Morgunblaðið - 29.09.2004, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER 2004 13
ERLENT
TONY Blair, for-
sætisráðherra
Bretlands, kvaðst
í gær gera sér
grein fyrir því að
innrásin í Írak
hefði klofið
bresku þjóðina en
sagðist ekki geta
beðist afsökunar
á því að hafa að-
stoðað við að koma Saddam Hussein
frá völdum.
Í ræðu, sem Blair flutti á flokks-
þingi breska Verkamannaflokksins,
skoraði hann á Breta að styðja þá
stefnu stjórnarinnar að koma á lýð-
ræði í Írak. Hann sagði að það yrði
„persónulegt forgangsverkefni“ sitt
að beita sér fyrir friðarviðræðum í
Mið-Austurlöndum eftir kosningarn-
ar í Bandaríkjunum í nóvember.
Andstæðingur Íraksstríðsins á
meðal fulltrúanna á flokksþinginu
truflaði ræðu Blairs og hrópaði:
„Hendur þínar eru flekkaðar blóði.“
Öryggisverðir fjarlægðu hann úr
fundarsalnum.
„Gott og vel, herra, þú getur mót-
mælt – þakkaðu bara Guði fyrir að
við búum við lýðræði,“ sagði Blair.
Forsætisráðherrann hóf ræðuna
með því að láta í ljósi „stuðning og
samstöðu“ með breska gíslinum
Kenneth Bigley í Írak og vottaði fjöl-
skyldum tveggja breskra hermanna,
sem féllu í gær, samúð sína. Hann
viðurkenndi að vísbendingar um að
Írakar hefðu átt gereyðingarvopn
hefðu reynst rangar.
„Vandamálið er að ég get beðist
afsökunar á því að leyniþjónustu-
gögnin voru röng en ég get aldrei
beðist afsökunar, að minnsta kosti
ekki af einlægni, á því að steypa
Saddam,“ sagði Blair.
Hyggst draga úr ójöfnuði
Blair rakti það sem áunnist hefur
undir stjórn Verkamannaflokksins
og nefndi til að mynda efnahagsleg-
an stöðugleika, lítið atvinnuleysi og
miklar fjárfestingar sem miðast að
því að bæta opinbera þjónustu. Hann
sagði að framfarirnar hefðu orðið
vegna þess að breska þjóðin hefði
kosið breytingar. Þá lýsti hann
Gordon Brown sem besta fjármála-
ráðherra í sögu Bretlands og „vini í
20 ár“. Brown er álitinn líklegur eft-
irmaður Blairs.
Forsætisráðherrann lýsti for-
gangsverkefnum sínum „á þriðja
kjörtímabili stjórnar Verkamanna-
flokksins“ og sagði að áhersla yrði
lögð á að draga úr ójöfnuði og skapa
„samfélag tækifæranna“.
Blair ver Íraksinnrás á flokksþingi Verkamannaflokksins
Neitar að biðjast afsök-
unar á að steypa Saddam
Kveðst geta beðist
afsökunar á því að
leyniþjónustu-
gögnin voru röng
Brighton. AP, AFP.
Tony Blair
ÞESS var víða minnst í gær, að
þá voru 10 ár liðin frá því bílferj-
an Estonia sökk í Eystrasalti.
Með henni fórust 852 menn en
137 komust lífs af. Hér eru ungar
stúlkur að kveikja á kertum við
minningarathöfn í Tallinn í Eist-
landi en í Stokkhólmi ætluðu
Karl Gústaf konungur, Silvía
drottning og Göran Persson for-
sætisráðherra að vera við af-
hjúpun bautasteins til minningar
um hina látnu. Í þeirra hópi voru
500 Svíar og einnig margir Finn-
ar og Eistar. Með Estoniu fórst
fólk frá 17 þjóðlöndum alls.
Rannsóknarnefnd komst á sínum
tíma að þeirri niðurstöðu, að dyr
eða hleri í stafni, sem lyft er þeg-
ar bílum er ekið inn eða út, hafi
rifnað af og það valdið því, að
ferjan sökk. Samtök ættingja
þeirra, sem fórust, eru ekki sátt
við þetta og krefjast nýrrar rann-
sóknar. Á það hefur ekki verið
fallist.
