Morgunblaðið - 29.09.2004, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SVEITARFÉLÖGIN á Íslandi
hafa lengi búið við óviðunandi afkomu
og fer fjarri að það ástand sé bundið
við minnstu sveitarfélögin. Taprekst-
ur og skuldasöfnun er veruleiki sveit-
arfélaga af öllum stærðum og gerð-
um. Aukning skulda hefur að
undanförnu verið á bilinu 3–5 millj-
arðar á ári, t.d. tæpir 8 milljarðar
samtals sl. tvö ár. Er það nokkuð í
takt við aukningu heildarskulda
sveitarfélaganna uppá um 35 millj-
arða samtals sl. 11 ár. Varðandi sam-
anburð milli ára ber þó að hafa í huga
að reikningsskilaaðferðum var breytt
upp úr 2000.
Þingmenn Vinstri-grænna hafa
ítrekað reynt að vekja athygli á þess-
um vanda og lagt til úrbætur í þeim
efnum, því miður með litlum árangri.
Gætt hefur ótrúlegs tómlætis um af-
komu sveitarfélaganna, ekki síst í
ljósi þess að á undanförnum árum
hafa veigamiklir velferðarmálaflokk-
ar færst þangað.
Lengt í hengingarólinni
Í stað aðgerða hefur gætt tilhneig-
ingar af hálfu ríkisvaldsins til að
hvetja menn til að lengja í henging-
arólinni með sölu eigna. Enginn vafi
er á því að um meðvitaða pólitík er að
ræða. Einkavæðingarsinnar líta til
þess með velþóknun að sveitarfélögin
sjái iðulega engin önnur úrræði en að
selja verðmætar félagslegar eignir
sem þó eru sveitarfélaginu bráðnauð-
synlegar til að veita undirstöðuþjón-
ustu. Þetta lagar bókhaldið tíma-
bundið en verður svo dýrara og þar
með staðan verri til lengri tíma litið.
Við nýjar framkvæmdir eru að-
stæður yfirleitt þannig að aðeins er
um tvennt að ræða; viðbótarlántöku
til að fjármagna fjárfestingarnar eða
semja um að þær fari fram í svokall-
aðri einkaframkvæmd. Þ.e. að einka-
aðili byggi, reki og jafnvel eigi um
aldur og ævi viðkomandi eign og
sveitarfélagið borgi síðan árlega
leigu. Yfirgnæfandi líkur eru á því að
einkaframkvæmd reynist dýrari leið
þegar upp er staðið. Fyrir því er sú
einfalda meginástæða að í einka-
rekstrinum ætla menn sér arð sem
þeir taka út árlega. Ekki er þó síður
alvarlegt að þessi aðferð bindur sveit-
arfélagið á klafa langtímasamninga
sem hafa að lokum í för með sér auk-
inn kostnað og geta einnig kostað erf-
iðleika við að ná fram ýmsum fé-
lagslegum og faglegum markmiðum.
Fyrir nokkru áttu sveitarfélög á
Vestfjörðum í miklum erfiðleikum.
Þá datt ríkisstjórninni það snjallræði
í hug að kaupa af þeim verðmætustu
sameiginlegu eign þeirra, Orkubú
Vestfjarða, vel rekna og þarfa stofn-
un sem sá Vestfirðingum fyrir raf-
magni á hagstæðu verði. Í batnandi
og sterkum fjárhag Orkubúsins gátu
verið fólgnir miklir framtíðarmögu-
leikar fyrir Vestfirðinga. Þeir urðu
engu að síður að sjá á eftir þessu gull-
eggi sínu til að fleyta sér áfram. Svip-
uðu máli gegnir víðar. Má nú síðast
nefna Vestmannaeyinga sem fyrir
stuttu seldu veitur sínar og eru nú
lagðir af stað í aðra umferð eignasölu,
þ.e. sölu fasteigna bæjarins til ut-
anaðkomandi eignarhaldsfélags.
