Morgunblaðið - 01.04.2005, Qupperneq 32

32 FÖSTUDAGUR 1. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
AFP, BBC, CNN. | Sú var tíðin, að Robert
Mugabe, forseti Zimbabwe, var hetja í
augum landa sinna og mikið hampað á
Vesturlöndum. Hann hafði verið einna
fremstur í frelsisbaráttunni gegn stjórn
hvíta minnihlutans í landinu og þegar
hann komst til valda í sjálfstæðu Zimb-
abwe 1980, lagði hann áherslu á lýðræði,
frið og samstarf beggja kynþátta.
Á þessum tíma var Zimbabwe eða
Ródesía eins og það hafði heitið velmeg-
unarríki miðað við það, sem var og er í
Afríku. Landbúnaðarframleiðslan var
mikil, einnig námagröftur og ferða-
mennska og hagvöxtur einhver sá mesti
í álfunni.
Á níunda áratugnum gekk allt vel en
þegar kom fram á þann tíunda fór held-
ur að halla undan fæti, jafnt í efnahags-
málunum sem stjórnmálum landsins.
Mugabe, sem áður hafði predikað lýð-
ræði, einn maður, eitt atkvæði, fór nú að
sýna af sér ýmsa einræðistilburði. Hann
vakti upp aftur umræðuna frá því á ný-
lendutímanum og andstæðingar hans
voru nú orðnir að föðurlandssvikurum,
sem gengu erinda hvítra manna og er-
lendra ríkja, ekki síst Bretlands og
Bandaríkjanna.
Fyrir fimm árum tók steininn úr en
þá réðst Mugabe í að skipta upp bújörð-
um hvítra manna, helstu undirstöðu
efnahagslífsins í landinu, milli land-
lausra blökkumanna. Naut sú aðgerð í
fyrstu nokkurs skilnings en Mugabe fór
ekki að neinum lögum, heldur sigaði
hann stuðningsmönnum sínum á hvítu
bændurna og stal af þeim landinu og
öðrum eigum. Voru nokkrir þeirra
drepnir í þessum aðgerðum.
Fyrrverandi samstarfsmaður Mugabes
sagði einu sinni, að þegar pólitík og
efnahagsmál tækjust á hjá honum, yrði
pólitíkin ávallt ofan á. Afleiðingin af
landtökunni er líka sú, að landbún-
aðarframleiðslan hefur minnkað um
helming, efnahagslífið er í rúst, atvinnu-
leysið geigvænlegt og hungursneyð ógn-
ar allt að helmingi landsmanna.
„Mugabe hafa orðið á mistök á mistök
ofan og þau skýra að hluta vaxandi harð-
neskju hans,“ sagði Brian Nkarogo,
stjórnmálaskýrandi í Zimbabwe.
Grimmilegar ofsóknir gegn ZAPU
Robert Gabriel Mugabe er fæddur ár-
ið 1924 og hlaut sína fyrstu menntun í
skólum trúboða. Síðar stundaði hann
nám við Fort Hare-háskólann í Suður-
Afríku.
Að því búnu eða 1960 sneri hann aftur
til Ródesíu þar sem hann gekk til liðs
við ZAPU, skæruliðahreyfingu Joshua
Nkomos. Þremur árum síðar stofnaði
hann sína eigin hreyfingu, ZANU.
Ári síðar var Mugabe dæmdur í 10 ára
fangelsi án réttarhalda en þegar hann
losnaði 1974 fór hann til Mósambík og
stjórnaði þaðan stærstu skæruliðahreyf-
ingunni í st
Ian Smiths.
um sjálfstæ
Þjóðhetjan
sem brást
Mugabe er
að úrslitin t
Eftir Svein Sigurðsson
svs@mbl.is
Í
slenskir vísindamaður hefur sýnt
fram á að hægt er að láta blóðmynd-
andi stofnfrumur manna úr bein-
merg mynda starfhæfar tauga-
frumur. Þetta vekur upp vonir um
að hægt verði að nýta stofnfrumur sem upp-
sprettu fyrir frumur sem hugsanlega megi
nota til lækninga á taugasjúkdómum eins og
Alzheimers og Parkinsons. Mannastofn-
frumum var komið fyrir í skaddaðri mænu
kjúklingafóstra og endurmyndunarhæfileiki
kjúklingafóstursins nýttur til að þroska
stofnfrumurnar yfir í taugafrumur.