AP
10 ár liðin frá
Estoniu-slysinu
Alþjóðaheilbriðgismálastofnunin (WHO) stað-
festi í gær að hún væri að rannsaka hvort kona í
Taílandi, sem lést nýlega af völdum fuglaflensu,
hefði fengið sjúkdóminn frá dóttur sinni. Reyn-
ist grunsemdirnar réttar er þetta í fyrsta skipti
sem banvæn fuglaflensuveira berst milli manna.
Embættismenn í Taílandi sögðu að 26 ára
kona, sem lést fyrir níu dögum, hefði líklega
smitast af dóttur sinni sem lést fyrr í mánuðin-
um af völdum fuglaflensu. Tveir aðrir, sem voru
í nánum tengslum við mæðgurnar, veiktust
einnig og eru á sjúkrahúsi. Ekki hefur verið
staðfest að þeir hafi fengið fuglaflensu.
Sérfræðingar Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar sögðu að svo virtist sem þetta væri
einangrað tilfelli og ekki væri veruleg hætta á
faraldri.
Þeir sögðust þó ekki geta útilokað að fugla-
flensuveiran hefði stökkbreyst í hættulegra af-
brigði, sem bærist á milli manna, fyrr en nið-
urstaða rannsóknarinnar lægi fyrir í lok
vikunnar.
Fuglaflensu-
smit milli
manna?
Taílensk kona smitaðist
líklega af dóttur sinni
Genf. AFP.
ÖRYGGIS- og samvinnustofnun Evrópu
(ÖSE) telur nauðsynlegt að á annað hundrað
eftirlitsmanna fari á hennar vegum til
Bandaríkjanna til að fylgjast með fram-
kvæmd forsetakosninga þar í landi 2. nóv-
ember nk. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu
sem fulltrúar ÖSE hafa samið í kjölfar vett-
vangsferðar til Washington fyrr í þessum
mánuði.
Skýrsluhöfundar mæla með því að sér-
fræðinganefnd verði í Bandaríkjunum í fjór-
ar til fimm vikur og fylgist með aðdraganda
og framkvæmd kosninganna. Að auki verði
síðan sendir 100 eftirlitsmenn til nokkurra
staða í Bandaríkjunum og myndu þeir hafa
eftirlit með framgangi kosninganna á sjálfan
kjördaginn.
Fram kemur í skýrslunni að ÖSE-þingið í
Strassborg hafi einnig lýst yfir þeim ásetn-
ingi sínum að senda eftirlitsmenn til Banda-
ríkjanna og því ljóst að tala eftirlitsmanna
verður vel á annað hundrað.
Hefur ekki gerst áður
Urður Gunnarsdóttir, talsmaður ODIHR,
lýðræðis- og mannréttindastofnunar ÖSE,
sagði í samtali við Morg-
unblaðið að menn hefðu
ekki átt von á því að svo
margir yrðu sendir á veg-
um ÖSE til að hafa eftirlit
með bandarísku forseta-
kosningunum. „Við héldum
að það yrðu færri. En það
hefur verið ákveðið að
senda þetta marga,“ sagði
hún.
Ljóst er að það mun
vekja talsverða athygli að svo margir fulltrú-
ar ÖSE fylgist með kosningunum. „Það hef-
ur ekki gerst áður,“ sagði Urður, „en það er
hins vegar lögð aukin áhersla á það hjá ÖSE
að skoða kosningar í þróuðum lýðræð-
isríkjum [eins og Bandaríkjunum].“
Sagði Urður að erfiðleikarnir sem komu
upp við framkvæmd forsetakosninganna fyr-
ir fjórum árum hefðu beint kastljósinu að
þeim vandamálum sem geta komið upp jafn-
vel í þróuðum lýðræðisríkjum.
Síðan þá hafa bandarísk yfirvöld gripið til
ýmissa ráðstafana, m.a. lagasetningar, í því
skyni að tryggja úrbætur en í ÖSE-
skýrslunni nú er hins vegar lýst efasemdum
um að þær aðgerðir muni endilega hafa áhrif
í forsetakosningunum nú. Lagasetningin hafi
að vísu gengið hratt og vel í gegnum Banda-
ríkjaþing en seint hafi gengið að skipa nefnd
sem aðstoða á ríki Bandaríkjanna við fram-
kvæmd kosninga, sem aftur hafi valdið því
að fjárveitingar fengust ekki tímanlega til að
ganga í þær úrbætur sem þurfti til, s.s. að
skipta um kosningavélar o.s.frv.