Ekki höfum við þá trú að það sé ein-
lægur vilji forsvarsmanna Vest-
mannaeyjakaupstaðar heldur þvert á
móti að neyðin hreki menn út í að-
gerðir af þessu tagi. Það er umhugs-
unarefni að eftirlitsnefnd með fjár-
málum sveitarfélaganna skuli taka
slíkar aðgerðir góðar og gildar. Er
opinberri eftirlitsnefnd stætt á því að
leggja slík skammtímasjónarmið til
grundvallar starfi sínu? Hvernig rétt-
lætir nefndin það að leggja blessun
sína yfir aðgerðir til
meintrar lausnar á
fjárhagsvanda sveitar-
félaga sem þýða að eft-
ir 15–20 ár, jafnvel fyrr,
verður afkoman að
öðru óbreyttu enn þá
verri en ella?
Pólitíkin undir, yfir
og allt um kring
Ofan í fyrrgreindar að-
stæður er nú farin í
gang opinber áætlun
um stórfellda samein-
ingu sveitarfélaganna.
Nátengd eru áform um að færa yfir
til þeirra enn aukin og mjög út-
gjaldafrek verkefni, s.s. á sviði heil-
brigðismála og umönnunar aldraðra.
Minna heyrist af þeim tekjum sem
sveitarfélögin eiga að fá til að mæta
hinum nýju verkefnum. Minnst hefur
þó heyrst af aðgerðum til að lagfæra
núverandi stöðu þeirra sem auðvitað
er brýnasta verkefnið. Furðu sætir
hversu þögulir og þolinmóðir sveit-
arstjórnarmenn hafa verið við þessar
aðstæður.
Enginn vafi er að óviðunandi af-
koma sveitarfélaganna skapar stór-
fellda hættu hvað snertir framtíð-
arhorfur samábyrgs
velferðarsamfélags á Íslandi. Þá er
ljóst að bág afkoma sveitarfélaganna
er einn mesti Akkilesarhællinn í
byggðalegu tilliti. Félagshyggjufólk
og áhugafólk um jafnvægi í byggða-
þróun verður að láta þessa hluti til sín
taka. Skattalækkunaráform rík-
isstjórnarinnar koma svo eins og
skrattinn úr sauðarleggnum. Sé rík-
issjóður aflögufær um skatttekjur,
sem verulega má efast um, væri þá
ekki nær að þær tekjur færðust
a.m.k. að verulegu leyti yfir til sveit-
arfélaganna til að bæta afkomu
þeirra? Ætla sveitarstjórnarmenn
ekki að minna á tilveru sína í
tengslum við þessa skattaumræðu,
eða hvað?
Vinstrihreyfingin – grænt framboð
mun hafa það eitt af sínum forgangs-
verkefnum á komandi þingi að knýja
fram umræður og vonandi aðgerðir
til úrbóta í fjármálum sveitarfélag-
anna. Við núverandi ástand verður
ekki lengur unað.
Sveitarfélögin svelt til hlýðni
Steingrímur J. Sigfússon og
Jón Bjarnason fjalla um vanda
sveitarfélaganna
’Í stað aðgerða hefurgætt tilhneigingar af
hálfu ríkisvaldsins til að
hvetja menn til að
lengja í hengingarólinni
með sölu eigna.‘
Steingrímur J.
Sigfússon
Steingrímur er alþingismaður
og formaður VG.
Jón er alþingismaður og situr
í fjárlaganefnd Alþingis.
Jón
Bjarnason
ÞAÐ VAR sólríkur mánudags-
morgunn fyrir utan gluggann minn
þegar útvarpstækið vakti mig. Ég
teygði út armana, kastaði kveðju á
köttinn sem lá við hlið mér og gladd-
ist yfir að vera vöknuð
tímanlega aldrei þessu
vant. Þar sem ég hafði
nægan tíma ákvað ég
að njóta sængurinnar
örlítið lengur og hlusta
á útvarpið með kett-
inum. Það var lítil
hætta á að sofna aftur,
þar sem ég hafði valið
Kiss FM til að vekja
mig þennan morg-
uninn. Síbyljan svín-
virkaði í þeim tilgangi
en það hafði klassíska
stöðin ekki gert þrátt
fyrir að vera annars mjög ágæt. Mér
til mikillar gleði bárust gamalkunnir
tónar úr tækinu, upphafið að laginu
No Diggity, sem var vinsælt fyrir
um átta árum. Tónarnir rifjuðu upp
fyrir mér notalegar stundir frá þeim
tíma er ég hafði nýlokið bílprófinu
og ók Laugaveginn aftur og aftur á
bílnum hans pabba, líkt og herfor-
ingi, með aðra hönd á stýri. Ég varð
dálítið undrandi yfir að heyra þetta
gamalt lag á útvarpsstöð sem þess-
ari, en lífið er jú sífellt að koma
manni á óvart.
