Morgunblaðið - 20.02.2005, Blaðsíða 12

H
ann man tímana
tvenna í Holly-
wood. Gat
fengið Taylor
og Burton til að
leika í myndum
sínum og núna
Roberts og
Law – án þess að hér sé verið að bera
þessi pör tveggja tíma saman, hreint
ekki. En Mike Nichols er búinn að
vera með puttann á púlsinum í Holly-
wood í heil fjörutíu ár og hefur sjald-
an eða aldrei notið eins mikillar virð-
ingar og hann gerir nú um mundir,
sérstaklega eftir hinn glæsta sigur
sem sjónvarpsþáttaröðin Angels in
America er talin hafa verið.
Leikhúsmaður á gríngrunni
„Ég er leikhúsmaður að upplagi.
Þess vegna gerist það oftar en ekki að
ég reyni að færa á hvíta tjaldið leik-
verk sem hreyft hafa við mér. Aðrir
kjósa að gera kvikmyndir úr skáld-
sögum, ég sæki í skáldabrunn leik-
hússins,“ segir þessi 73 ára gamli
kvikmyndagerðarmaður í samtali við
Morgunblaðið skömmu áður en nýj-
asta kvikmynd hans Closer var frum-
sýnd í kvikmyndahúsum í Bandaríkj-
unum seint á síðasta ári, en hún er nú
sýnd í Smárabíói, Regnboganum og
Borgarbíói á Akureyri. Og líkt og
flest, ef ekki allt, annað sem Nichols
hefur tekið sér fyrir hendur er hér
um hið merkilegasta verkefni að
ræða, kvikmyndagerð á bresku verð-
launaleikriti sem í senn hefur fengið
lof og valdið deilum.
Í fyrstu virðist valið svolítið lang-
sótt, að annálaður Hollywood-maður
skuli hafa valið sér ágengt breskt
leikverk sem fjallar á kaldhæðinn og
hispurslausan máta um þá meintu
ringulreið og firringu sem einkennir
samskipti kynjanna á mótum ald-
anna.
En þegar betur er að gáð kemur
þetta alveg heim og saman. Þannig er
að þrátt fyrir að um hádramatískt
verk sé að ræða er húmorinn beitt-
asta vopn og öruggasta vörn titilper-
sónanna; kaldhæðnin, baneitraðar
hæðnispillur sem þær senda sín á
milli, án umhugsunar eða iðrunar.
Skýringin liggur í því að verkið og
einnig handritið sjálft var skrifað af
manni sem á sér bakgrunn í hrein-
ræktaðri breskri grínhefð. Áður en
Patrick Marber gerðist virðulegt
leikritaskáld var hann nefnilega vin-
sæll grínisti, samdi og lék í geysivin-
sælum sjónvarpsþáttum í heimalandi
sínu; þáttum á borð við The Day
Today og Knowing Me Knowing You,
þar sem hann lék og samdi með Steve
Coogan, sem lék í 24 Hour Party
People og Around The World in 80
Days en er betur þekktur í grínheim-
inum sem maðurinn á bak við fjöl-
miðlastjörnuna Alan Patridge.
Svo vill til að rétt eins og Marber
hóf Nichols feril sinn í gríninu. Stofn-
aði grínflokkinn Compass á 6. ára-
tugnum ásamt leikkonunni Elaine
May og öðrum stúdentum við Chic-
ago-háskólann og síðan urðu þau tvö
eitt vinsælasta gríndúó vestanhafs á
þeim árum. Flestar myndir Nichols
eru gamanmyndir, hafa gamansaman
undirtón og eru gjarnan gráglettin
drama, eins og t.d. Closer.
„Ég skal segja þér það að hæfi-
leikaríkasta fólkið byrjaði í gríninu.
Ótrúlegasta fólk skal ég segja þér;
sjáðu bara Maggie Smith, Emmu
Thompson, Harold Pinter. Ég fann
strax til slíkrar samsvörunar með
Patrick, að við ættum margt sameig-
inlegt, skynjuðum dramað út frá
sams konar kómískum sjónarhornum
þess sem kýs að bregða því sem er of
flókið og alvarlegt undir spéspegilinn
til að geta skilið það betur.“
Samskipti kynjanna
Það var reyndar samstarfsmaður
Nichols til fjörutíu ára, framleiðand-
inn John Calley, sem fyrstur fékk þá
flugu í höfuðið að gera kvikmynd úr
þessu magnaða handriti Marbers
sem hann las fyrir einum sjö árum.
Þegar hann bar hugmyndina undir
höfundinn leist honum í fyrstu ekki á
að láta verk sitt í hendurnar á Holly-
wood-framleiðanda, í það minnsta
ekki fyrr en hann vissi fyrir víst hver
myndi leikstýra myndinni. Nokkrum
árum síðar sá Nichols verkið á
Broadway, hreifst mjög af því enda
var það um margt í ætt við þau leik-
verk er hann hefur undanfarið byggt
kvikmyndir sínar á, Wit og Angels in
America þar sem tekið er á afar við-
kvæmum viðfangsefni af kímni og
hugvitssemi.
„Ég hef lýst þessu áður og ætla
líka að gera það hér – væntanlega
hefur þetta hvort eð er ekki verið haft
eftir mér í öðrum íslenskum fjölmiðl-
um í ljósi þess að þetta er í fyrsta sinn
sem ég tala við íslenskan blaðamann
– samskipti kynjanna, dínamíkin milli
karla og kvenna sem leikverkið tekur
á er þungamiðja lífs okkar allra hér á
jörðu,“ segir Nichols áhugasamur og
laus við að virka eins og hann væri að
fara með einhverja tuggu sem hann
er orðinn þreyttur að þurfa að end-
urtaka enn og aftur.
