislán og hins vegar að einkavæða
bankana: „Þetta hefur leitt til þess að
bæta hag almennings og það á að vera
markmiðið en ekki hver á viðkomandi
stofnanir.“
Þessi orð um hag almennings má
skoða í mun víðara samhengi. Íslending-
ar vilja búa í samfélagi, sem byggir á
verðleikum; þar sem leikreglur tryggja
samkeppni og grósku en ekki aðstæður
sem bjóða upp á að allt koðni niður í
skugga fákeppni og einokunar; þar sem
vel er búið að þeim sem minna mega sín.
Íslendingar búa við góð lífskjör og
standa framarlega á mörgum sviðum.
Með það markmið að leiðarljósi að bæta
hag almennings má sjá til þess að svo
verði áfram. Fátt ætti að koma Halldóri
Ásgrímssyni á óvart í nýju embætti, þar
sem honum gefst nú tækifæri til að nýta
reynslu sína.
FURÐULEG VIÐBRÖGÐ
Viðbrögð forystu KennarasambandsÍslands við því að fyrirtæki hafa
skipulagt dagvistun fyrir börn starfs-
manna sinna, fari svo að til verkfalls
grunnskólakennara komi, eru gamal-
dags, furðuleg og nokkurn veginn óskilj-
anleg. KÍ kallar þetta „klárt verkfalls-
brot“ og í Morgunblaðinu í gær sagði
Eiríkur Jónsson, formaður sambandsins,
að daggæzla á vegum fyrirtækja væri til
þess fallin að draga úr áhrifum verkfalls-
ins. „Það kann að vera lagalega séð ein-
hver munur á því hvort svona starfsemi
fari fram í skólahúsnæði eða öðru hús-
næði. Tilgangurinn er sá sami, að draga
úr áhrifum verkfalls,“ sagði Eiríkur.
Hann sagði Íslandsbanka, sem hafði boð-
ið starfsmönnum sínum upp á slíka dag-
vistun, vera orðinn beinan þátttakanda í
kjaradeilunni með því. „Ef við setjum
dæmið upp þannig að öll fyrirtæki lands-
ins gerðu þetta þá mun þrýstingur á okk-
ar viðsemjendur hverfa. Þeir geta setið í
rólegheitunum á meðan verkfallssjóðir
okkar tæmast. Þetta er litið mjög alvar-
legum augum og fer illa í félagsmenn og
fulltrúa annarra samtaka. Allar svona
sprengjur, sem menn henda inn, stuðla
að því að verkfall dragist á langinn,“
sagði Eiríkur í Morgunblaðinu í gær.
Um þetta er ýmislegt að segja. Í fyrsta
lagi getur formaður KÍ ekki leyft sér að
segja sem svo að það geti verið að lög
leyfi einhverja starfsemi, en hann líti nú
samt á hana sem verkfallsbrot. Það
verða allir að fara að lögum, líka fólk í
verkfalli.
Í öðru lagi er varla nokkur einasta
hætta á að það, að foreldrum sé auðveld-
að að finna börnum sínum samastað með-
an á verkfalli stendur, „dragi úr áhrifum
verkfalls“. Heldur formaður Kennara-
sambands Íslands að viðsemjendum
hans og foreldrum grunnskólabarna sé
bara alveg sama um að þau fái enga
kennslu? Heldur hann að foreldrar líti á
skólana sem dagvistarstofnanir og að
hver sem er geti gengið í störf kennara?
Ef hann gerir það, gerir hann miklu
minna úr störfum félagsmanna sinna en
efni standa til.
Í þriðja lagi ber það ekki vott um mikla
samúð með hlutskipti barnanna, ef
Kennarasamband Íslands hyggst leggj-
ast gegn því að foreldrum sé auðveldað
að finna þeim samastað í öruggu um-
hverfi, þar sem vel er um þau hugsað, á
meðan þau njóta ekki kennslu í skólanum
sínum.
Tal formanns Kennarasambandsins
um vond „stórfyrirtæki“ sem séu á móti
kennurum í baráttu þeirra er málflutn-
ingur aftan úr grárri forneskju. Fyrir-
tæki vilja einfaldlega létta undir með
starfsfólki sínu og gera því kleift að hafa
ekki áhyggjur af börnunum sínum.
Starf kennara er gífurlega mikilvægt
og málstaður þeirra nýtur án nokkurs
vafa mikillar samúðar hjá almenningi. Sá
málflutningur, sem forysta Kennara-
sambandsins hefur haft uppi undanfarna
daga, er hins vegar vísasta leiðin til að
draga úr þeirri samúð og stuðningi, sem
kennarar njóta.