Morgunblaðið - 29.09.2004, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐ Jón Steinar höfum hvorki
verið neinir sérstakir samstarfs-
menn, né hafa leiðir okkar legið
tiltakanlega oft sam-
an. Ég hef fylgst með
frásögnum af mál-
flutningi hans svo og
skrifum hans frá upp-
hafi en þó meir í
seinni tíð – einkum
þessum innrömmuðu
stuttu – og iðulega
hef ég verið honum
algjörlega ósammála.
En ég neita því ekki
að mér þótti lögmað-
urinn bregða brand-
inum fimlega og ég
dáðist að þeim sann-
færingarkrafti sem lá að baki orða
hans. Hann tvínónaði ekkert við
að segja skoðun sína og lá aldrei á
afstöðu sinni. En meginþunginn í
pólitískri vörn og sókn Jóns Stein-
ars snerist um mál tengd ein-
staklingum og skjólstæðingum
hans. Hann ræddi ekki þjóðmál
sem slík, ekki afstöðuna til ESB
eða kvótakerfisins, nema það væri
tengt málsvörn hans fyrir ein-
hvern einstakling. Jafnvel hin
óvægasta málsvörn var persónu-
leg. Hann var alltaf fyrst og
fremst lögmaður, þótt hann tæki
afstöðu til pólitískra
ágreiningsefna.
Þessi greinarskrif
hans um stjórn-
málamenn og pólitísk
ágreiningsmál hafa
orðið til þess að því
hefur verið haldið
fram í opinberri um-
ræðu, að þar með sé
Jón Steinar óhæfur
sem hæstaréttardóm-
ari.
Ég leitaði einu
sinni til hans um vörn
í máli sem skipti mig
og fjölskyldu mína afar miklu.
Ásakanirnar voru alvarlegar og
okkur var tjáð að margra ára
fangelsi lægi við. Okkur hafði ver-
ið sagt að málsvörn yrði erfið,
enda hafði lögreglan og saksókn-
araembættið meðhöndlað viðkom-
andi sakborning eins og hann væri
þegar sekur um alvarlegt a
Jón Steinar tók ljúflega þe
málaleitan að taka málið að
þótt honum bæri ekki til þe
siðferðisleg skylda, hvorki
kunningsskapar né annarr
tengsla. Hann flutti málið o
það með þeim glæsibrag að
sóknari treysti sér ekki til
áfrýja því. Hann sýndi það
rætt í þessu dómsmáli að þ
afburða lögmaður.
Eins og fyrr segir bar Jó
Steinari engin skylda til að
tíma í þetta mál, hann hafð
en nóg á sinni könnu. Honu
fannst hins vegar ákafi sak
araembættisins við að kom
Tilgátur ráði ekki för
Þröstur Ólafsson fjallar
um embættisveitingu
hæstaréttardómara ’Honum fannst hivegar ákafi saksók
araembættisins vi
koma sekt á viðko
andi einstakling m
þeim ólíkindum að
slíkt yrði að stöðv
Þröstur Ólafsson
A
ldraðir munu leggja
meira til samfélagsins
árið 2040 en þjónustu
við þá kostar og vegna
þess að þeir byggja af-
komu sína á uppsöfnuðum sjóðum
verða þeir óháðir hagsveiflum og
auka þar af leiðandi stöðugleikann í
hagkerfinu. „Þannig að ef að ein-
hvern tímann verður til eiginlegur
ástmögur fjármálaráðherra þá verða
það ellilífeyrisþegar framtíðarinn-
ar.“
Svona mæltist Ásmundi Stefáns-
syni ríkissáttasemjara í erindi sem
hann hélt á morgunfundi Trygginga-
stofnunar ríkisins í gærmorgun. Tit-
ill erindisins var: „Aldraðir – yfir-
stétt framtíðarinnar“.
Í erindinu kom m.a. fram að öldr-
uðum mun fjölga úr um 11% þjóð-
arinnar á þessu ári í tæplega 19% ár-
ið 2040. Er þá miðað við 67 ára aldur.
Um leið mun hlutfall vinnandi fólks
og ellilífeyrisþega breytast úr 6:1 í
3:1.
Axla ábyrgð á elliárunum
Ásmundur benti á að í nágranna-
löndum Íslands og að vissu marki
hér á landi væri rætt um að hin öra
fjölgun ellilífeyrisþega myndi smám
saman sliga fjárhag hins opinbera.
Sífellt færri vinnandi hendur þyrftu
að sjá fyrir sístækkandi hópi aldr-
aðra með þeim afleiðingum að sam-
félögin gætu ekki séð fyrir öldruðum
sem myndu búa við fátækt og lélega
heilbrigðisþjónustu. Þessari dökku
framtíðarsýn hafnaði Ásmundur á
afgerandi hátt.
Hann benti á að með lögum hefði
öllum verið gert að greiða til lífeyr-
issjóðs. Opinberir starfsmenn greiði
4% af launum sínum en atvinnurek-
andi 11,5%. Á almennum markaði
hefði verið samið um að launafólk
greiði 4% og atvinnurekandi 6% en
það hlutfall hækki upp í 8% á næstu
árum. Þá gefist fólki kostur á að
greiða í séreignasparnað allt að 4%
af tekjum sínum og atvinnurekandi
bætir síðan við 2%. Verulegur hluti
af launum fólks færu því til þess að
byggja upp lífeyrisréttindi sem það
nyti á elliárunum.
„Það sem við sjáum gerast er í
stuttu máli það að fólk á vinnumark-
aði er að axla fyrirfram ábyrgð á elli-
árunum,“ sagði hann.
Árið 2040 verði 50 ár liðin frá því
almennt var farið að greiða í lífeyr-
issjóð af öllum launum og frá 1999
sem dæmi að ef einstæður
isþegi fengi 140.000 í gr
mánuði féllu allar opinber
ingabætur niður, að grun
um undanskildum. Af 140.0
um fengi ellilífeyrisþeg
rúmlega 37.000 krónur í e
en hið opinbera 103.000 kró
ars vegar vegna skerðing
eyris frá ríkinu og hins veg
skattgreiðslna. Raunverul
lagning væri því 74%. Engu
hækkuðu ráðstöfunartek
rúmlega 41%.
Leggja til tekjur
Samkvæmt útreikning
mundar, sem birtar eru í m
andi töflu, munu útgjöld r
aldraðra sem hlutfall af la
leiðslu því dragast verulega
stað þess að kostnaðurinn
0,6% af landsframleiðslu í
aldraðir leggja til um 2,5%
„Ég get ekki alveg sagt
svellgræði á gamla fólkin
þess að í rauninni þá vitum
nákvæmlega hvað aldraðir
hafi verið boðið upp á séreignasparn-
að með mótframlagi vinnuveitanda.
Þeir sem færu á lífeyri við 67 ára ald-
ur árið 2040 munu því hafa greitt til
lífeyrissjóðs af öllum sínum tekjum
og munu einnig hafa greitt í sér-
eignasparnað lungann úr sinni
starfsævi.
Tekjutenging dregur
úr ríkisútgjöldum
Ásmundur sagði að afleiðingin af
auknum sparnaði væri sú að í fram-
tíðinni fengju aldraðir mun hærri
greiðslur úr lífeyrissjóðum. Og þar
sem greiðslur úr almannatrygginga-
kerfinu væru tekjutengdar myndu
útgjöld ríkisins vegna þeirra lækka.
Tekjutengingin yrði til þess að þó að
fleiri aldraðir gerðu tilkall til
greiðslna úr almannatryggingum þá
yrðu útgjöld á hvern þeirra mjög
takmörkuð. Við bætist að ýmsar
greiðslur, sem aldraðir verða að inna
af hendi, væru einnig tekjutengdar.