En viti menn! Þegar líða tók á lag-
ið kom í ljós að þetta var endurunnin
tónlist, en þannig er jú annað hvert
lag sem nær vinsældum í dag. Við-
lagið var sungið af einhverri rapp-
ararödd, síendurtekin setningin;
„All I wanna do is just hit the pussy,
hit the pussy, hit the pussy.“ Ég
hrökk upp í rúminu og vissi ekki
hvaðan á mig stóð veðrið. Hvort sem
túlka mætti textann
sem „Allt sem ég vil
gera er að lemja kött-
inn“ eða … eitthvað
annað, þótti mér boð-
skapurinn síður en svo
góður. Ég blátt áfram
reiddist út í fjölmiðilinn
í útvarpsvekjaranum
mínum fyrir að tala
svona niðrandi til mín.
Það er í raun ekki að
undra þótt maður heyri
sögur af hópnauðg-
unum í bekkjarpartíum
á grunnskólastigi og að
munnmök séu aðgangseyririnn sem
stelpur borgi inn á samkomur í
heimahúsum. Börn læra það sem
fyrir þeim er haft og aðaluppaland-
inn, sjónvarpstækið, gefur þau skila-
boð í máli og myndum að ungar
stelpur eigi að vera fáklæddar,
hressar og til í tuskið. Strákar, eigi
að vera yfirvegaðir og töff, með
þessa tegund af stelpum dillandi sér
í kringum. Það fer heldur ekki á milli
mála að í tónlistarheiminum er verið
að fjalla um eignarhald á kvenfólki.
Gott dæmi má finna í texta rapp-
arans 50 Cent, sem kom og hélt tón-
leika fyrir okkur í sumar; „Man this
hoe you can have her, when I’m done
I ain’t gon keep her. Man bithches
come and go, every nigga pimpin
know.“ Þegar maður hlustar á lagið
greinir maður þó aðallega bara við-
lagið; „I don’t know what you heard
about me … that I’m a motherfuck-
ing P-I-M-P.“ Lokaorð textans eru
hins vegar; „They say I talk a lil fast,
but if you listen a lil faster I ain’t got
to slow down for you to catch up,
BITCH.“
Heyra má háværar raddir um það
að unglingadrykkja, ruslfæði og
hreyfingarleysi séu að rústa kyn-
slóðinni sem erfa skal landið. Vissu-
lega eru þetta vandamál, en mér
þykir nærtækara að líta á hvað er að
móta hugarfar og sjálfsmynd þess-
ara ungmenna. Persónulega skil ég
krakka vel að kjósa heldur að horfa
á myndefni í bland við tónlist í stað
þess að horfa á skjáleikinn á þeim
tímum sem sjónvarpsstöðvarnar
hafa ekki upp á neitt annað að bjóða.
Klámvæðingin læðist inn á hvert
heimili í gegnum fjölmiðlana, Netið,
útvarp og sjónvarp … og auðvitað er
smáinnskot alltaf í smáauglýsingum
dagblaðanna þar sem sagt er frá
heitum stelpum sem bíða óþreyju-
fullar eftir að fá að tala við þig, ef þú
bara hringir í þetta símanúmer.
Það er hálfkaldhæðnislegt að
hugsa til þess að kvikmyndir eru rit-
skoðaðar af kvikmyndaeftirliti sem
gefur fyrirmæli um hvaða aldurs-
hópum sé ekki hollt að horfa á við-
komandi kvikmynd, þar sem hún
innihaldi ofbeldi eða klám í vissum
mæli. Greinar í dagblöðum og tíma-
ritum fá einnig sína ritskoðun því
þar má heldur ekki láta allt flakka.
