Morgunblaðið - 20.02.2005, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Lesendur
Morgunblaðsins
vita betur
á morgun
Í
síðasta pistli varð mér á í
messunni þegar ég vék að
óperuhúsinu í Kaupmanna-
höfn sem hinn víðfrægi 79
ára gamli arkitekt Henning
Larsen er aðalhöfundur að.
Liðlega fjögur ár síðan hann og að-
stoðarmaður hans Per Teglgaard
Jeppesen gerðu fyrstu frumriss að
hinni miklu byggingu.
Auðvelt að misskilja mig gróflega
svo mér er ekki til setunnar boðið um
skilvirka leiðréttingu sem ég skulda
lesendum pistla minna, um leið bið ég
þá vel að virða ófullkomleika minn.
Alls ekki rétt með farið að Larsen hafi
gagnrýnt staðsetninguna sem slíka, að
baki framslætti mínum saga af
skammhlaupi sem ber að fara nánar í
saumana á, kryfja marga þræði. Gefur
mér þó blessunarlegt tækifæri til að
herma sitthvað fleira af þessu mikla
og lofsverða framtaki, sem gæti jafn-
vel orðið nytsamur vegvísir vænt-
anlegra framkvæmda um byggingu
tónlistarhúss í Reykjavík. Svo eru vít-
in að varast þau síður draga dám af,
sem því miður er þekkt stærð hér á
landi.
Svo er mál,
að í byrjun
október á
liðnu ári las
ég athygl-
isvert viðtal
við Henning Larsen í Weekendavisen
sem blaðakonan Marianne Krogh
Andersen tók sama dag og Margrét
Þórhildur drottning skoðaði hina svo
til fullgerðu byggingu. Hátignin í
fylgd gefandans Mærsk McKinney
Møller og myndlistarmannsins Per
Arnoldi, ásamt nokkrum öðrum mik-
ilvægum persónum þar á meðal borg-
arstjóranum Søren Pind. Hins vegar
var sjálfur arkitekt byggingarinnar
ekki með í föruneytinu, þvert á móti
var hann mjög vinsamlega beðinn um
að yfirgefa bygginguna ásamt blaða-
konunni. Henni fór þá að líða hálfilla
og spurði arkitektinn hverju sætti að
höfundur hússins væri ekki með í
fylgdarliðinu. Larsen svaraði að
bragði; allt slíkt uppistand skarar síð-
ur áhugasvið mitt, um leið vottaði fyrir
óræðu brosi á ásjónu hans sem hún
átti erfitt með að spá í. Skömmu áður
hafði ungur maður munstraður óað-
finnanlegum svörtum jakkafötum vik-
ið sér að þeim og sagt: Herra Larsen,
við erum afar leið yfir því að neyðast
til að ryðja forsalinn, hátignin kemur
eftir 10 mínútur, en bara rólegur, enn
er nógur tími ætli ekki 10–12 mínútur!
Blaðakonan og arkitektinn hurfu
fljótlega á brott, og þá út kom brugðu
þau sér inn í vinnuskúr nokkurn hvar
gæslu- og iðnaðarmenn héldu til sem
heilsuðu þeim hjartanlega og buðu
upp á kaffi. Kom þá í ljós að kaffivélin
var úr leik; gerir sosum sem ekki mik-
ið til fyrir okkur sögðu þeir og kímdu,
við erum hvort sem er að verða búnir
hér, – allt á léttu nótunum. Í þann
mund renndi glæsikerra drottningar,
kóngablá kóróna nr. 1, að aðal-
innganginum. Daginn áður hafði Hen-
rik prins verið í heimsókn og ein-
hverjum dögum áður Friðrik krón-
prins með sinni hávelbornu áströlsku
ektakvinnu Mary Donaldson. Annars
skildist blaðakonunni að drottningin
hafi komið nokkrum sinnum áður og
fylgst með framvindunni, sem er í
góðu samræmi við ótakmarkaðan og
lofsverðan áhuga hátignarinnar á við-
gangi menningar í landinu.
Hér komið sögu hafði blaðakonan
dvalið í nokkrar klukkustundir með
arkitektinum í óperubyggingunni á
Hólminum, þar áður hafði hún ekki
minna en 25 sinnum reynt að fá viðtal
við hann á fjórum árum. Höfund hinn-
ar allt frá stríðslokum 1945, stórbrotn-
ustu og viðamestu byggingu yfir
menninguna á landinu, en þagnarmúr
í kringum framkvæmdirnar. Loks
ekki úr vegi að upplýsa, að Henning
Larsen sem er frá Vestur-Jótlandi og
ólst upp við fábrotin kjör er hvoru-
tveggja trésmiður og arkitekt að
mennt. Ennþá kemur hinn aldni en
vaski halur nokkrum sinnum á viku á
teiknistofu sína, hefur þó látið yngri
kynslóðum eftir mesta erfiðið.