Óttast að upp komi vandamál
Má raunar greina af skýrslunni að sá
möguleiki er fyrir hendi, að mati ÖSE, að
ýmislegt komi upp á rétt eins og fyrir fjór-
um árum þegar úrslit forsetakosninganna
réðust í raun fyrir Hæstarétti Bandaríkj-
anna.
„Við erum ekki þarna að segja neitt nýtt,
mönnum hefur verið kunnugt um þá van-
kanta sem á kosningakerfinu hafa verið,“
segir Urður Gunnarsdóttir. „Og við erum
ekki að spá því að eitthvað komi uppá nú,
aðeins að benda á að ákveðin hætta sé fyrir
hendi á því að það rísi deilur um tiltekin at-
riði.“
ÖSE fylgist með framkvæmd forsetakosninga í Bandaríkjunum
Á annað hundrað í kosningaeftirlit
Ekki er talið öruggt að lagasetning um ýmsar úrbætur hafi áhrif nú
Urður
Gunnarsdóttir
MJÖG hátt olíuverð mun koma niður
á hagvexti í heiminum og framundan
er mikil óvissa vegna svæðisbundinna
átaka og erfiðleika olíuframleiðenda
við að anna vaxandi eftirspurn. Þann-
ig meta margir sérfræðingar á olíu-
markaði stöðuna nú en olíuverð fór í
fyrsta sinn yfir 50 dollara fatið í New
York í fyrradag.
„Þetta eru slæm tíðindi,“ sagði
Joaquin Almunia, sem fer með efna-
hags- og peningamál í framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins, ESB.
„Ef olíuverðið verður á þessum nót-
um á næstu mánuðum mun evrópskt
efnahagslíf líða fyrir það. Hagvöxtur
mun minnka og verðbólga aukast.“
Undir þetta taka aðrir sérfræðingar
og benda á, að verðhækkunin muni
ekki aðeins koma fram í auknum
kostnaði við samgöngur, heldur einn-
ig í almennu vöruverði.
Þótt olíuverðið sé nú það hæsta,
sem það hefur verið síðan ný verð-
miðun var tekin upp fyrir rúmum 20
árum, er það samt miklu lægra en
það var hæst í síðari olíukreppunni
1981. Þá fór olíufatið í 42 dollara en
það samsvarar 75 dollurum nú. Sér-
fræðingar eru þó sammála um, að
upp sé runnið nýtt skeið mjög hás ol-
íuverðs.
Anna ekki vax-
andi eftirspurn
Frá árinu 1995 þegar mikill upp-
gangur hófst í efnahagslífi Kína og
Indlands hefur verð á olíu og öðrum
hráefnum hækkað verulega í takt við
vaxandi eftirspurn. Sem dæmi má
nefna, að það, sem af er þessu ári,
hefur eftirspurnin eftir olíu aukist um
3,2% eða helmingi meira en búist
hafði verið við. Nicholas Sarkis, for-
stöðumaður arabískrar rannsókna-
stofnunar í olíumálum, segir, að á
sama tíma eigi framleiðendur erfitt
með að vinna meiri olíu og spenna fari
vaxandi á viðkvæmum svæðum. Þar
við bætist síðan spákaupmennska og
óvissa um olíubirgðir í jörðu.
Antoine Brunet, hagfræðingur hjá
HSBC-bankasamsteypunni, spáir
því, að olíuverðið muni fara í 60 doll-
ara fatið fyrir lok næsta árs og hugs-
anlega fyrr. Þess vegna sé það
brýnna en nokkru sinni fyrr að þróa
nýja orkugjafa.
Spáir nýrri kreppu
„Gömlu iðnríkin, sem hafa vanist
ódýrum hráefnum, verða að búa sig
undir verulegar verðhækkanir. Þau
munu neyðast til að koma í veg fyrir
óþarfa bruðl vegna þess, að ný olíu-
kreppa er á næsta leiti,“ sagði
Brunet.
Hækkunin á olíuverði olli óróa á
fjármálamörkuðum í gær og einkan-
lega í Asíu. Féll gengi japanska jens-
ins mikið gagnvart dollara og evru en
Japanir eru mjög viðkvæmir fyrir
breytingum á olíuverðinu þar sem
þeir flytja alla sína olíu inn.
Sérfræðingar telja að
olíuverð verði áfram hátt
Sumir óttast olíu-
kreppu og spá því
að verðið fari í 60
dollara á næsta ári
París, London. AFP.