Þó eru þessar tegundir fjölmiðla
eitthvað sem fólk velur sér að skoða.
Síbyljan hins vegar, sem dynur á
landanum í verslunum, veitinga-
húsum, líkamsræktarstöðvum og
víðar – og sest þar af leiðandi einna
helst í undirvitund fólks, virðist
harla lítið ritskoðuð.
Þessi þróun er engu líkari en verið
sé að sletta saur á jafnréttisbarátt-
una. En hvað skal gera? Á að banna
þá músík og það trend sem nær vin-
sældum úti í hinum stóra heimi, hér
heima á litla Íslandi? Nei, varla er
það hægt. Þegar einhver dirfist að
minnast á þessa hluti er einfaldasta
leiðin sú að púa viðkomandi niður og
ásaka hann um tepruskap. Minna á
ágæti málfrelsis og frjálsra fjöl-
miðla. Ef til vill er líka talað fyrir
daufum eyrum hvort eð er því að
undanförnu virðist þjóðinni líka hafa
verið meira umhugað um hver á fjöl-
miðilinn, hver má eiga fjölmiðilinn
og hver á að eiga fjölmiðilinn, heldur
en hvaða boðskap hann færir.
Á hvað ertu að hlusta?
Klara Helgadóttir fjallar
um slæmt tungutak í
dægurlagatextum
’Heyra má háværarraddir um það að ung-
lingadrykkja, ruslfæði
og hreyfingarleysi séu
að rústa kynslóðinni
sem erfa skal landið.‘
Klara Helgadóttir
Höfundur er félags- og fjölmiðla-
fræðinemandi við Háskóla Íslands.
FÁTT ER nú rætt meira en launa-
deila kennara og verkfall það sem nú
stendur yfir. Sitt sýnist hverjum.
Undirrituð vill í þessu greinarkorni
reyna að varpa örlitlu ljósi á þann
þátt deilunnar sem
kennarar eru hvað
ósáttastir við.
Ég er kennari í fullu
starfi með 30 ára starfs-
reynslu. Við undirritun
síðustu samninga hafði
ég umsjón með 20
barna bekk og sinnti
auk þess enskukennslu
yngri barna og var með
fagstjórn í þeirri grein.
Á þessu tímabili sem
liðið er varð ég sextug
og kennsluskylda mín
minnkaði þar af leið-
andi samkvæmt kjara-
samningi en jafnframt
ber mér að sinna
auknum faglegum
störfum innan skólans
og hafa lengri viðveru
en áður.
Nú kemur að því ótrúlega klúðri
sem þessir samningar eru gagnvart
mér og öðrum í minni stöðu. Þegar
kennsluskyldan minnkaði varð ég að
velja á milli þess að vera með umsjón-
arbekk eða sinna eingöngu fag-
kennslunni. Í báðum tilfellum var um
eins launaflokks lækkun að ræða. Nú
spyr kannski einhver, af hverju gat
konan ekki sinnt þessu eins og áður?
Jú, heilsan og þrekið hefði jafnvel
leyft það en þá hefði ég þurft að
kenna fimm kennslustundir frítt á
viku án nokkurrar viðbótargreiðslu.
Mér finnst ekki ásættanlegt að kenna
frítt yfirvinnuna. Einhver kann að
spyrja hvaða faglegu störf eru þessir
kennarar alltaf að tala um? Í mínu til-
felli hef ég setið í matsnefnd skólans,
eineltisteymi, haft umsjón með nýj-
um kennara og er nú í ritstjórn
starfsmannahandbókar. Allt eru
þetta störf sem bæst hafa við störf
kennarans undanfarin
ár. Þetta eru frum-
kvöðlastörf innan skól-
anna því verið er að
móta stefnu hvers skóla
í eineltismálum, taka út
starf skólans, setja
markmið, finna leiðir til
úrbóta o.s.frv. Eftir
stendur að kaup mitt
lækkaði fyrst um einn
launaflokk og síðan
annan þegar ég skilaði
af mér tólf ára bekk á
samningstímabilinu og
tók við yngri bekk í um-
sjón sem er fámennari.