Þetta er frjálsleg þýðing á upphafi
viðtalsins og má af því marka að ein-
hvers staðar var pottur brotinn, allt
ekki fullkomlega eins og átti að vera
sem bæði kemur ótvírætt fram í við-
talinu og enn frekar getur að lesa milli
lína. Fyrir nokkrum vikum rakst ég
svo á annað viðtal og nú við rektor
arkitektaskólans sem var ómyrkur í
máli um eitt og annað varðandi bygg-
inguna, en þá ég settist við skriftir
fann ég hvorugt þeirra og hlutirnir
skoluðust til í minni mínu. Er ég
óforvarendis hafði loks upp á fyrra
viðtalinu var of seint að leiðrétta mis-
tökin, blaðið að fara í prentun.
Arkitektinn var engan veginn að
setja út á sjálfa staðsetninguna, hins
vegar vísar hann með áherslu til þess
að öllu varði að framtíðarbyggð á
Hólminum verði af manneskjulegum
toga. Sem dæmi segir hann mikla
synd að ferjur skuli vera að hverfa,
þær skapi líf, og helst á allt að iða af lífi
í kringum óperuna, vonar að sundlaug
rísi upp á Pappírseyjunni svonefndu í
nágrenninu, eins og hönnuðirnir hafa
stungið uppá og hann vill að verði
teiknuð af Jørn Utzon, sem einmitt
hefur lengi verið með slíka byggingu
við Søerne í huga. Jafnframt verði
íbúðabyggð í nágrenni óperunnar eins
og ráðgert er, helst tvær íbúðablokkir
til beggja hliða og jafnháar henni til að
rjúfa einangrun og mynda öflugt
heildarsamræmi. Vandamálið sé Pap-
irøen sem liggur sunnan Dokkeyj-
unnar, og eins og nafnið gefur til
kynna er nýtt sem pappírslager, í
þessu tilfelli dagblaðanna, og blöðin
eru með fastan leigusamning allmörg
ár fram í tíman, en það verður þá að
finna nýjan stað fyrir lagerinn. Segir
óperuna hafa fengið hið að vissu marki
álúta yfirbragð fyrir skort á rými og
peningum, að auki hafði hann gert ráð
fyrir að byggingin tæki fimm ár en
varð að skila henni á fjórum. Hin
knappa tímasetning hafi gert sér
ókleift að útfæra bygginguna full-
komlega í smáatriðum eins og hann
hafði upprunalega hugsað sér hana.
Ljóst að þetta verður dýr byggð bætir
hann við og brosir, engin skúraborg,
rýmið mun kosta drjúgan skilding.
Það er athyglisvert hvernig Larsen
útskýrir upphafið og framvinduna fyr-
ir blaðakonunni: „Svo við lítum aftur
til ársins 2000 fékk teiknistofan mín
það verkefni að vinna að skipulagi
hafnarinnar. Við áttum að taka að okk-
ur svæðið frá Knippelsbrú til Löngu-
línu. Tveir hollenskir arkitektar unnu
að skipulagi Norður- og Suðurhafn-
arinnar. Við unnum beint frá hjarta
svæðisins, frá Nýhöfn til Amalíen-
borgar. Á Dokkeyjunni og Kristjáns-
höfn mæltum við með tilkomumiklum
byggingum vegna þess að staðsetn-
ingin við höfnina er mjög glæsileg.
Fyrsta hugmyndin var garður á Dok-
keyjunni, umkringdur húsum en þró-
aðist í stærri byggingar. Fram komu
tillögur um sjóminjasafn, og við gerð-
um uppköst að leikhúsi og mismun-
andi gerðum af söfnum, og svo kom
ópera einnig til tals. Á borðinu voru
margvíslegir möguleikar og módel
sem við prófuðum en sameiginlegt
með þeim öllum voru stórar til-
komumiklar byggingar og opið svæði
á Dokkeyjunni andspænis Amal-
íuborg.
Hugmyndin var að byggingin eða
byggingarnar á Dokkeyjunni og
Kristjánshöfn kórónuðu öxulinn frá
Marmarakirkjunni og Amalíuborg, yf-
ir á hina hlið sundsins og Hólmsins…
Öll ævintýri hafa sitt upphaf, ogbygging óperunnar engin und-antekning: Þetta byrjaði allt
vetrardag nokkurn á útmánuðum árs-
ins 2000, er síminn hringdi hjá Else-
beth Gerner Nielsen þáverandi ráð-
herra menningarmála. Hún mundi vel
eftir að þetta hafði verið mjög rólegur
dagur, fundi nokkrum aflýst og hug-
leiddi að fara einfaldlega til síns
heima. Mærsk McKinney Møller
reyndist í símanum og á þann mann er
hlustað, erindið var að biðja um fund,
ráðherrann brá skjótt við og sagði að
hann gæti komið án tafar. Útgerð-
armaðurinn birtist von bráðar og lagði
Af einu miklu
óperuhúsi
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is
KAMMERSVEIT Reykjavíkur efnir
til tónleika í Listasafni Íslands á
þriðjudag kl. 20. Á efnisskrá eru fjög-
ur sönglög og Píanókvintett eftir Atla
Heimi Sveinsson, Klarínettukvintett
eftir John Speight, sem er frumflutn-
ingur en verkið er samið fyrir Einar
Jóhannesson og verkið Dover Beach
eftir Samuel Barber.