Ólafur Eysteinn Sigurjónsson, doktors-
nemi við Háskólann í Ósló, hefur um nokk-
urt skeið ásamt samstarfsfólki, unnið að
rannsóknum á myndun taugafrumna með
því að nýta kjúklingafóstur sem líkan. Voru
niðurstöður birtar í grein í vísindaritinu Pro-
ceedings of the National Academy of
Sciences (PNAS) í liðinni viku og fjallað hef-
ur verið um þessar niðurstöður í mörgum af
stærstu fjölmiðlum heims. Þessar rannsókn-
ir eru hluti af doktorsverkefni Ólafs en hann
er aðalhöfundur greinarinnar.
Munu gegna veigamiklu hlutverki
Spurður um klínískt gildi rannsóknanna
vill Ólafur fara varlega og segir rannsóknir í
raun skammt á veg komnar. „Ég tel þó
öruggt að í framtíðinni munu stofnfrumur
gegna veigamiklu hlutverki í meðferð sjúk-
linga með taugasjúkdóma eins og Parkin-
sons eða Alzheimers, jafnvel í meðferð á
mænuskaða. Þó verður að hafa í huga að
rannsóknir eru enn á frumstigum og erum
við því að tala um áratugi frekar en nokkur
ár þar til slík meðferð verður orðin að
stöðluðu meðferðarúrræði.“ Þrátt fyrir að
áður hafi tekist að mynda frumur í frumu-
rækt sem líkjast taugafrumum að ýmsu
leyti, er það nú í fyrsta skipti sem tekst að
mynda frumur sem tjá allt í senn tauga-
frumusameindir á yfirborði sínu, hafa útlits-
leg einkenni taugafrumna og eru raunveru-
lega virkar og bera taugaboð til og frá öðrum
taugafrumum. Þetta sýndi Ólafur og hans
fólk fram á með mismunandi aðferðum.
Fullorðinsstofnfrumur, sem svo eru
nefndar til aðgreiningar frá fósturstofn-
Taugafrumur myndað
um manna með aðstoð
Ólafur Eysteinn Sigurjónsson vinnur að rannsóknum á m
Ólafur Eysteinn Sigurjóns-
son telur að stofnfrumur
muni gegna veigamiklu hlut-
verki í meðferð ýmissa sjúk-
dóma. Í samtali við Björgvin
Hilmarsson lýsir hann rann-
sóknum sínum.
frumum, m
en einnig á
frumur eru
sérhæfst í m
stofnfrumu
inni mynda
ónæmisker
andi stofnfr
inn til að m
staðar í þes
eru fyrir he
VIÐHORF TIL INNFLYTJENDA
Viðhorf íslenskra unglinga í efstubekkjum grunnskóla til innflytj-enda er mun neikvæðara en það
var fyrir nokkrum árum að því er fram
kemur í nýrri rannsókn, sem unnin var
fyrir Rauða kross Íslands og greint er
frá í Morgunblaðinu í gær. Um 41%
svarenda í rannsókninni er þeirrar
hyggju að of margir innflytjendur séu á
Íslandi og 27% telja að innflytjendur
hafi ekki jákvæð áhrif á samfélagið.
Kemur fram að stúlkur séu almennt já-
kvæðari en piltar gagnvart innflytjend-
um.