Bekkur með 20 nem-
endum og fleiri gefur
einn launaflokk, fækki í
bekknum getur það
kostað launaflokk.
Í kjölfar síðustu
samninga bundu margir vonir við
aukin laun í samræmi við endur-
menntun og gekk það eftir að nokkru
hjá sumum. Aðrir, eins og til dæmis
ég, voru ekki jafn heppnir. Við, sem
sóttum öll þau námskeið sem í boði
hafa verið og gáfu ákveðinn punkta-
fjölda sem safnaðist svo saman upp í
launaflokk, misstum alla okkar
punkta með einu pennastriki í síðustu
samningum.
Eftir síðustu samninga hafa laun
mín lækkað um tvo launaflokka,
margvísleg vinna hefur bæst við
starfið og fasta yfirvinnu ef í boði
væri þyrfti ég að vinna frítt allt að
fimm kennslustundum. Svona agnúa
verður að sníða af og stend ég fast
með samninganefnd kennara um að
lagfæra þurfi liði sem þessa.
Samkvæmt nýlegri könnun á laun-
um viðskiptafræðinga, er ég rakst á,
en þeir hafa sambærilegt nám að baki
og kennarar, eru laun mín miðað við
meðallaun þeirra u.þ.b. 63% en ein-
ungis 45% miðað við viðskiptafræð-
inga með 30 ára starfsreynslu. Er
þetta ásættanlegt?
Kjaramál kennara
Margrét Pálsdóttir fjallar
um kjaramál kennara
’Mér finnst ekkiásættanlegt að
kenna frítt yfir-
vinnuna.‘
Margrét Pálsdóttir
Höfundur er grunnskólakennari
í Víðistaðaskóla.
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Jón Steinsson: „Það er engin
tilviljun að hlutabréfamarkað-
urinn í Bandaríkjunum er öfl-
ugri en hlutabréfamarkaðir
annarra landa.“
Regína Ásvaldsdóttir: „Eitt af
markmiðum með stofnun þjón-
ustumiðstöðva er bætt aðgengi í
þjónustu borgaranna.“
Jónas Gunnar Einarsson:
„Áhrifalaus og mikill meirihluti
jarðarbúa, svokallaður almenn-
ingur þjóðanna, unir jafnan mis-
jafnlega þolinmóður við sitt.“
Jakob Björnsson: „Mörg rök
hníga að því að raforka úr vatns-
orku til álframleiðslu verði í
framtíðinni fyrst og fremst unn-
in í tiltölulega fámennum, en
vatnsorkuauðugum, löndum...“
Tryggvi Felixson: „Mikil
ábyrgð hvílir því á þeim sem
taka ákvörðun um að spilla
þessum mikilvægu verðmætum
fyrir meinta hagsæld vegna
frekari álbræðslu.“
Stefán Örn Stefánsson: „Ég
hvet alla Seltirninga til kynna
sér ítarlega fyrirliggjandi
skipulagstillögu bæjaryfirvalda
...“
Gunnar Finnsson: „Hins vegar
er ljóst að núverandi kerfi hefur
runnið sitt skeið og grundvall-
arbreytinga er þörf...“
Eyjólfur Sæmundsson og
Hanna Kristín Stefánsdóttir:
„Öryggismál í landbúnaði falla
undir vinnuverndarlög og þar
með verksvið Vinnueftirlitsins.“
Jakob Björnsson: „Með þvílík-
um vinnubrögðum er auðvitað
lítil von um sættir.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Því eru gráður LHÍ að inntaki
engu fremur háskólagráður en
þær sem TR útskrifaði nemend-
ur með, nema síður sé.“
María Th. Jónsdóttir: „Á land-
inu okkar eru starfandi mjög
góðar hjúkrunardeildir fyrir
heilabilaða en þær eru bara allt
of fáar og fjölgar hægt.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar