Morgunblaðið - 16.12.2004, Blaðsíða 33

„Ég lenti í málaferlum út af einni mynd í Geir-
finnsmálinu. Hún verður mér óneitanlega eftir-
minnileg. Það kom hingað þýsk leynilögga og átti
að leysa málið. Leyndin var svo mikil að það
mátti enginn sjá hann og ekki mátti taka myndir
af honum. Ég teiknaði mynd þar sem átti að af-
hjúpa leynilögguna og glæpakallarnir sátu á
bekk.“ Sigmúnd segir að sér hafi komið í koll
hvað hann leggur sig mikið eftir smáatriðum. „Ég
ætlaði að hafa hann í búningi og það sást í SS-
merki. Þetta var náttúrulega stærsti glæpur sem
framinn hefur verið á Íslandi! Það urðu málaferli
og ritstjórar Morgunblaðsins voru dæmdir en ég
slapp við dóm því það vantaði eftirnafnið mitt við
myndina. Fyrir rétti bar ég því við að á Íslandi
væri SS ekkert ljótt. Við ætum allt sem frá því
kæmi og leikmenn í fótbolta væru skreyttir SS-
merki. Ýmsar myndir í gegnum tíðina hafa
„hangið á brúninni“. Það er eins og gengur.“
Oft skammaður fyrir myndir
Sigmúnd segist oft hafa verið skammaður fyrir
myndir sínar. Stundum hafa þeir sem eru á mynd
hringt og í einu tilfelli hringdi faðir ráðherra og
„hundskammaði“ teiknarann. „Það er af því að
menn misskilja hlutina,“ segir Sigmúnd. „Þegar
ég teikna fólk er ekkert í mínum huga annað en
að sýna hvað það er að gera. Í mínum huga er
það í ákveðnu hlutverki. Það er alls ekki svo að
ég hafi eitthvað persónulegt út á fólk að setja.
Það er alveg sama hvar í flokki menn standa. Ég
er ekki flokksbundinn. Sumir tala um að ég leggi
í einelti, eins og þá Davíð Oddsson og Halldór
Ásgrímsson. Þetta er tóm vitleysa. Þó að þjóðin
sé lítil er alltaf eitthvað að gerast. Það er bara
þannig á Íslandi, hér í fámenninu, að sömu menn-
irnir eru svo áberandi. En að ég sé að teikna
mann til að gera honum eitthvað? Nei, þá væri
maður ekki í þessu fagi.“
Sigmúnd segir að karakterarnir séu ákaflega
miserfiðir. En hvað skiptir sköpum við teikningu
karakters?
„Það þarf að stúdera andlitið, en maður þarf
stundum svolítinn tíma til að átta sig á því hvað
gerir persónuna,“ segir Sigmúnd. „Verstir eru
þeir sem eru algerlega réttir beggja vegna, jafn-
hliða. Venjulega eru andlitshelmingarnir svolítið
sitt á hvað. Alltaf einhver skekkja. Ef maður
brosir upp í vinstra munnvik dettur augað niður
sömu megin og allt öfugt hinum megin.“
En skyldi teiknarinn eiga sér uppáhalds-
karaktera?
„Já, þeir sem leiða ríkisstjórnina hverju sinni
eru uppáhaldsleikararnir öðrum fremur. Svo
koma sérlega skemmtilegir menn inn á sviðið sem
setja lit á tilveruna, eins og Guðni Ágústsson. Það
er alltaf gaman að honum. Eiginlega sama hvað
hann segir, það er svolítið frábrugðið öðrum. Eins
er Össur Skarphéðinsson og þeir í stjórnarand-
stöðunni. Þeir kunna ekki orðið að segja nema
nei! Ég hugsa að þeir kunni ekki lengur að segja
já og veit ekki hvernig þeir fara að þegar þeir
mynda stjórn. Þeir vilja ekki einu sinni fá skatta-
lækkun!“
Það eru sögð vond örlög stjórnmálamanna að
lenda hvorki í grínþáttum né skopmyndum. Sig-
múnd segir það vissulega rétt að til séu þing-
menn, hinir mætustu einstaklingar, sem aldrei
komast á blað. Hvers vegna getur verið erfitt að
segja. „Menn hafa kvartað yfir því að ég teikni þá
ekki. Þeir vilja láta teikna sig. Ef þingmenn koma
til Vestmannaeyja þá koma þeir oftast við hér,
sama úr hvaða flokki þeir eru.“
Ætlar að halda áfram
Samningurinn sem gerður var í gær um mynd-
ir Sigmúnds nær frá árinu 1964 til ársloka 2004.
„Eftir það get ég safnað í önnur 40 ár,“ segir
Sigmúnd. „Ég ætla að halda áfram að teikna. Það
eina sem teiknarar þurfa að hafa áhyggjur af er
að verða skjálfhentir. Teiknarar geta enst von úr
viti og haldið áfram að hrella menn alveg fram á
grafarbakkann. Maður veit ekkert hvað bíður
manns.
Ég var svo lánsamur að lenda á blaði eins og
Morgunblaðinu þar sem maður hefur algjörlega
frjálsar hendur. Það er ekki haft samband nema
útaf einhverju sérstöku eins og peningamálum.
Aldrei til að ritstýra myndum. Margar þessar
myndir fylgja ekki neinni ritstjórnarstefnu, svo
langt því frá. Maður reynir að gera skil öllu sem
maður getur og sér.“
Hefur þú aldrei verið beðinn um að teikna
mynd af einhverju sérstöku fyrir blaðið?
„Nei, þeir hafa aldrei hringt og pantað mynd,
blessaðir karlarnir. Þeir eru ábygglega oft
skammaðir mín vegna en það er ekkert haft sam-
band vegna þess. Maður er gjörsamlega frjáls
eins og fuglinn. Styrmir Gunnarsson ritstjóri hef-
ur komið hingað með Árna Jörgensen fulltrúa rit-
stjóra en það hefur þá snúist um að spila á hljóð-
færi. Styrmir lærði að spila á píanó og Árni spilar
á gítar og ég grufla á orgel og hljómborð. Þeir
hafa gantast með að koma einu sinni á ári og að
við spilum saman. Það er ekki æft oft í þeirri
hljómsveit!“
handa við að undirbúa næstu mynd undir túss.
„Ég byrja vinnudaginn upp úr klukkan sex að
morgni alla daga, sunnudaga jafnt sem aðra.
Maður gerir ekki þrjár í dag eða þrjár á morgun.
Þetta er eins og á sem rennur. Það alversta sem
kemur fyrir mig er að fá svona truflun, eins og í
dag.“ Það er ekki laust við að blaðamaður fái svo-
lítið samviskubit af að heyra það. En hann er víst
ekki einn um að raska hrynjandi hins daglega lífs
Sigmúnds.
„Það er ekkert erfiðara en að setja aftur í gang
eftir sumarfrí. Vinnubrögðin eru svona hjá mér.
Ég verð helst að gera alltaf allt á sama tíma. Fá
hugmyndir á sama tíma og teikna á sama tíma.“
Það fer mikill tími hjá Sigmúnd í að lesa blöð,
hlusta á útvarp og horfa á sjónvarp því hann fisk-
ar hugmyndir í hringiðu þjóðlífsins. „Meðan ég
tússa get ég gert hvað sem er. Þá er ég með lítið
sjónvarp öðrum megin og útvarp hinum megin,
stillt á sitt hvora stöðina. Það þarf ekki nema eitt
orð til að opna fyrir hvað ég á að gera næst.
Textarnir geta verið miklu erfiðari en myndirnar.
Þegar maður kann að teikna er teikningin bara
vinna.“
Í myndum Sigmúnds er gjarnan fjöldi smáat-
riða og hann segir að þeir sem lesa myndmálið
læri fljótt að skilja þessi smáatriði. Sólgleraugun,
sem sjaldnast eru langt undan þegar Davíð Odds-
son á í hlut, tákna t.d. góðærið og bjartsýnina.
Þegar góðærið var sem mest dugðu ekki færri en
þrenn sólgleraugu!
Það er til marks um vægi mynda Sigmúnds í
Morgunblaðinu að sérstök ástæða þykir til að til-
kynna það ef hann fer í frí. Það á ekki við um
nokkurn annan starfsmann Morgunblaðsins. Sig-
múnd segir raunar að þetta sé gert til að létta
hringingum af starfsfólki blaðsins, því ella sé
mikið hringt til að spyrja hvers vegna myndina
vanti.
Teikningin varð aðalstarf
Sigmúnd segir að samskipti hans og Morgun-
blaðsins hafi byrjað í Surtseyjargosinu, sem hófst
í nóvember 1963. Franskir ævintýramenn á veg-
um blaðsins Paris Match urðu fyrstir til að stíga
á land í eynni og varð sú landganga efni fyrstu
myndar Sigmúnds í Morgunblaðinu 25. febrúar
1964. Sigurður Þórarinsson jarðfræðingur var í
hópi Íslendinga sem síðar gengu á land í Surtsey
og lentu í hrakningum. Í þeim atgangi týndi Sig-
urður rauðri skotthúfu, sem var einskonar ein-
kennistákn hans. Næsta mynd Sigmúnds var af
því þegar fiskar höfðu fundið húfu jarðfræðings-
ins. Fyrstu árin birtust tvær til þrjár myndir Sig-
múnds í hverri viku. Teikningin var þá aukavinna
hans með starfi við verkstjórn í frystihúsum í
Vestmannaeyjum.
Í Heimaeyjargosinu 1973 urðu þau tímamót að
Sigmúnd var fastráðinn við Morgunblaðið og
teikningin varð hans aðalstarf. Þannig má segja
að samskipti hans og Morgunblaðsins tengist á
vissan hátt eldsumbrotum í Vestmannaeyjum.
Sigmúnd er hugmyndaríkur og er uppfinn-
ingamaður. Margir kannast við sjálfvirkan sleppi-
búnað gúmbjörgunarbáta sem hann fann upp.
Hann segist hafa unnið að uppfinningum með-
fram öðru, bæði verkstjórn í frystihúsi og teikn-
ingunni. „Ég hef alltaf haft svo mikla unun af því
að hugsa,“ segir Sigmúnd. „Það vantaði eitthvað
betra og eitthvað öðruvísi og ég velti vöngum þar
til ég fann lausnir. Það er svo skrýtið með þessar
frumur í heilanum að það er hægt að fá þær til
að gera ýmislegt með því að þær fái eitthvað í
staðinn.“
En skyldi Sigmúnd þykja einhver mynd eft-
irminnilegri en aðrar í þessu safni tíu þúsund
mynda?
samtímans
Morgunblaðið/Sigurgeir
sson forsætisráðherra við undirritun samnings um kaup
stmannaeyjum í gær.
g-
ð
gudni@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 2004 33
F
asteignafélagið Stoðir hf.
kaupir af Reykjavíkurborg
sýningarskála í kjallara Að-
alstrætis 16, þar sem félagið
er að byggja hótel, á 160
milljónir króna. Borgin mun síðan leigja
húsnæðið til 25 ára. Í skálanum verður
sett upp sýning sögu fyrstu byggðar í
Reykjavík í tengslum við landnámsskála
sem fannst við fornleifarannsókn árið
2001. Fjármunir þeir sem borgin fær fyrir
söluna á skálanum verða nýttir til að setja
upp fyrirhugaða sýningu.
Samningur um kaupin var undirritaður
í skálanum, sem er í kjallara hótelsins, í
gær. Undir hann rituðu Kristín Jóhann-
esdóttir fyrir hönd Stoða, Steinunn Valdís
Óskarsdóttir borgarstjóri og Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir sem fer fyrir verk-
efnastjórn er undirbýr sýninguna.
Afhending eignarinnar fer fram 1. jan-
úar nk. og er gert ráð fyrir að vinnu við
smíði skálans ljúki 1. mars nk. Forsenda
samningsins er að Reykjavíkurborg leigi
húsnæðið í 25 ár. Tekur leigusamning-
urinn gildi 1. mars en þá er fyrirhugað að
hótelið verði opnað. Í samningnum eru
gagnkvæm ákvæði um fimm ára fram-
lengingu samningsins og ákvæði um for-
kaupsrétt borgarinnar á sýningarskál-
anum.
Tillaga borgarstjóra um að ganga til
samninga við Stoðir um sölu skálans var
samþykkt samhljóða á fundi borgarráðs 2.
desember sl.
Fyrr hægt að opna sýninguna
„Með kaupunum nú er húsnæðið í eigu
eins aðila og Reykjavíkurborg þarf ekki
að hafa áhyggjur af viðhaldi,“ sagði Stein-
unn Valdís Óskarsdóttir borgarstjóri í
samtali við Morgunblaðið í gær um ástæð-
ur þessa nýtilkomna fyrirkomulags.
„Þetta tryggir það að rústin kemst fyrr í
sýningarhæft ástand og við vonum að
hægt verði að opna skálann í lok næsta
árs eða í byrjun þarnæsta.“
Steinunn Valdís segir að það sé hagur
beggja aðila að eignarhaldið sé nú á einni
hendi. „Þetta er hagur okkar að því leyt-
inu að þetta kemst þá fyrr í notkun og fólk
getur fyrr notið sýningarinnar. Hagur
hótelsins verður sá að framkvæmdir hér
munu ekki raska því sem er að gerast uppi
[í hótelinu] heldur fylgja framkvæmda-
hraða hótelsins.“
Við blasti að loka rýminu
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir segir að
fjármunir til uppsetningar sýningarinnar
hafi ekki verið tryggðir fyrr en nú með
sölu skálans til Stoða. „Nú getum við farið
á fulla ferð því að við höfum fengið fjár-
magn inn í sýninguna sem ekki var tryggt
áður. Það má segja að það hafi alveg eins
blasað við að loka þessu hérna og bíða eft-
ir að í verkefnið kæmu einhverjir pen-
ingar.“
Ingibjörg Sólrún segir að upphaflega
hafi aðeins staðið til að byggja hótel á
reitnum og eru einmitt um þessar mundir
tíu ár síðan hún, þá borgarstjóri, vildi að
kannaðir yrðu möguleikar á framtíðarnýt-
ingu lóðarinnar. „Síðan finnst rústin við
fornleifarannsókn. Þannig að rústin er
ekki upphafið af þessu öllu heldur hótel-
byggingin. Þá stóðum við uppi með rúst-
ina og spurningin var hvernig við ættum
að nýta hana. Það eru auðvitað heilmiklir
fjármunir sem hafa farið í fornleifaupp-
gröftinn og þá þarf til þess að setja rúst-
ina í sýningarhæft ástand. Þeir peningar
voru ekki tryggðir. Það var búið að
tryggja fjármuni til að byggja [skálann]
en ekki til að setja upp sýningu.“
Morgunblaðið/Kristinn
Kristín Jóhannesdóttir frá Fasteignafélaginu Stoðum hf. og Steinunn Valdís Óskars-
dóttir borgarstjóri handsala samning um sýningarskála í kjallara Aðalstrætis 16.
Reykjavíkurborg selur Stoðum
sýningarskálann í Aðalstræti
Féð notað til að setja
upp sýningu um fyrstu
byggð í borginni
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir, formaður
verkefnastjórnar sem undirbýr sýninguna
í tengslum við rústirnar, segir að næsta
skref sé að ganga frá sýningarsalnum í
Aðalstræti sem nú sé aðeins fokheldur.
Fasteignafélagið Stoðir hf. mun sam-
kvæmt samkomulagi við borgina sjá um
þá framkvæmd og er áætlað að henni ljúki
1. mars nk.
„Síðan verður tekið ofan af rústinni og
hún verður þurrkuð og forvarin,“ segir
Ingibjörg Sólrún. „Á meðan verður unnið
að undirbúningi sýningarinnar,“ en búist
er við að hún verði opnuð í lok árs 2005
eða í byrjun árs 2006.
Gert er ráð fyrir að í sýningarrýminu
verði sett upp sýning um fyrstu byggð í
Reykjavík með vísun í þær minjar sem eru
að finna á staðnum, auk þess sem land-
námssögu Íslands verði gerði skil.
Ingibjörg Sólrún segir að margmiðl-
unartæknin verði mikið notuð til að sýna
lífið í Reykjavík fyrr á öldum, enda fáir
áþreifanlegir munir sem hægt er að sýna.
Ný sýningartækni verður því notuð til að
skapa það andrúmsloft og þær aðstæður
sem íbúar á svæðinu upplifðu á landnáms-
öld. „Rústin sjálf er aðalgripurinn hérna
og við notum hana til að sýna fólki hvern-
ig var lifað hér við landnám og á land-
námsöld. Á hverju fólkið lifði og hvernig
það lifði,“ útskýrir Ingibjörg Sólrún.
Mikil áhersla verður lögð á að sýna
hvernig umhverfið og náttúran leit út í
Reykjavík á landnámsöld. Hugmyndin er
sú að á skjám allt í kringum sýningar-
svæðið verði sýnt það „útsýni sem Ing-
ólfur og samtíðarmenn hans höfðu fyrir
augunum þegar þeir settust hér að,“ segir
Ingibjörg Sólrún. „Fólk getur þá horft í
kringum sig og séð gamla Reykjavík-
urstæðið.“
Útsýni Ingólfs
aði
kr-
og
s,
r
st
nn-
vo
l
g-
m
dr-
l-
–
tt-
i