Gestur hljómsveitarinnar í síðast-
nefnda verkinu er Ágúst Ólafsson
barítonsöngvari. Hann syngur Dover
Beach nú í fyrsta sinn og segir það
hafa verið ánægjulega glímu. „Barb-
er, sem var mikill áhugamaður um
söng, frumflutti verkið sjálfur á sín-
um tíma og tók upp, þó ekki sé það nú
talin besta útgáfan af því. Það hafa
margir frægir söngvarar spreytt sig
á Dover Beach gegnum tíðina og fjöl-
margar hljóðritanir verið gerðar,
meðal annars með Dietrich Fischer-
Dieskau. Ég þekki því verkið vel og
það hefur verið mjög gaman að takast
á við það sjálfur.“
Dover Beach er skrifað fyrir
strengjakvartett og rödd sem er, að
sögn Ágústs, sjaldgæf samsetning.
Hún henti verkinu á hinn bóginn
ákaflega vel. Fallegar myndir séu
dregnar upp í ljóðinu sem strengirnir
komi vel til skila, einkum lýsingum á
ölduganginum við ströndina.
Ágúst hefur ekki í annan tíma
komið fram með Kammersveit
Reykjavíkur. „Það er mikill heiður að
vera boðið að syngja með Kammer-
sveitinni sem um árabil hefur verið í
forystuhlutverki í íslensku tónlistar-
lífi,“ segir hann en svo skemmtilega
vill til að söngvarinn er fæddur sama
ár og Kammersveitin var sett á lagg-
irnar 1974.
Í vor mun Ágúst ljúka MA-gráðu
frá Síbelíusar-akademíunni í Helsinki
en hann vinnur einmitt að lokaverk-
efni sínu þessa dagana. Hann hefur
verið í Finnlandi undanfarin átta ár
og ber frændum okkar vel söguna.
„Mér hefur liðið mjög vel þarna. Það
er mikið gert fyrir tónlist og menn-
ingu almennt í Finnlandi, ekki síst
óperulistina sem virðist eiga greiðan
aðgang að fjárhirslum ríkisins.“
En hvað tekur við að námi loknu?
„Það er góð spurning. Bara að ég
gæti svarað henni,“ segir Ágúst og
hlær. „Það má með sanni segja að ég
standi á tímamótum. Þegar maður er
búinn með prófið hefur maður ekki
lengur afsökun til „dandalast“, allra
síst þegar maður er orðinn þrítugur.
Það hefur líka verið ágæt stígandi í
þessu hjá mér á síðustu árum og í
raun ekkert að vanbúnaði. Nú er bara
að verða sér út um verkefni.“
Og Ágúst er þegar með einhver
járn í eldinum. „Framundan hjá mér
eru meðal annars tónleikar í Þýska-
landi og Finnlandi og síðan stefni ég
að því að komast sem fyrst í prufu-
söng hjá óperuhúsum í Evrópu. Við
sjáum hvað kemur út úr því.“
Verðurðu áfram í Helsinki?
„Það er ennþá betri spurning. Því
get ég alls ekki svarað,“ segir Ágúst
og hlær aftur. „Þó ég sé með íbúð í
Helsinki og það eigi að heita svo að ég
búi þar hef ég aðeins verið í Finnlandi
í tvo daga síðan í september. Fyrst
var ég hérna heima meðan sýningar
stóðu yfir á Sweeney Todd í Íslensku
óperunni, svo var ég með tónleika í
Þýskalandi og loks sótti ég söngtíma í
Chicago. Líf söngvarans getur verið
býsna mikið flökkulíf og best að gefa
sem minnstar yfirlýsingar um það
hvar maður hyggst búa á næstu miss-
erum.“
Einsöngvari í lögum Atla Heimis á
tónleikunum á þriðjudag er Rannveig
Fríða Bragadóttir mezzósópran.
Morgunblaðið/Þorkell
Þau verða í eldlínunni á tónleikum Kammersveitar Reykjavíkur: Rut Ing-
ólfsdóttir, Þórunn Ósk Marinósdóttir, Ágúst Ólafsson, Rannveig Fríða
Bragadóttir, Inga Rós Ingólfsdóttir og Einar Jóhannesson.
Jafnaldrar
koma saman
Tónlist | Ágúst Ólafsson gestur Kamm-
ersveitar Reykjavíkur á tónleikum
orri@mbl.is