Morgunblaðið - 13.01.2005, Blaðsíða 14

14 FIMMTUDAGUR 13. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
MARGT bendir nú til að kaflaskil
hafi orðið í umræðu um málefni Íraks
vestur í Bandaríkjunum. Svo virðist
sem margir stjórnmálaleiðtogar sem
og aðrir áhrifamenn hafi komist að
þeirri niðurstöðu að ögurstund muni
renna upp á árinu 2005, að öllu
óbreyttu sé útilokað að Bandaríkja-
stjórn getið haldið sömu stefnu í Írak
sökum ástandsins í öryggismálum,
vaxandi mótspyrnu gegn veru
Bandaríkjahers í landinu og hætt-
unnar á borgarastríði milli súnníta og
sjíta.
Athygli vekur að áhrifamenn í
Washington hafa nú tekið að ræða
opinskátt um þann möguleika að
fresta kosningunum sem fram eiga að
fara í Írak 30. janúar nk. En ekki vek-
ur minni athygli að ýmsir hafa nú tek-
ið að ræða í fyrsta sinn um það sín á
milli hvenær það kunni að vera orðið
tímabært að kalla bandaríska herinn
heim frá Írak, og hvernig eigi þá að
standa að því.
Óttast þróun eftir kosningar
Iyad Allawi, forsætisráðherra
írösku bráðabirgðastjórnarinnar,
viðurkenndi í fyrsta skipti á þriðju-
dag að ofbeldi á sumum svæðum í
Írak ylli því að ekki yrði hægt að
halda kosningarnar þar. Hann gerði
lítið úr vandanum en yfirlýsingin
markar engu að síður tímamót, menn
virðast nú byrjaðir að horfast í augu
við þá staðreynd að stór hópur Íraka
– þá ræðir einkum um svæði súnníta
vestan og norðan við Bagdad en talið
er að skæruliðar komi einkum úr röð-
um þeirra – muni ekki taka þátt í
kosningunum.
Súnnítar eru um 15–20% íbúa í
Írak (þ.e. arabískir súnnítar, Kúrdar
eru einnig af kvísl súnní-múslíma en
hér ræðir ekki um þá), réðu öllu í
landinu í tíð Saddams Husseins og
hafa síðustu mánuði haldið uppi öfl-
ugri andspyrnu gegn bandaríska her-
námsliðinu og íröskum samstarfs-
mönnum þeirra, bæði lögreglu og
her. Hafa skæruliðar heitið því að
reyna að koma í veg fyrir kosning-
arnar en þar munu sjítar í landinu án
efa fara með sigur af hólmi, enda um
60% íbúa landsins.
En þó að ofbeldisverk hafi mjög
færst í aukana í aðdraganda kosning-
anna bendir ekkert til að ástandið
muni batna neitt eftir kosningar og
raunar sagði Colin Powell, utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna, í sjón-
varpsviðtali á sunnudagskvöld að
hann hefði sérstakar áhyggjur af þró-
un mála í Írak eftir að kosningarnar
hefðu farið fram.
Eftir því var sömuleiðis tekið í síð-
ustu viku þegar Brent Scowcroft,
sem var þjóðaröryggisráðgjafi í for-
setatíð George Bush eldri, lét þau orð
falla að kosningarnar í Írak „myndu
alls ekki marka þau þáttaskil sem
vonast er til heldur kynnu þau að
valda því að átökin versnuðu“.
Sagði Scowcroft, sem er enn náinn
vinur og ráðgjafi Bush eldri og getur
ekki talist í hópi pólitískra andstæð-
inga George W. Bush Bandaríkjafor-
seta, að ástandið í Írak vekti spurn-
ingar um það hvort „við höfum okkur
á brott [frá Írak] á þessum tíma-
punkti“. Stöðunni núna mætti hugs-
anlega lýsa sem „borgarastríði á
byrjunarstigi“.
Samið verði við súnníta
Larry Diamond, fræðimaður við
Hoover-stofnunina sem í fyrra var
landstjóra Bandaríkjanna í Írak til
ráðgjafar, tekur í sama streng. Léði
hann máls á því í grein í The New
York Times að samið yrði um það við
leiðtoga súnníta að þeir myndu heita
því að taka þátt í kosningunum ef orð-
ið yrði við óskum þeirra um tíma-
bundna frestun þeirra.
Þetta er hið sama og álitsgjafinn
þekkti, Michael O’Hanlon, leggur til í
grein í The Washington Times sl.
sunnudag. Segir hann að tími sé kom-
inn til að sýna sveigjanleika, fresta
verði kosningunum um t.d. þriggja
mánaða skeið.
Má loks nefna að í leiðara The New
York Times í gær er tekið undir þær
raddir, sem hvatt hafa til þess að
menn hugleiði frestun kosninganna.
Allt bendi til að við núverandi að-
stæður muni súnnítar ekki taka þátt,
það þýði að sú ríkisstjórn (sjíta) sem
taki við í kjölfarið muni ekki njóta
trausts meðal súnníta, sem aftur auki
hættu á því að súnnítum og sjítum
lendi saman, þ.e. borgarastríð bresti
á í Írak. Ofbeldið í landinu hraði þess-
ari þróun, enda hefur það ekki ósjald-
an birst í formi árása skæruliða
súnníta á sjíta. Þessum hugmyndum
hafa Bush og ráðherrar í stjórn hans
hins vegar tekið fálega, er það mat
þeirra – a.m.k. enn sem komið er – að
uppreisnarmenn í Írak myndu túlka
frestun kosninganna sem sigur fyrir
sig og að slík ákvörðun myndi óhjá-
kvæmilega blása þeim kapp í kinn.
Viðurkenna raunar flestir álits-
gjafanna, sem hér hafa verið nefndir
til sögunnar, að þessi möguleiki sé
fyrir hendi.
En hugsanleg frestun kosninganna
er ekki eina spurningin sem sækir á
áhrifamenn í Washington um þessar
mundir. Þannig birtist sl. mánudag
fréttaskýring í The New York Times
þar sem rakin er sú breyting sem er
að verða á umræðu um veru Banda-
ríkjahers í Írak; hvenær sá tíma-
punktur kunni að renna upp að
Bandaríkin einfaldlega verði að kalla
her sinn burt frá landinu.
Tekið er fram í blaðinu að aðeins er
um umræðu eða vangaveltur að ræða
enn sem komið er, enginn sé farinn að
Kaflaskil í
umræðu um
Íraksmálin
Reuters
Íraskt barn fyrir framan veggspjald í miðborg Bagdad þar sem fólk er hvatt til að taka þátt í kosningunum 30. jan-
úar næstkomandi. Á veggspjaldinu stendur: „Til að sjá börnum okkar fyrir betra landi.“
Áhrifamenn í Washington hafa nú auknar áhyggjur
af gangi mála í Írak. Umræða er jafnvel hafin um
það hvort og þá hvenær tímabært verði að kalla
Bandaríkjaher heim. Davíð Logi Sigurðsson hefur
kynnt sér þessa umræðu.
Neitar frétt um íraskar sérsveitir
Washington. AFP.
DONALD Rumsfeld, varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, bar á þriðjudag til baka fregn þess efnis að
vestra væri rætt um að mynda sérstakar sveitir, skip-
aðar Írökum, sem fengju það verkefni að ráða af dög-
um eða handtaka leiðtoga uppreisnarmanna í Írak.
Fréttin um sérsveitirnar birtist í bandaríska viku-
ritinu Newsweek, á sunnudag. Segir þar, að áætlunin
sé kölluð „Salvador-kosturinn“ með tilvísan til þeirra
aðferða, sem stjórnvöld í El Salvador beittu gegn
uppreisnarmönnum í landinu á níunda áratugnum og
með stuðningi Bandaríkjastjórnar.
„Um það eru allir sammála, að þetta getur ekki
gengið svona fyrir sig í Írak,“ hefur tímaritið eftir
bandarískum herforingja. „Við verðum með ein-
hverjum hætti að taka frumkvæðið úr höndum upp-
reisnarmanna. Nú erum við í vörn og erum að tapa.“
Ríkisstjórn Ronalds Reagans studdi beitingu sér-
stakra sveita í El Salvador, sem drápu ekki aðeins
uppreisnarmenn, heldur einnig stuðningsmenn þeirra
og þá, sem taldir voru hliðhollir þeim. Segir News-
week, að margir bandarískir íhaldsmenn hafi talið
þessa aðferð mjög árangursríka þrátt fyrir blóðbað-
ið.
Í tímaritinu segir, að rætt sé um að bandarískir
sérsveitamenn þjálfi Íraka til að ráðast á uppreisn-
armenn súnníta og stuðningsmenn þeirra. Ekki sé þó
ljóst hvort eigi að drepa þá eða handtaka og flytja á
leynilegan stað til yfirheyrslu.
Fram kemur, að þessar sveitir muni líklega að
mestu verða skipaðar Kúrdum og sjítum.
Rumsfeld kvaðst ekki hafa lesið grein Newsweek
en sagðist kannast við frétt tímaritsins. Sagði ráð-
herrann að fréttin væri „þvættingur“. Rumsfeld vék
sérstaklega að þeim hluta fréttarinnar þar sem segir
að vera kunni að sérsveitir þessar muni jafnvel halda
inn í Sýrland í leit að uppreisnarmönnum. Kvaðst
hann ekki tilbúinn að ræða málið frekar þar sem
fréttin væri „tilbúningur“.
FÁTÆK börn í Taílandi hafa feng-
ið nasasjón af því hvernig auðugir
útlendingar eyða fríinu sínu, því að
fjögurra stjarna hótel á Phuket-
eyju hefur breytt fjórtán stórum
herbergjum sínum í skólastofur.
Um 350 börnum verður kennt á
hótelinu næstu mánuðina vegna
þess að skólinn þeirra eyðilagðist í
náttúruhamförunum annan dag
jóla. Nokkur barnanna eru hér með
kennara sínum.
Börnum kennt
á lúxushóteli
Reuters
LÁNARDROTTNAR í Parísar-
klúbbnum svokallaða samþykktu í
gær að veita þeim ríkjum, sem urðu
verst úti í náttúruhamförunum annan
dag jóla, greiðslufrest án skilyrða
óski þau eftir því.
Aðeins þrjú ríki – Indónesía, Sri
Lanka og Seychelleyjar – hafa óskað
eftir greiðslufresti. Gert er ráð fyrir
því að öllum afborgunum verði frest-
að um nokkra mánuði og hugsanlega
út þetta ár. Nítján auðug ríki eiga að-
ild að Parísarklúbbnum.
Indónesísk yfirvöld tilkynntu í gær
að allir erlendir hjálparstarfsmenn og
fréttamenn í Aceh-héraði yrðu að
skrá sig og gera grein fyrir öllum fyr-
irhuguðum ferðum sínum utan Banda
Aceh, höfuðstaðar héraðsins, og bæj-
arins Meulaboh. Embættismenn
sögðu að indónesísk yfirvöld kynnu að
vísa útlendingunum úr landi ef þeir
virtu fyrirmælin að vettugi. Ennfrem-
ur yrðu allir erlendir hermenn, sem
taka þátt í hjálparstarfinu í Aceh, að
fara þaðan innan þriggja mánaða, eða
um leið og neyðaraðstoðinni lyki.
Indónesískir embættismenn sögðu
að erlendu hjálparstarfsmennirnir
þyrftu að vera í fylgd hermanna
vegna hættu á árásum uppreisnar-
manna sem hafa barist í mörg ár fyrir
sjálfstæði Aceh-héraðs.
Viðvörunarkerfi á næsta ári
Fyrir náttúruhamfarirnar bannaði
Indónesíustjórn útlendingum að fara
inn í Aceh-hérað vegna sóknar stjórn-
arhersins gegn uppreisnarmönnun-
um. Eftir hamfarirnar var lýst yfir
vopnahléi í héraðinu og þúsundum
sjálfboðaliða og hermanna leyft að
fara þangað til að taka þátt í hjálp-
arstarfinu. Yfir 106.000 manns létu
lífið í hamförunum í Aceh og allt að
milljón manna missti heimili sín.
Indónesíustjórn hefur sakað að-
skilnaðarsinna í uppreisnarhreyfing-
unni GAM um skotárásir á hermenn
sem taka þátt í dreifingu hjálpar-
gagna í Aceh. GAM neitaði þessari
ásökun í gær og kvaðst ætla að standa
við vopnahlésyfirlýsinguna.
Talsmenn hjálparstofnana Samein-
uðu þjóðanna sögðu í gær að þeir
teldu ekki að fyrirmælin myndu
hindra hjálparstarfið í Aceh.
Vísinda-, mennta- og menningar-
málastofnun Sameinuðu þjóðanna,
UNESCO, skýrði frá því í gær að
stefnt væri að því að kerfi til að vara
við flóðbylgjum í Indlandshafi yrði
komið upp innan átján mánaða. Gert
er ráð fyrir því að kerfið kosti 30 millj-
ónir dollara, sem svarar 1,9 milljörð-
um króna.
Greiðslufrestur veittur
vegna hamfaranna
Banda Aceh. AP, AFP. ORÐRÓMUR er um það í
Danmörku, að Anders Fogh
Rasmussen forsætisráðherra
muni boða til nýrra þingkosn-
inga í næsta mánuði. Er það
haft eftir heimildum innan
stjórnarinnar. Er 8. febrúar
nefndur sem kjördagur.
Sagt er, að Anders Fogh
muni taka af skarið um þetta
eftir næstu helgi og Niels
Helveg Petersen, fyrrverandi
utanríkisráðherra og þing-
maður Radikale Venstre, tel-
ur líklegt, að orðrómurinn sé
réttur.
„Skoðanakannanir hafa ver-
ið samsteypustjórninni hlið-
hollar að undanförnu og því
eðlilegt, að Anders Fogh boði
til kosninga þegar hann hefur
byr í seglin,“ sagði Petersen.
Kjósa Dan-
ir í næsta
mánuði?
Kaupmannahöfn. AFP.