„Þetta er það sem flestir brandarar
ganga út á, flestar skáldsögur fjalla
um, hvað mestöll tónlist kemur inná.
Það er – hvort sem okkur líkar betur
eða verr – það sem lífið snýst um.
Samskipti kynjanna er og verður
endalaus uppspretta fyrir okkur
listamennina, enda eru þau endalaust
áhugaverð.
Ég sá það því í hendi mér að þetta
væri tilvalin áskorun fyrir mig, eitt-
hvað sem ég hef fengist við allan
minn feril, allt síðan ég gerði myndir
á borð við The Graduate, Who’s
Afraid of Virginia Woolf? og Carnal
Knowledge. Þetta eru allt myndir
sem snúast um náin samskipti
kynjanna af kímni og hugvitssemi.
Ég er ennþá við sama heygarðshorn-
ið hvað þetta varðar. Þessi samskipti
kynjanna eru endalaust áhugavert
viðfangsefni,“ segir hann og kímir
sjálfur. Röddin á hinum enda línunn-
ar er vingjarnleg og einkennist af
gjafmildi enda hefur það vakið mikla
eftirtekt hversu mjög leikurum og
öðru samstarfsfóli hefur verið í mun í
þakkarræðu að sýna honum þakklæt-
Í nálægð við Nichols
Við tökur á Closer í Lundúnum ásamt leikurunum Natalie Portman og Jude Law. Nichols tekur óvenju langan tíma í æfingar með leikurum áður en tökur hefjast.
Hann var eini maðurinn
sem ungt, breskt og tor-
tryggið leikritaskáld, Patrick
Marber, treysti fyrir verki
sínu, Closer. Monty Python-
gengið sá hann sem hinn
eina rétta til að stýra nýrri
uppfærslu í Chicago á The
Holy Grail og Julia Roberts
segir að hann sé „besta
klappstýra sem nokkur leik-
ari getur hugsað sér“.
Skarphéðinn Guðmundsson
ræddi við gamla Holly-
wood-refinn um nýjustu
mynd hans, Closer – eða
Komdu nær – eins og ís-
lensk leikgerð á verkinu var
nefnd.
12 SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MIKE Nichols er vafalaust einn virt-
asti nústarfandi kvikmyndagerð-
armaðurinn í Hollywood. Hann hefur
fimm sinnum verið tilnefndur til Ósk-
arsverðlauna og einu sinni unnið, fyr-
ir The Graduate árið 1968. Þá hefur
hann einnig unnið til sjö Tony-
verðlauna, Emmy-verðlauna, Golden
Globe-verðlauna, Silfurbjarnarins á
Berlinalen og í fyrra fékk hann heið-
ursverðlaun samtaka kvikmyndaleik-
stjóra í Bandaríkjunum.
Michael Igor Peschkowsky fædd-
ist í Berlín 1931, þýskri móður og
rússneskum föður. Þegar hann var
sjö ára gamall flúðu foreldrar hans
ógnarstjórn nasista alla leið til
Bandaríkjanna og settust að í New
York þar sem Nichols ólst upp eftir
það.
Áhuginn á leiklist og grínsmíði
kviknaði í Chicago-háskóla þar sem
hann stofnaði gríngengið Compass
ásamt Elaine May og Paul Sills. Þau
May héldu svo áfram samstarfi sínu
að námi lokni og tróðu reglulega upp
í næturklúbbum í New York við góð-
ar undirtektir. Það leiddi til þess að
þeim var boðið að koma fram í ýms-
um grín- og skemmtilþáttum í sjón-
varpi. Leiðir þeirra skildu árið 1960
eftir að hafa sýnt gríndagskrá á
Broadway fyrir fullu húsi í heilt ár.
Hann sneri sér að leikstjórn en hún
hélt áfram á leiklistarbrautinni.
Hann var ekki búinn að leikstýra
lengi er hann fékk sín fyrstu Tony-
verðlaun fyrir Broadway-uppfærslu á
verki Neil Simons Barefoot in the
Park og átti hann síðan eftir að stýra
fjölda vinsælla leikrita á Broadway,
samhliða kvikmyndagerðinni.
Ferill hans sem kvikmyndagerð-
armaður hófst glæsilega en hann var
tilnefndur til Óskarsverðlauna 1967
fyrir fyrstu mynd sína Who’s Afraid
of Virginia Woolf? sem skartaði
Elizabeth Taylor og Richard Burton í
aðalhlutverkum. Með næstu mynd,
gamanmyndinni The Graduate með
Dustin Hoffman, gekk honum ennþá
betur því hann fékk sín fyrstu og
einu Óskarsverðlaun.
Meðal annarra mynda hans má
nefna Catch-22, Carnal Knowledge,
Silkwood, Working Girl, Biloxie Blues,
Postcards from the Edge, Regarding
Henry og Wolf.
Fyrir nokkrum árum fóru þau May
að vinna saman aftur þegar hún
skrifaði handritin að myndunum The
Birdcage og Primary Colors. Einnig
hefur hann látið frekar til sín taka í
sjónvarpi undanfarið, fékk mikið lof
og Emmy-verðlaun fyrir myndina Wit
með Emmu Thompson og sló í gegn
með Englum í Ameríku sem fékk 11
Emmy-verðlaun, fleiri en nokkur
önnur mynd eða þáttur hefur fengið.
Mike Nichols er fjórgiftur og hefur
verið giftur sjónvarpskonunni Diane
Sawyer frá 1988. Hann á þrjú upp-
komin börn.
Michael Igor Peschkowsky
Mike Nichols ræðir við Elizabeth Taylor á tökustað myndarinnar Who’s
Afraid of Virginia Woolf? eftir leikriti Edwards Albee.