Raunar sagði Ásmundur að engin
dæmi væru um jafn mikla tekjuteng-
ingu í skattkerfi landsins. Hann tók
Ellilífeyrisþegar framtíðarinnar horfa fram á br
Aldraðir koma til
leggja til samfél
Morgunbl
Ásmundur Stefánsson ríkissáttasemjari sagði ellilífeyrisþega ver
konar yfirstétt framtíðarinnar. Við hlið hans eru Karl Steinar Gu
forstjóri TR, og Ari Edwald, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnu
$
% 





& '
  
 F4!44 F - 
P! 4-4('-) 4$ 4 -/ * -
P! 4-4('-) 4$ 4 #
 N !4  
 - #! 4$ 4N  4!$  4NC!!
! 4
!! - 4  
7-4 C !  4$ 4 4#! 
()5
)( *()5

(+5
, (-5
1**/
L4C - 4 HLÚÐ AÐ NEISTANUM
Umfangsmikil íslensk kynningá vísindum og menningu; Ís-land – íss og elds, var sett í
fyrrakvöld í vísindahöllinni Déouv-
ert í París. Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir menntamálaráðherra opn-
aði sýninguna formlega, en með
henni voru þeir Renaud Donnedieu
de Vabres, menningarmálaráðherra
Frakka, og Xavier Darcos, aðstoð-
arráðherra þróunarsamvinnu og
franskrar tungu. Halldór Ásgríms-
son forsætisráðherra flutti ávarp við
opnunina, auk þess sem Sturla Böðv-
arsson samgönguráðherra afhjúpaði
mikinn ísjaka sem þjónar sem eins-
konar tákn sýningarinnar meðan á
henni stendur. Sturla flutti einnig
ávarp um kvöldið fyrir hönd Davíðs
Oddssonar utanríkisráðherra.
Þessi viðburður markar nokkur
þáttaskil í íslensku menningarlífi,
bæði vegna umfangs hans og þess
hversu vítt svið hann spannar. Um
er að ræða samfellda dagskrá í rúm-
ar tvær vikur á sviði vísinda, mynd-
listar, tónlistar, bókmennta, leiklist-
ar, kvikmynda og hönnunar. Að
þátttökunni koma fjölmargir vís-
indamenn, fræðimenn og listamenn
– auk fyrirtækja sem ásamt stjórn-
völdum gerðu viðburðinn mögu-
legan. Sérstaka eftirtekt vekur
hversu vel hefur tekist að virkja
virtar franskar stofnanir í þessu
sambandi, því viðburðirnir eiga sér
allir samastað á stöðum sem njóta
virðingar í frönsku samfélagi og eru
kjölfestan í þeirra eigin menningu.
Slíkt samstarf – eða staðsetning –
innan fransks menningarlífs er
ómetanleg, enda ljóst að það sem á
sér stað á virtum vettvangi fær bæði
á sig ákveðinn gæðastimpil auk þess
að vekja mun meiri eftirtekt.
Ekki þarf að fjölyrða um mikil-
vægi kynningar af þessu tagi fyrir
íslenska menningu. Hún þjónar ekki
einungis íslenskum hagsmunum í
Frakklandi, heldur einnig þeirri
gerjun hér innanlands sem nauðsyn-
leg er til að viðhalda frumkvæði og
sköpunarþrótti í því þekkingar- og
menningarsamfélagi sem hér hefur
þróast á síðustu áratugum. Fjöldi
þeirra einstaklinga sem sýna verk
sín og vinnu af þessu tilefni afhjúpar
bæði töluverða breidd og mikla
atorkusemi í íslensku þjóðlífi, sem
menningarlífið og þekkingarheimur-
inn þarf mjög á að halda ef hann á að
standa undir nafni til frambúðar.
Hingað til hafa tækifæri til að koma
því sem frumkvöðlar á sviði menn-
ingar og vísinda á Íslandi hafa skap-
að á framfæri erlendis oft verið af
skornum skammti og háð fjárhags-
legum annmörkum, en svo virðist
sem nú hafi tekist að lyfta því grett-
istaki sem þarf til að gefa góða og
upplýsandi mynd af því sem samtím-
inn hér á landi hefur upp á að bjóða.