Miklar breytingar hafa átt sér stað á
Íslandi á undanförnum árum og mannlíf
hér er orðið mun fjölbreyttara en það
áður var. Segja má að hér séu nú að eiga
sér stað breytingar, sem hófust fyrir
nokkrum áratugum í nágrannalöndum
okkar. Í löndunum í kringum okkur hef-
ur nýjum íbúum gengið misvel að laga
sig að aðstæðum í nýju landi. Hefur vilj-
að brenna við að stórir hópar útlendinga
einangra sig og lifa í nokkurs konar hlið-
arþjóðfélagi, sem er nánast ekki í
tengslum við það þjóðfélag, sem fyrir er.
Í Hollandi á sér nú stað mikil umræða
um fjölmenningarsamfélagið eftir að
kvikmyndagerðarmaðurinn Theo Van
Gogh, sem hafði gagnrýnt mjög sam-
félag múslíma í landinu, var myrtur á
götu úti af íslömskum öfgamanni. Hefur
jafnvel verið gengið svo langt að lýsa yf-
ir því að fjölmenningarhyggjan sé dauð.
Augljóst er að það er of langt gengið og
nægir í þeim efnum að benda á að allt
annað andrúmsloft er í Bandaríkjunum
en í Norður-Evrópu um þessar mundir
og Bandaríkjamenn hafa ávallt átt mun
auðveldara með að taka á móti innflytj-
endum en Evrópumenn. Verður í raun
að teljast að mörgu leyti aðdáunarvert
hvernig Bandaríkjamenn greindu á milli
múslímasamfélagsins í Bandaríkjunum
og öfgamanna úr röðum múslíma eftir
að hryðjuverkin voru framin 11. sept-
ember 2001.
Íslendingar lifa ekki í tómarúmi og
nauðsynlegt er hér á landi að fylgjast
grannt með þróun mála erlendis og forð-
ast þau mistök, sem þar hafa verið gerð.
Eins og fram kemur í viðtölum Morg-
unblaðsins við íslensk ungmenni í gær
beinast fordómar ekki síst að fólki, sem
nýkomið er til landsins, en í minna mæli
að þeim, sem hafa náð að aðlagast og
læra málið. Hér hefur verið lögð áhersla
á að innflytjendur læri íslensku. Sú
áhersla á ekki aðeins að vera formsat-
riði. Samkvæmt lögum er útlendingum,
sem setjast hér að, skylt að ljúka 150
stunda íslenskunámskeiði. Sú gagnrýni
hefur komið fram að ekki hafi verið hug-
að að því hvernig ætti að fylgja þeim eft-
ir.
Fólk, sem hingað kemur, er misjafn-
lega í stakk búið til að læra íslensku.
Bæði er menntun þess misjöfn og móð-
urmál þess getur verið alls óskylt ís-
lenskunni. Þá getur verið misjafnt fram-
boð á íslenskunámskeiðum, einkum á
landsbyggðinni, og þess eru dæmi að út-
lendingar hafi tekið sama námskeiðið
þrisvar af því að annað var ekki í boði til
þess að uppfylla tímaskylduna. Augljóst
er að slíkt er ekki aðeins sóun á tíma og
peningum, heldur þvert á anda laganna
og tilgang.
Fordómar eru hættulegir og það ber
ekki að taka niðurstöðum könnunar
Rauða kross Íslands á viðhorfum ung-
menna til innflytjenda af léttúð. Ef
tryggja á að hér þrífist öflugt og þrótt-
mikið fjölmenningarsamfélag þarf að
leggja ofuráherslu á að auðvelda nýjum
Íslendingum aðlögun að nýju þjóðfélagi.
Þeir þurfa ekki að vera eins og þeir, sem
fyrir voru, en þeir þurfa að vera þátttak-
endur í þjóðfélaginu, en ekki standa ut-
an þess. Takist að koma því til leiðar
munu allir njóta góðs af.
MISST AF MANNAUÐNUM
Óhætt er að taka undir með ValgerðiSverrisdóttur iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, sem segir í Morgunblaðinu í
dag að það séu vonbrigði hversu lítið kon-
um í stjórnum 15 veltumestu fyrirtækj-
anna í Kauphöll Íslands fjölgaði í aðal-
fundahrinunni, sem nú er að ljúka. Þeim
fjölgaði raunar aðeins um eina, úr fimm í
sex. Samtals eru sætin í stjórnum úrvals-
vísitölufyrirtækjanna fimmtán 87, þann-
ig að 81 sæti er skipað körlum. Af fyr-
irtækjunum fimmtán eru tíu enn með
enga konu í stjórn, fjögur með eina og hjá
einu, Burðarási, eru tvær konur í stjórn.
Valgerður Sverrisdóttir bendir á það í
Morgunblaðinu í dag að hún hafi fengið
góðar fréttir úr öðrum fyrirtækjum og
vilji bíða með stórar yfirlýsingar þar til
aðalfundalotu í helztu fyrirtækjum
landsins verður lokið í næsta mánuði.
Vissulega hefur frétzt af því að konum
hafi fjölgað í stjórnum fyrirtækja, sem
ekki eru í úrvalsvísitölunni eða ekki
skráð á hlutabréfamarkað. Þannig bætt-
ist til dæmis kona í hóp stjórnarmanna
Samskipa fyrir stuttu og í gær var þriðja
konan kjörin í stjórn Fasteignafélagsins
Stoða. Þar með er meirihluti stjórnar fé-
lagsins skipaður konum, sem er eins-
dæmi í stærri fyrirtækjum hér á landi.
Engu að síður liggur það alveg ljóst
fyrir að viðbrögð atvinnulífsins við
hvatningu Valgerðar Sverrisdóttur um
að fjölga konum í stjórn, sem hún sendi
hátt í 90 fyrirtækjum í febrúarmánuði,
hafa verið dræm. Og auðvitað hljóta
menn að horfa á úrvalsvísitölufyrirtækin,
sem hóp leiðandi fyrirtækja í íslenzku at-
vinnulífi, og spyrja af hverju í ósköpun-
um tveir þriðju hlutar þeirra hafi enga
konu fundið er leitað var að hæfu, reyndu
og vel menntuðu fólki til að setjast í
stjórn. Framboðið af hæfum konum er
áreiðanlega ekki vandamál. Undanfarin
misseri hafa meira að segja hópar afar
frambærilegra kvenna stigið fram fyrir
skjöldu og gefið beinlínis kost á sér til
stjórnarstarfa í fyrirtækjum. Spurn eftir
kröftum þeirra hefur ekki verið í sam-
ræmi við framboðið. Hvað veldur? Ræð-
ur eitthvað annað en menntun, reynsla
og hæfileikar þegar raðað er í stólana í
stjórnarherbergjum íslenzkra fyrir-
tækja?
Valgerður Sverrisdóttir hefur viljað
fara leið hvatningar til fyrirtækjanna,
fremur en að hóta þeim lagasetningu um
kynjakvóta í stjórnum eins og starfs-
systkin hennar í Noregi og Svíþjóð hafa
gert. Í þeim löndum hefur konum í
stjórnum fyrirtækja fjölgað hratt undan-
farið. Morgunblaðið hefur verið sammála
ráðherranum um að lagasetning sé ekki
rétta leiðin í þessu efni. Það hefur talið að
fyrirtækin hlytu að sjá sjálf að það væru
beinlínis peningalegir hagsmunir þeirra
að hætta að horfa framhjá þeim mann-
auði, sem býr í konum í viðskiptalífinu.
Kröfur um lagasetningu hafa hins veg-
ar verið áberandi hér á landi að undan-
förnu. Í kjölfar aðalfundalotunnar, sem
nú er að ljúka, má gera ráð fyrir að þær
verði enn háværari og umræður um við-
skiptalífið neikvæðari. Og þá munu
stjórnendur íslenzkra fyrirtækja ekki
geta neinum um kennt nema sjálfum sér.