Það er vonandi að sú reynsla sem
hefur orðið til við skipulagningu
þessa viðburðar eigi eftir að nýtast
til frekari landvinninga á fleiri víg-
stöðvum erlendis í framtíðinni; helst
þannig að drjúgur hluti þess sem til
sýnis er sé frumsköpun, sem auðvit-
að skilar sér best til baka inn í ís-
lenskan menningarheim. Því eins og
forsætisráðherra benti á í ávarpi
sínu er það „lífsnauðsyn að fámenn-
ar þjóðir eigi neistann eigi síður en
margmennar þjóðir“, en frumsköp-
un er auðvitað sá neisti er kyndir
undir bæði menningarlífi og sjálfs-
ímynd hverrar þjóðar.
EÐLILEG ÁKVÖRÐUN
Sú ákvörðun þingflokks fram-sóknarmanna í gær að velja
Kristin H. Gunnarsson alþingis-
mann ekki í nefndir á vegum þing-
flokksins við nefndakjör á Alþingi
er skiljanleg og eðlileg.
Kristinn H. Gunnarsson hefur á
undanförnum mánuðum tekið aðra
stefnu en þingflokkur Framsóknar-
flokksins. Hann hefur lýst andstöðu
við ýmis grundvallarmál, sem flokk-
urinn hefur staðið að í stjórnarsam-
starfinu við Sjálfstæðisflokkinn.
Þótt slíkt geti gerzt stöku sinnum á
stjórnmálaferli einstakra þing-
manna án þess að það hafi alvar-
legar afleiðingar er ljóst að í tilviki
Kristins H. Gunnarssonar var and-
staða hans við mál flokks og rík-
isstjórnar komin út fyrir þau mörk,
að aðrir þingmenn gætu sætt sig
við það að óbreyttu.
Samstarf í þingflokkum byggist
bæði á ákveðnum aga en líka á til-
litssemi gagnvart sjónarmiðum
annarra þingmanna.
Kristni H. Gunnarssyni er að
sjálfsögðu frjálst að hafa aðrar
skoðanir en sá þingflokkur, sem
hann hefur tilheyrt. Hann getur
hins vegar ekki búizt við því að geta
setið beggja vegna borðs, að njóta
góðs af því að teljast í hópi þing-
manna stjórnarflokka en leitast
jafnframt við að skapa sér sérstöðu
á vettvangi stjórnmálanna með and-
stöðu við eigin flokk og þá ríkis-
stjórn, sem formaður Framsóknar-
flokksins er nú í forsæti fyrir.
Einleikur af þessu tagi hefur
aldrei gengið upp fyrir einstaka
þingmenn á Alþingi. Fyrr eða síðar
verða þeir að taka ákvörðun um
hver staða þeirra er eða þá að aðrir
taka slíka ákvörðun fyrir þá. Og
söguleg reynsla sýnir, að þingmenn,
sem taka þá stefnu, sem Kristinn
H. Gunnarsson hefur tekið á und-
anförnum mánuðum, sitja sjaldnast
lengi á þingi eftir að svo er komið.
Þingflokkur Framsóknarflokks-
ins hefur nú tekið þá ákvörðun, að
Kristinn H. Gunnarsson geti ekki
gegnt trúnaðarstörfum fyrir flokk-
inn í nefndum Alþingis. Það er
ákvörðun sem auðvelt er að skilja.
Stjórnarflokkarnir hafa undan-
farna mánuði ekki getað litið á
þingmanninn, sem einn af stuðn-
ingsmönnum stjórnarflokkanna.
Þvert á móti hefur verið óhjá-
kvæmilegt að líta svo á, að þing-
mönnum stjórnarflokkanna hafi
fækkað um einn. Það breytir engu
um meirihluta ríkisstjórnarinnar á
Alþingi.